HOT. COOL. YOURS. De slogan van de Winterspelen van Sotsji - met nog enkele vrolijke varianten.

(Eerste publicatie: 31-10-2012)

En dan hebben wij hier voor u de officiële slogan van de Olympische Winterspelen van 2014 in Sotsji. In de officiële Engelse vertaling: HOT. COOL. YOURS.

Een beetje ongelukkig, lijkt me.

De binnenlandse, Russische variant, het origineel dus, wijkt er iets van af, maar ook dat is een wat onhandige combinatie van drie bijvoeglijke naamwoorden: ЖАРКИЕ. ЗИМНИЕ. ТВОИ. (Zjarkie. Zimnye. Tvoi). Daar is nog geen officiële Nederlandse vertaling van, dus kom ik maar met een voorstel. Veel ruimte om te manoeuvreren heb ik daarbij niet.

De drie Russische bijvoeglijke naamwoorden staan in het meervoud. Zjarkie betekent Verhitte of Hete, Zimnye betekent Winterse en Tvoi De jouwe of Van jou. Ik kom uit op:  HETE. WINTERSE. VAN JOU. (Dat meervoud klinkt wat onnatuurlijk, je kan misschien – analoog aan het Engels - voor enkelvoud kiezen: HEET. WINTERS. VAN JOU. – maar dat lijkt me geen verbetering.)

Het organisatiecomité geeft de volgende uitleg. Hete verwijst naar strijd en emotie en naar de zuidelijke ligging van Sotsji, dat toch vooral bekendstaat als badplaats. Winterse verwijst uiteraard naar de Winterspelen en ook naar het traditionele beeld van Rusland, dat vaak geassocieerd wordt met winterse tafelen. De jouwe verbeeldt de betrokkenheid van wie maar wil bij het evenement. De punten tussen de woorden verwijzen naar het internettijdperk.

De Russische versie klinkt iets minder dubbelzinnig dan de Engelse en de Nederlandse, maar de vrolijke commentaren zijn er niet minder talrijk om. Het is een advertentie voor een bordeel waarbij alleen het telefoonnummer nog ontbreekt, zo las ik. En natuurlijk zijn er inmiddels tal van varianten gemaakt.

HEET. RUSSISCH. DE JOUWE. (Hier wordt ‘gorjatsjaja’ gebruikt, een ander, nog dubbelzinniger woord voor ‘heet’, en niet in het neutrale meervoud, maar in de vrouwelijke vorm.)

EET. GEEN. GELE. SNEEUW.

NACHT. STRAAT. LANTAARN. (Uit het werk van Aleksandr Blok.)

Nog een paar aardige suggesties:

ONTBIJT. LUNCH. DINER.
POETIN. MEDVEDEV. POETIN.
POETIN. SKI’S. MAGADAN.

Deze laatste behoeft mogelijk enige toelichting. Een leuke yell (bijvoorbeeld bij een voetbalwedstrijd in Sint-Petersburg met een scheidsrechter uit Moskou) is: KOFFER. STATION. MOSKOU. Oftewel: scheidsrechter, pak je koffer, ga naar het station, opzouten richting Moskou. Poetin wordt dus gevraagd zijn ski’s te pakken en te vertrekken richting Magadan, in het Verre Oosten van Siberië. Onder Stalin kwamen daar nogal wat gevangenen onder onaangename omstandigheden om het leven.

Wilt u zelf aan de slag en een mooie slogan bedenken en ook vormgeven? Dat kan! U klikt op deze link, en onderaan de pagina treft u deze afbeelding aan met ruimte voor uw creatie. Klik daar op het 'schilder-icoontje' rechtsonder, en … aan de slag!

Het Leningradse voetbaloproer van 14 mei 1957. "Maak een tweede Hongarije!" - Deel 2

(Eerste publicatie: 28-20-2012)

De rapen waren gaar, die 14de mei 1957 in het Kirov-stadion te Leningrad. Zenit had met 5-1 verloren van Torpedo Moskou, een supporter die het veld was opgerend, werd door agenten ruw afgevoerd – het was meer dan een grote groep aangeschoten toeschouwers kon verdragen. Ze stormden het veld op, koelden hun woede op de agenten en wilden verhaal halen bij de spelers.

Die hadden zich verschanst in de kleedkamers aan de zuidkant van het stadion. Door de ramen konden zij zien wat er gaande was en dat moet angstaanjagend zijn geweest. Er was te weinig politie, de menigte kwam akelig dichtbij en pas nadat in de lucht was geschoten, konden de supporters enigszins in bedwang worden gehouden. Met opgetrommelde kadetten van een militaire opleiding en hulp van de brandweer kon de rust worden hersteld. Er werden 107 zwaar- en lichtgewonden genoteerd, de schade aan het stadion bedroeg 13.236 roebels. Zestien man werden gearresteerd, zij stonden een maand later voor de rechter.

Volgens de rechtbank vormden hun daden “een groot gevaar voor onze Sovjet-staat en voor de maatschappelijke orde”. Dat riekte dus naar opstand en contrarevolutie, maar de aanklacht luidde slechts straatschennerij (хулиганство). Wat niet betekende dat de zestien met de schrik vrijkwamen. Ene Joeri Garanin kreeg acht jaar kamp aan de broek, hij was een van de gangmakers geweest en had onder meer geroepen: “Maak een tweede Hongarije!”, een verwijzing naar de Hongaarse opstand van een jaar eerder. Anderen – in het betreffende kranteberichtje ook bij naam genoemd - kregen drie tot zeven jaar kamp. Verder meldt de krant: “De overige verdachten kregen vrijheidsstraffen van verschillende lengtes”. Tot die “overigen” behoorde ook Vasili Kajoekov, die als eerste het veld was opgekomen om Zenit-doelman Vladimir Farykin de huid vol te schelden.

Farykin had met een paar blunders een stevig aandeel gehad in de ruime nederlaag van Zenit. Bij de volgende wedstrijd, thuis tegen Spartak Moskou, stond hij al niet meer onder de lat. Er kwamen 100.000 toeschouwers op dat duel af en de veiligheidsmaatregelen zullen streng zijn geweest. Kort daarna kwam het Engelse West Bromwich Albion voor een vriendschappelijke wedstrijd bezoek. Hier komen de spelers het veld op. We zien de pet van de Zenit-keeper en zijn kniebeschermers, Farykin zal dat niet geweest zijn.

In 1959 kregen alle zestien veroordeelden amnestie, zonder te worden vrijgesproken. Hoe het doelman Farykin op sportief vlak is vergaan weet ik niet. Hij speelde slechts kort bij Zenit en is op jonge leeftijd verdronken. Er is geen foto van hem bekend. 

Hier deel 1.

Het Leningradse Voetbaloproer van 14 mei 1957. “Maak een tweede Hongarije!” – Deel 1

(Eerste publicatie: 25-10-2012)

Op 3 juni 1957 schrijft de Leningradskaja Pravda: “Op 14 mei van dit jaar heeft in het S.M.Kirov-stadion na de voetbalwedstrijd tussen de ploegen Zenit (L) – Torpedo (M) een groep hooligans in beschonken toestand, aanvankelijk op de tribunes en daarna op het veld van het stadion, een rel geschopt”.

Dat was voorzichtig uitgedrukt. Er vielen die dag 107 gewonden. Zestien relschoppers werden gearresteerd, er werden kampstraffen uitgesproken tot acht jaar. Wat was er die 14de mei gebeurd aan de oever van de Finse Golf, in dat majesteuze Kirov-stadion?

 Zenit was aan een slecht seizoen bezig. Vier keer was er verloren, drie keer gelijkgespeeld en slechts een keer werd gewonnen. Toch trok de wedstrijd tegen het Moskouse Torpedo, een topteam in die tijd met onder anderen sterspeler Edoeard Streltsov, 60.000 toeschouwers. Velen van hen nuttigden voor de wedstrijd een hapje en – vooral – een drankje aan de oever van de Finse Golf of op het gras van het grote Park van de Overwinning. Drank werd rond het stadion gewoon verkocht en met een fles de tribune op, ook dat was geen probleem.

Het ging die dag weer helemaal mis met Zenit. De ploeg kwam met 2-0 achter, maakte nog 2-1, maar verloor met 5-1. Tien minuten voor tijd besloot een zekere Vasili Kajoekov (volgens het latere vonnis “arbeider op de fabriek Vaandel van de Arbeid” en “in kennelijke staat”) in te grijpen. Uit het vonnis: “Verdachte Kajoekov rende het veld op, begon doelman Farykin uit te schelden en probeerde diens plaats in het doel in te nemen”.

De supporters zagen daar de humor wel van in, de politie niet zo. Kajoekov werd met zeer harde hand afgevoerd, langs de tribunes, van de noordkant van het stadion naar de zuidkant, waar zich de politiepost bevond. Kajoekov verzette zich en riep om hulp. Stenen en flessen vlogen richting politie en al snel stormde een menigte woedende toeschouwers het veld op.

De spelers maakten dat ze wegkwamen, richting de kleedkamers. Dat was verstandig, want de raddraaiers hadden het al niet meer alleen op de agenten gemunt, maar ook op de eigen ploeg. “Sla de politie!”, “Sla de voetballers!” klonk het, en ook: “Maak een tweede Hongarije!” Die laatste kreet was een verwijzing naar de Hongaarse opstand van een jaar eerder. Tot zo’n opstand kwam het natuurlijk bij lange na niet, maar geschoten werd er die dag wel.

Hier deel 2.

(Toeval: dit stukje stond al in de steigers, toen de supporters van Zenit afgelopen weekeinde in het eigen stadion vrij massaal - maar uitsluitend verbaal - protesteerden. Mikpunt was de gouverneur van de stad. U leest het hier.)  

(Of er foto's bestaan van de rellen is mij niet bekend. Wanneer bovenstaande foto's precies zijn genomen, weet ik evenmin.)

In hechte samenzang geven de supporters van FC Zenit gouverneur Poltavtsjenko een koekje van eigen deeg.

(Eerste publicatie: 22-10-2012)

Neem als hoogwaardigheidsbekleder plaats op een voetbaltribune en je neemt een zeker risico.

Georgi Poltavtsjenko, de gouverneur (zeg maar: burgemeester) van Sint-Petersburg, bracht afgelopen zaterdag een bezoekje aan de wedstrijd FC Zenit - Koeban. Daar heeft hij niet veel plezier aan beleefd.

Poltavtsjenko heeft zich in recordtijd zeer ongeliefd gemaakt. (Zijn voorganger Valentina Matvijenko kon er ook wat van, maar die had duidelijk meer tijd nodig). Het ging vooral mis voor Poltavtsjenko na een bezoek van premier Medvedev aan Sint-Petersburg. De colonne van de premier werd begroet met boos getoeter en opgestoken middelvingers. Daar sprak Poltavtsjenko schande van, hij noemde dergelijk gedrag lompheid (жлобство). Het werd er niet beter op, toen de gouverneur onlangs suggereerde dat de supporters van FC Zenit best op vrijwillige basis zouden kunnen meehelpen aan de ernstig vertraagde bouw van het nieuwe Zenit-stadion. Voor hun antwoord speelt u ondertaand filmpje af.

Nog een paar opmerkingen. Allereerst enige taalkundige jaloezie. Het Russisch heeft geen lidwoorden en in de tegenwoordige tijd ontbreekt het werkwoord zijn. Met twee woorden kan je daardoor al een hoop. Goebernator – zjlob is een volwaardige zin: de gouverneur is een lomperik. Tel het aantal woorden en u begrijp dat de Nederlandse voetbalsupporter een flinke achterstand heeft op zijn Russische collega’s, waar het aankomt op pakkende yells.

Vanaf 1.05 en helemaal vanaf 1.26 wordt het nog boeiender, daar ziet u de uitstekende samenwerking tussen de korte zijde-noord en de korte zijde-zuid. De ene zijde roept: Verkoop je datsja! De andere zijde vult aan: Bouw het stadion!

Hieronder een filmpje vanuit een ander standpunt. Ik vraag uw aandacht voor de dirigent. De verschillende toonhoogten die tegelijkertijd te horen zijn, daar moet nog aan gewerkt worden, maar verder: met een paar gebaren heeft hij honderden zangers in de hand. Respect!, zeg je dan tegenwoordig. Van de wedstrijd ziet hij ondertussen niet veel, maar dat Zenit met 1-0 heeft gewonnen, dat zal hij wel hebben meegekregen.

Voor de volledigheid hier nog een tv-reportage over de gebeurtenissen in het stadion, met vanaf 1.50 fragmenten van het bewuste interview met Poltavtsjenko, inclusief de gewraakte uitspraken. Mooi is de manier waarop de gouverneur de middelvinger omschrijft: “Ze staken allerlei vingers op”.  

Tags: FC Zenit, Poltavtsjenko

Comment

Een (voorzichtige) liefdesverklaring aan Moskou in foto's. Deel 3 - slot.

(Eerste publicatie: 15-20-2012)

Het was zaterdag en erg druk op de Loezjkovbrug. Bruidspaartjes met hun gevolg liepen af en aan, want er staan metalen bomen waar je een slotje aan hangt, en dan gooi je het sleuteltje in de rivier. Een symbool van eeuwige verbondenheid, zoiets. Ik weet niet of deze muzikant bij één zo’n paartje hoorde of dat hij iedereen van muziek voorzag. Z’n teksten waren licht scabreus, type: “Om te zorgen dat niemand Olga steelt, gaat hij bovenop haar liggen!”.

Even verderop ligt de Patrijarchbrug, die je recht in de armen voert van de Christus Verlosserskathedraal.
 

Het legendarische Dinamo stadion, met onkruid tussen de letters Dinamo. De historische gevel moet in het nieuwe stadion (architect: Erick van Egeraat) behouden blijven. Ik ben daar niet gerust op.
 

Het Bolsjoj Theater.
 

Werkoverleg op het Rode Plein. Zo’n tuinbroek is in Nederland een aanwijzing voor een bepaalde politieke voorkeur, in Rusland niet, denk ik.   
 

Van de foto’s die ik recent in Moskou maakte, is dit mijn favoriet. Wie deze dames zijn, wat hen verenigt en naar het Rode Plein bracht, ik weet het niet, maar ze maken me blij.
 

Молодец! M’n hele bordje leeggegeten!

(In aflevering één en twee beloofde ik 22 foto’s, het zijn er iets minder geworden.

Een (voorzichtige) liefdesverklaring aan Moskou in 22 foto's. Deel 2.

(Eerste publicatie: 12-10-2012)

Het graf van Aleksandr Solzjenitsyn op de Oude Begraafplaats van het Donskoj klooster. Had ik zelf die bladeren neergelegd, ik had het niet beter gekund. Het was tussen buien door en op de foto, precies onder Solzjenitsyns rechteroog, zat een regendruppel die dienstdeed als traan. Ik wees er vier vrouwen op die langskwamen. Ze reageerden niet. De volgende avond was ik bij de Moskouse vertoning van Jessica Gorters documentaire ‘900 Days’. Aan het einde zei de vrouw naast me: ‘Was u gisteren niet op het kerkhof? U wees ons op die traan.’

Bij de uitgang van het Donskoj klooster. Er werd net een pantservoertuig op een vrachtwagen getakeld en deze twee heren keken toe. Ik weet niet wat voor uniform ze dragen. Heeft iets met kozakken van doen, denk ik. Ze hebben misschien ik weet niet wat voor verdiensten voor het vaderland, maar op het eerste gezicht neem ik ze niet serieus. Thuis pas zag ik die twee vingers van de linker in de zij van de rechter.

Links een vriendelijk kerkje van Oudgelovigen op het plein voor het Bjeloroesski station. Het staat er een beetje weggedrukt, in de schaduw van drukke gebouwen en veel verkeer, en biedt onvoldoende tegenwicht tegen zondige gedachten. 

De binnenplaats van het Museum voor Moderne Kunst (Petrovka 25) staat vol lelijke beelden. Vader en zoon hadden er geen oog voor, zij waren bezig met witte paarden en zwarte torens. Natuurlijk droeg zoonlief een muts, een ongeschreven wet in Rusland, want het was 15 graden en herfst.

Hier deel 1.

Een (voorzichtige) liefdesverklaring aan Moskou in 22 foto’s. Deel 1.

(Eerste publicatie: 11-10-2012)

Zij maakte in één klap een ochtend goed die leek te gaan eindigen in mineur. Na een bezoek aan het Havenstation wilde ik langs het water teruglopen richting centrum. Kon niet. Op typisch Moskouse wijze botste ik op rommelige bouwputten, opengebroken trottoirs en vooral veel stinkend verkeer. De voorzichtige sympathie die ik de dagen ervoor voor de Russische hoofdstad had opgevat, na jaren van stevige afkeer, bleek plots flinterdun.

Toen zag ik haar.

Ze stond bij de zebra en wilde oversteken naar metrostation Vodny Stadion. Gelukkig was er – typisch Moskou - zo veel verkeer dat ze geduldig wachtte tot het voetgangerslicht op groen sprong. Ik maakte wel tien foto’s van haar prachtige hoofd!

Toen sprong het licht op groen. Ze stak over en ik heb haar nooit meer gezien. 

Tien dagen was ik in Moskou. Het was mijn eerste verblijf daar sinds ik min of meer serieus ben gaan fotograferen. De camera om mijn nek heeft mijn blik veranderd – nergens werd me dat zo duidelijk als juist in Moskou, die brutale metropool. Waar ik daar voorheen steeds weer overdonderd werd door het grote en het drukke en me afwendde, vang ik nu plots in mijn blik het kleine en stille – het is er volop. In de herfsttooi van een toevallige dame bijvoorbeeld, bij een zebra aan een veel te drukke weg.

Je moet soms wel geduld hebben om dat kleine te vangen – want we hebben het natuurlijk nog wel gewoon over Moskou. Dit is de ingang van metrostation Dinamo, de klapdeuren zitten links voorbij de afvalbak. Het liep tegen het spitsuur, dan zijn er miljoenen Moskovieten op pad, en er kwamen steeds maar schaduwen door die pilaren heen, gevolgd door de mensen zelf. Tot dit ene moment, waarna ik tevreden naar huis kon.

Bij het Donskoj klooster. Verbannen tussen drie muren en een hek. Er stonden er nog een stuk of tien, ook zo droevig leunend tegen een muur. De kroon op het hoofd rechts loopt bijna over van de herfstbladeren.

Dit is Marija Adolfovna Novik-Katsjan. Ze leefde van 1921 tot 1998. Ik ken haar niet en ze was ook geen beroemdheid. Het grafschrift trof me: Ze schonk allen licht, terwijl ze zichzelf opbrandde. (Donskoj klooster, Nieuwe Begraafplaats.)

De Nieuwe Begraafplaats heeft veel muren met urnen. Sommige zijn afgezet met een rood lint, wegens afbrokkelend cement en vallende stenen. Enkele van de raampjes stonden op een kier. Of de paddestoel links eetbaar is, weet ik niet.

Meer Moskouse foto’s vindt u bij eerdere verslagjes van mijn verblijf, onder meer hier, hier en hier

Hier deel 2.

Het wrange Donskoj kerkhof: een grafsteen voor beul Blochin, drie massagraven voor zijn slachtoffers.

(Eerste publicatie: 8-20-2012)

Het is ongetwijfeld een van de meest bizarre, wrange begraafplaatsen ter wereld: het Nieuwe Kerkhof van het Donskoj klooster in Moskou. Waar elders vind je massagraven van terreurslachtoffers met op minder dan een steenworp afstand het keurig verzorgde graf van hun beul.

Hier hebt u die beul, Vasili Michajlovitsj Blochin. Vasili had een speciaal, bruinleren schort voor en droeg handschoenen tot over zijn ellebogen, wanneer hij de ‘vijanden van het volk’ een kogel door het hoofd joeg. Velen van zijn duizenden slachtoffers werden in het crematorium op het kloosterterrein verbrand. Hun as belandde in een van de drie massagraven daar.  

Blochin maakte een glanzende carrière binnen de NKVD. Hij behoorde tot de bewakers van Stalin, schoot gevangenen dood en schopte het tot generaal-majoor. Hij werd beloond met medailles, een auto (een M-20, Pobeda) en een erewapen, een mauser (hoewel hij zelf liever met een Duitse walter schoot, die werden niet zo snel warm). Tot Blochins bekendste slachtoffers behoorden maarschalk Toechatsjevski en oud-hoofd van de NKVD Jezjov.

Na de dood van Stalin werd Blochin met pensioen gestuurd. Dat pensioen werd hem al snel ontnomen, net als zijn rang van generaal-majoor. Hij overleed in 1955 aan een hartaanval.

De pronte grafsteen van Blochin is nauwelijks te missen. Hij ligt meteen links van de ingang van het kerkhof, je komt er onvermijdelijk langs als je naar de massagraven loopt. Daar zijn er drie van, op elke plek waar de as van de doodgeschoten gevangenen in een kuil werd gedumpt. Ze behoren tot de indrukwekkendste gedenkplaatsen die ik ken.

Na mijn bezoek aan de Donskoj begraafplaats ging ik naar het Goelagmuseum (pal in het centrum: Petrovka 16). Ik wilde weten of het graf van Blochin zo goed verzorgd werd door familie of door de instantie die hij ooit zo ijverig diende. Een medewerker zei vrij beslist dat de familie daar verantwoordelijk voor was. Ik zag in het museum ook nog dit schilderij hangen, een kopie van een werk van E. Veidemanis. Misschien heeft Vasili Blochin als inspiratie gediend, al ontbreken schort en handschoenen. Of er een mauser of een walter wordt gebruikt, weet ik niet.

(Blochin en zijn slachtoffers liggen op de Nieuwe Begraafplaats van het Donskoj klooster. Ik schreef eerder al over de Oude Begraafplaats, waar onder anderen Aleksandr Solzjenitsyn begraven ligt.)

Vergane Sovjet-glorie: het Moskouse Rivierstation en het Dinamo stadion - deel 2

(Eerste publicatie: 4-10-2012)

Na mijn bezoekje aan het Moskouse Rivierstation, een mooi, maar afbrokkelend voorbeeld van vroege Sovjet-bouwkunst, ging ik op weg naar het Dinamo stadion. Ik wilde het standbeeld van doelman Lev Jasjin zien, maar ook het stadion zelf, of wat daar nog van over was. Voltooid in 1928 zag het er lange tijd zo uit:

En zo staat het er nu bij:

Het zijn niet de Potemkin-trappen, maar toch: dit plein met die treden geniet in Rusland – in elk geval onder sportliefhebbers – een bijzondere status. Vergelijk het maar met het plein voor de Rotterdamse Kuip, als je bent aangekomen met de trein. Boven de pilaren staan de letters Dinamo, met onkruid ertussen. Eronder hangt heel bescheiden het doek van de VTB-bank, voor driekwart eigenaar van de club. Het lijkt op de foto alsof het stadion, met zijn karakteristieke façade, verbouwd wordt, maar dat is schijn. Ik liep naar de andere kant van het stadion en zag dit:

Er wordt gewerkt aan een project van architect Erick van Egeraat. Als het goed is, blijft de façade behouden, inclusief de letters ДИНАМО. Gezien de nietsontziende werkwijze bij andere bouwwerken in Rusland, kunt u op het behoud van die originele stijlkenmerken toch maar beter geen geld zetten.

Ik liep nog wat verder en stuitte op een grote hal, waar net een selectiedag voor jonge voetballertjes gaande was. De knulletjes mochten zich verheugen in de warme belangstelling van hun ouders.

Dit is de ingang van de hal, met linksboven club-icoon Jasjin:

Het oogde allemaal wat vaal en verlopen. Bij het kantoortje van de supportersclub was dat niet anders:

In hetzelfde gebouw zat ook een Dinamo-winkeltje met bij de ingang een niet helemaal gelukte Jasjin.

Een eindje verder, in het park naast het stadion, trof ik die gelukkig ook nog aan in een veel betere versie. Het is een wat eigenaardig beeld, de legendarische doelman die hoger duikt dan een driehoekig doel. Maar die duik zelf, en de pet natuurlijk, zijn prachtig.

Ik liep naar de metro en dacht aan die andere doelman, Jan van Beveren, mijn held van ooit. De bewegende beelden die ik van beiden ken, spreken in het voordeel van Jan. Hij was beter, maar een standbeeld van hem zal er wel niet komen.

In het metrostation Dinamo trof ik nog een aantal originele stijlkenmerken: sporters aan de muur, waaronder deze voetballer. Die lopen geen gevaar, lijkt me, in tegenstelling tot de medaillons op het Rivierstation van eerder die dag en de façade van het Dinamo stadion.

Hier deel 1.