beeldhouwkunst

Het populairste beeld van het Moskouse metrostation Plosjtsjad Revoljoetsii – volgens de methode van aanraking.

(Eerste publicatie: 4-10-2013)

Revolution Square Moscow metro Moskou Plosjtsjad Revoljoetsii beelden hond

De krant Moskovskie Novosti is op onderzoek uitgeweest: welk van de 76 standbeelden van het Moskouse metrostation Plosjtsjad Revoljoetsii is het populairst? Daartoe heeft de krant niet naar de meningen van passagiers gevraagd, nee, er is een heel andere methode toegepast – misschien niet helemáál betrouwbaar, maar wel origineel.

Gekeken is naar de blinkende plekken op de standbeelden. Een aardig gebruik is namelijk, dat passagiers even een standbeeld aanraken en erover wrijven – want dat brengt geluk (of, in één enkel geval, juist ongeluk). Hoe vaker een standbeeld wordt aangeraakt, hoe blinkender de betreffende plek. De meeste standbeelden hebben meerdere van dat soort plekken, omdat ze op meerdere plekken worden aangeraakt. Bekijk de diverse plekken nauwkeurig en je kan een conclusie trekken over de populariteit van het betreffende beeld.

Voor een betere leesbare variant klikt u hier.

Voor een betere leesbare variant klikt u hier.

hond neus metro Moskou beeld

De 76 standbeelden op het station zijn een ontwerp van Matvej Manizer. Elk beeld werd vier keer herhaald. Aanvankelijk stonden er tachtig, maar toen er in 1947 een tweede uitgang kwam, werden er vier verwijderd. Mij stond eerlijk gezegd alleen het beeld met de hond bij. Zijn blinkende neus – zeer populair – behoort tot de Moskouse folklore. En ik wist niet eens dat hij op het station in vier exemplaren voorkomt. Zijn neus is op alle vier de beelden populair. Een van de beroemdste standbeelden van de Moskouse metro, aldus Moskovskie Novosti, en - kijk naar die neus - beslist het populairste van dit station.

Wat het onderzoek van Moskovskie Novosti onvermeld laat – een zwak punt – is dat de populariteit natuurlijk ook afhangt van de plek waar een beeld staat. Komen er meer passagiers langs, dan is de kans dat je wordt aangeraakt ook groter, los van wat je staat uit te beelden. Op het amateurfilmpje hieronder is dat duidelijk te zien. De beelden komen  - sorry -  in beeld vanaf 4.45. Op 9.15 is een van de doorgangen afgesloten met hekken! Dan kan je daar als beeld hoog of laag staan springen, maar dan wordt het met je populariteit natuurlijk nooit wat:

Kijk ook uit bij beeld nummer 20, trekt u daar niet de verkeerde conclusies. (Het nummer verwijst naar de illustratie in Moskvoskie Novosti). Het beeld is volgens Moskovskie Novosti niet erg populair. De vliegtuigvleugel mag dan wel blinken, maar dat komt doordat die ooit is afgebroken en vernieuwd. Weer wel populair is beeld nummer 4 en dan vooral de revolver. Die wordt regelmatig gestolen.

revolver metro Moskou Revolutieplein beelden
standbeeld voetballer Metro Moskou

En kijk helemaal uit voor beeld 11, het beeld boven aan dit stukje: aanraken, zo wil het bijgeloof, brengt ongeluk. Toch is het populair en heeft het blinkende plekken (de kop en de borst van de haan) … 

Weer nauwelijks populair is beeld 16, de voetballer met bal. Dat vind ik erg jammer. Bij mijn eerstvolgende bezoek aan Moskou ga ik dat beeld oppoetsen. Als voetballiefhebber beschouw ik dat als een persoonlijke missie en u mag mij aanspreken op het resultaat.

Alexander III en zijn paard staan in brons ongelukkig te zijn voor het Marmerpaleis

(Eerste publicatie: 27-5-2012)

Mijn favoriete standbeeld in Sint-Petersburg is dat van tsaar Alexander III. Het staat te verpieteren op de binnenplaats van het Marmerpaleis, een metertje boven de grond.

Ooit prijkte de bonkige tsaar op zijn even bonkige paard hoog bovenop een stevig voetstuk op het stationsplein aan de kop van de Nevski Prospekt. Daar kregen tsaar en paard de ruimte. Zou het beest nu in galop gaan, dan zou het binnen een paar meter struikelen over een bankje en tot stilstand komen tegen een blauwgroene muur.

Het standbeeld, onthuld in 1909, is gemaakt door Paolo Troebetskoi. Ik kwam deze mooie foto tegen, waarop met een suprematistisch model de beste positie op het plein wordt bepaald.

Vanaf de inhuldiging was het beeld omstreden, wat ik me wel kan voorstellen. Was dit een eerbetoon aan een tsaar? Het staalde kracht uit, maar toch vooral domme kracht.

In 1922 haalden de nieuwe machthebbers nog een geweldig leuk geintje uit met het beeld. Het werd opnieuw onthuld, nu met een gedichtje van Demjan Bedny op de sokkel. Daarin stond dat de vader en de zoon van Alexander (Alexander II en Nicolaas II) “bij leven zijn terechtgesteld”, en dat Alexander III na zijn dood, “in staal gegoten” als boeman dienstdeed. (“Bij leven terechtgesteld” staat een beetje raar. Ook is het beeld van brons, niet van staal.)

In de jaren dertig belandde het beeld op de binnenplaats van het Russisch Museum. Door de ramen kon je het daar tot in de jaren negentig zien staan. Uiteindelijk werden tsaar en paard overgebracht naar het Marmerpaleis, een filiaal van het Russisch Museum. Daar rust het op een laag voetstuk waar eerder de pantserwagen van Lenin op stond. Zelden zal een standbeeld er zo onhandig bij hebben gestaan. Wat ook niet helpt is de wat ongelukkig gepositioneerde linkervuist van Alexander III. Daar hield hij ooit de teugels mee omvat, maar die is ‘ie kwijt.

Op de oorspronkelijke plek van het beeld staat tegenwoordig een doodsaaie obelisk. Die heeft iets met de Tweede Wereldoorlog te maken, dus weghalen zal wel geen optie zijn. Ik denk dat Alexander voorlopig nog wel even tegen die groenblauwe muur zit aan te kijken.

Een jaar of wat geleden stond ik op 1 mei’s avonds aan de Neva bij het Marmerpaleis naar het vuurwerk te kijken. Naast me wees een vader zijn zoontje door het hek op het standbeeld. “Nicolaas II”, zei hij. “Alexander III”, zei ik iets te snel. De vader keek me vernietigend aan.

EXPO 1958: het Sovjet-paviljoen met Lenin, de Spoetnik en een quiz voor de bezoekers. - 2

(Eerste publicatie: 21-4-2012)

De Wereldtentoonstelling in Brussel (EXPO 1958) trok tussen 17 april en 19 oktober meer dan 41 miljoen bezoekers. Het paviljoen van de USSR, dat gesloten imperium dat een jaar eerder indruk had gemaakt met de lancering van de Spoetnik, was een van de trekpleisters.

In het paviljoen was dan ook heel wat te bewonderen. Natuurlijk een model van de Spoetnik, van de gestroomlijnde Tu-114 (het grootste passagierstoestel uit die tijd), visitekaartjes van de auto-industrie, het Loezjniki stadion, de eerste atoomijsbreker ter wereld, het gebouw van de Moskouse universiteit, en dat alles tegen die weinig gestroomlijnde achtergrond van een arbeider, een boerin en Lenin.

(Deze twee prachtige foto's heb ik niet kunnen terugvinden op groter formaat. Mocht iemand dat wel lukken, ik houd me aanbevolen.)

unnamed.jpg

En vooral: wat is er toch geworden van de kolchozboerin, die in Brussel nog zo’n stevig paar vormde met haar arbeider ter linkerzijde van de trap? Waar die arbeider is beland, dat weet ik. Hij heeft in 1959 nog dienst gedaan tijdens een Sovjet-tentoonsteling in New York, verhuisde via de VDNCh (de permanente Tentoonstelling van economische verworvenheden in Moskou) naar de depots van de kunstenaarsbond om in 1967 te worden geschonken aan de metaalfabriek MMK in Magnitogorsk. Daar was hij ook geen blijvertje; in 1970 kwam hij terecht op het stationsplein van de stad.

Maar waar is nou die kolchozboerin?! Ik weet het niet. Het is een werk van A. Zelenski, mocht u haar vinden, laat het me weten. Dan beginnen we een actiegroep om haar voor het station van Magnitogorsk te verenigingen met haar arbeider. (Waar die Lenin – beeldhouwer M. Manizer- tegenwoordig staat, mag u me ook laten weten, maar dat interesseert me gek genoeg een stuk minder.)

Deel 1 vindt u hier, deel 3 hier.

De Eeuwige Supporter van Tom Tomsk zit tijdelijk op een andere tribune

(Eerste publicatie: 20-3-2012)

De schrik slaat je af en toe om het hart. Ik las iets over een verbouwing van het stadion van Tom Tomsk, zag een foto van een gapend gat waar eens een tribune stond en ik dacht meteen: wat is er met hém gebeurd, de Eeuwige Supporter?!

Ik schreef eerder een stukje over hem. Het mooiste beeld van Rusland (nou vooruit: het leukste beeld van Rusland), zou het de bouwwoede overleven? Die hang naar nieuw en modern, naar kunstgras in plaats van kluiten, naar catering in plaats van kantine?

Toen kwam ik dit filmpje tegen en ik haalde opgelucht adem: [linkje werkt niet meer]

De Eeuwige Supporter zat op de Tribune Oost. Die wordt verbouwd, het beeld zit nu tijdelijk op Zuid. Dat is ook de tribune van de harde kern van Tom Tomsk, maar beeldhouwer Leonti Oesov vertelt hierboven dat hij zich daar geen zorgen over maakt: “Ze krijgen er een schitterende broeder bij. Ze verzinnen tradities, doen hem allerlei kleren aan en uit, hij komt op de tribune waar hij thuishoort.”

De nieuwe Oosttribune, waar ook het beeld weer een plekje gaat krijgen, moet er zo gaan uitzien (foto links).

Het is niet alleen een tribune, maar er zit ook een winkelcentrum aan vast. Als de ontwerpers hart voor de zaak hadden gehad, hadden ze de Eeuwige Supporter daar al ingetekend. Hebben ze niet gedaan… Misschien moet hij maar gewoon op Zuid blijven zitten, de tribune waar hij zich, vermoed ik, beter thuis zal voelen..

Ik las trouwens nog dat het beeld is gebaseerd op een foto uit de krant Voetbal en Hockey. Dat is ook de krant die hij in zijn hand heeft. Ik ga eens kijken of ik de originele foto ergens kan vinden. 

De Apollo van het Bolsjoj Theater – met of zonder vijgeblad?

(Eerste publicatie: 1-1-2011)

Het is niet mijn gewoonte, maar ik heb nu toch uitgebreid zitten staren naar wat Apollo tussen zijn benen heeft zitten, hier op het bankbiljet van 100 roebel:

Geen twijfel mogelijk, zijn mannelijke rijkdom (мужское богатство), zoals de Russen dat zo aardig omschrijven. Open en bloot.

Het Apollo-beeld van het bankbiljet staat in het echt zo’n twintig meter boven de ingang van het Bolsjoj Theater in Moskou. Het beeld werd in Sint-Petersburg gegoten naar een model van beeldhouwer Pjotr Klodt (Петр Клодт) en werd in 1856 op zijn huidige plaats getakeld. Het Bolsjoj Theater werd de afgelopen jaren grondig gerestaureerd. Ook Apollo werd daarbij onder handen genomen en hier hebt u het resultaat. Ik hoef u geen tweede keer te vragen om even tussen zijn benen te kijken…

1412502_original.jpg

We hebben hier overduidelijk te maken met een discrepantie tussen de Apollo van het bankbiljet en de Apollo van het Bolsjoj. Waar komt dat vijgeblad opeens vandaan? Daarover werd de afgelopen dagen op Russische weblogs druk gediscussieerd. Vanwaar die plotse preutsheid? Of was dat blad al door beeldhouwer Klodt aangebracht? Maar – een goede vraag - je slooft je als beeldhouwer toch niet uit op zo’n fysiek detail om het vervolgens af te dekken? Op foto’s uit de Sovjet-tijd prijkt Apollo zónder vijgeblad. Was het er misschien ooit een keertje afgevallen? Of bewust verwijderd? Maar wanneer dan en waarom? 

De restaurateurs zeggen dat zij zich gebaseerd hebben op afbeeldingen van voor 1917. Daarop staat Apollo met blad. Ook waren er op het beeld zelf sporen zichtbaar van de bevestigingen. Omdat de oude afbeeldingen niet van beste kwaliteit waren, moesten  de restaurateurs bij het vervaardigen van het nieuwe vijgeblad deels een eigen koers varen. Andere vijgebladen – onder meer op de fontijnbeelden in Peterhof – dienden daarbij als voorbeeld. De vraag wanneer nou precies het originele blad is verdwenen, blijft vooralsnog onbeantwoord.

Ik ben nu erg benieuwd naar de biljetten van 100 roebel die nieuw gedrukt gaan worden. Het eerste wat ik doe als ik een vers exemplaar in handen krijg is: even kijken tussen de benen van Apollo.

Overigens is beeldhouwer Pjotr Klodt vooral bekend van zijn paardenbeelden op de Anitsjkov brug in Sint-Petersburg. Daar staan vier wilden paarden die door vier mannen worden getemd. Vijgebladen daar zouden een argument zijn geweest in bovengenoemde discussie, maar de mannelijke rijkdom is op de Anitsjkov brug vier keer zedig bedekt met een doek. De hengstenrijkdom is – met enige moeite – wél zichtbaar, maar dat telt niet, lijkt me. 

En tenslotte nog een kwisvraagje: de Anitskjov brug werd vroeger ook wel Brug van de Achttien Ballen genoemd. Waarom? Het antwoordt krijgt u hier over enkele dagen.

Antwoord: vroeger stond er een agent bij de brug op wacht. Tel zijn rijkdom op bij die van de bronzen mannen en de paarden en je komt aan achttien stuks.

Kleine Tsjik aan de haven. Fazil Iskander is voor Soechoemi wat Mozart is voor Salzburg.

(Eerste publicatie: 29-20-2011)

Soechoemi, de hoofdstad van Abchazië, is een standbeeld rijker. Aan de haven staat sinds kort in brons gegoten het jongetje Tsjik, één van de populaire figuren uit het werk van schrijver Fazil Iskander.

Tsjik (spreek uit: Tsjiek) staat er met een kip op zijn arm en dan weet elke liefhebber van het werk van Iskander waar het over gaat. En voor wie het niet weet, staat er op het kleine voetstuk ook nog een citaat: “Opeens kreeg Tsjik medelijden met de kip … ze was zo wit!” Tsjik krijgt van z’n moeder een kip en een mes in z’n handen. En wat hij eerder nog zonder problemen heeft gedaan – de kip de keel afsnijden – lukt opeens niet meer. 

Voor mij staat Tsjik in het werk van Iskander in de schaduw van Sandro uit Tsjegem (over hem schreef ik hier). Ik zou van hém een standbeeld hebben gemaakt. Maar, legt beeldhouwer Archip Labachoea uit, Sandro is al gevormd, hij is volwassen. Tsjik daarentegen zit nog vol ‘goede twijfel’ en dat stemt beter overeen met de stad Soechoemi. Labachoea voegde nog een klein eigen detail toe aan het beeldje: de grote teen van de rechtervoet staat iets omhoog. Als kind kreeg de beeldhouwer nogal eens een uitbrander en om zijn emoties dan een beetje in bedwang te houden, stak hij zijn teen omhoog.

Fazil Iskander werd in 1929 in Soechoemi geboren. Hij schrijft in het Russisch en woont al vele jaren in Moskou. Adgoer Dzidzarija, voorzitter van de Abchazische Kunstenaarsbond, zegt in onderstaand filmpje: “Iskander is voor Soechoemi wat Mozart is voor Salzburg”. Ik trek dat wat wijder. Iskander is de perfecte ambassadeur van heel Abchazië. Lees zijn werk en Abchazië heeft voor altijd een apart plekje in je hart.

Hier een filmpje over de onthulling. De opgestoken teen is net te zien op 5.18: [Het filmpje is hier niet meer te embedden. U kunt het hier bekijken.]

Overigens is niet iedereen tevreden over de uitvoering van het beeld. Regisseur Valeri Koeraskoea vertelt vanaf 4.10 waarom hij het vierkante voetstuk verschrikkelijk vindt. Tsjik moet op de grond staan, gewoon in het gras, dichter bij het volk. “De tijd van voetstukken is in de Sovjetunie ten einde gekomen", moppert Koeraskoea. Voor sommige mensen is het nooit goed of het deugt niet. 

(Met dank aan Zinaïda Bal, die me op het beeldje wees en het filmpje toestuurde.)

Franse archeoloog graaft naar de Middeleeuwen en vindt beelden uit de Sovjetunie

(Eerste publicatie: 22-2-2011)

In 2004 doet de Franse archeoloog François Gentili routine-onderzoek bij het dorp Baillet, niet ver van Parijs. Een landgoed moet worden gerestaureerd en daarbij mogen eventuele ondergrondse resten uit de Middeleeuwen niet beschadigd raken. In een oude ijskelder stuit François op betonnen brokstukken. Hij ziet een hamer en een sikkel, een tank en een tractorbestuurder en begrijpt: dit gaat niet over de Middeleeuwen.

Dit gaat over de USSR en over de herkomst bestaat al snel geen twijfel meer. De enige Sovjetbeelden die ooit op Frans grondgebied te bewonderen waren, stonden op de Wereldtentoonstelling van 1937 in Parijs. Bestudering van foto’s geeft uitsluitsel. In de ijskelder in Baillet liggen de brokstukken van twee beeldengroepen, die in 1937 links en rechts stonden van het befaamde beeld Arbeider en boerin. 

Arbeider en boerin (van beeldhouwster Vera Moechina) wordt na afloop van de tentoonstelling naar Moskou vervoerd, de twee beeldengroepen (van beeldhouwer Iosif Tsjajkov) worden door de USSR aan de Franse vakbond CGT geschonken. Als dank – beweren kwade tongen – voor het feit dat leden van de bond ondanks een staking tegen het grootkapitaal hadden doorgewerkt om het Sovjet-paviljoen op tijd af te krijgen.

De beelden van Tsjajkov, die de verworvenheden van de Sovjet-republieken tonen, belanden in de tuin van het landgoed in Baillet, waar de CGT een vakantie-oord voor zijn leden heeft. In de Tweede Wereldoorlog worden ze kapotgeslagen door pro-Nazi jongeren. Waarom de beelden na de oorlog in de ijskelder zijn beland, is niet duidelijk. In ieder geval worden ze vergeten en pas in 2004 weer gevonden.

De beelden worden voor zo ver mogelijk gerestaureerd. Een groepje muzikanten werd onlangs al tentoongesteld in Parijs, dit jaar zijn ook andere fragmenten te zien in het kleine Musée archéologique départemental du Vald’Oise. (Tel. 01 34 674507. 4, Place du Château, 95459 Guiry en Vexin. Een website heb ik niet gevonden.)


 

Beeldhouwer Tsjajkov kwam recent op dit weblog nog voorbij in een stukje over socialistisch realisme. Een kleine kopie van zijn werk De voetballers staat bovenop de beker die de landskampioen van Rusland krijgt uitgereikt. Want hoe je het ook wendt of keert, vroeg of laat gaat het toch altijd weer over voetbal.

Past ex-burgemeester Loezjkov in mijn verzameling voetballers?

(Eerste publicatie: 30-9-2010(

Eigenlijk wilde ik geen aandacht meer besteden aan de ontslagen Moskouse burgemeester Joeri Loezjkov. Toen kwam ik dit beeld links van ‘m tegen, en ja…

Meteen vroeg ik me af of het beeld van Loezjkov in mijn verzameling zou passen. Het antwoord was een onverbiddelijk nee. U moet weten, ik heb een verzameling porseleinen en metalen voetballertjes, alle gekocht in Rusland, negen in totaal. Dit is mijn topstuk, 9,8 centimeter groot:

Graag breid ik mijn verzameling uit, maar er zijn grenzen! Een voetballer met een tennisracket… Bovendien, de beeldhouwer (de verschrikkelijke Zoerab Tsereteli – wie anders) heeft Loezjkov neergezet als linkspoot, terwijl iedereen weet dat Loezjkov, die weleens een balletje trapt en zich dan graag laat filmen, rechts is.

En verder, die benen, dat zou nog kunnen (we denken aan Theo Laseroms, Gerd Müller, Roberto Carlos), maar dat bovenlijf… Dat is geen voetballer, meneer Zoereteli, en ook geen tennisser, dat is Yuri van Gelder.

Even tussendoor, hier het echte bovenlijf van Loezjkov:

Het beeld van de voetbaltennisser is te vinden in het Moskouse museum van Tsaretoeli, waar ik eigenlijk best eens een kijkje zou willen nemen. Jelena Batoerina, de vrouw van Loezjkov, schijnt er ook te staan. Hebben ze daar een museumwinkel? Ik denk dat ik de verleiding niet zou kunnen weerstaan. Alleen zet ik Loezjkov dan niet bij mijn voetballertjes, maar naast Poetin. Die heb ik in een judopakje bovenop een wereldbol.

De eeuwige supporter van Tom Tomsk

(Eerste publicatie: 19-4-2009)

306618_original.jpg

Het voetbal van dit weekeinde is weer voorbij, de supporters zijn naar huis. Maar hij zit er nog, hij zit er altijd. Hij weet niet beter. Hij is de Eeuwige Supporter op de tribune (vak 4, oost) van Tom Tomsk.

Zomer, winter, sneeuw of zon, hij zit er en ziet alles zo weer vóór zich. Die bal op de lat van Kantsjelskis, die blunder van Dasajev, Arsjavin heeft ‘ie zien scoren, Pogrebnjak toen die nog voor Tomsk speelde. Hij zit er sinds 16 juli 2006, maar zijn voetbalgeheugen gaat veel verder terug. Hij is de Eeuwige Supporter. Die jongens om hem heen, wat weten die nou nog van Ponedelnik, Lev Jasjin, de gebroeders Starostin …

normal_pam.jpg

Soms komen er supporters, die stiekem foto’s maken en hem dan een sjaaltje omdoen. Meestal van weer zo’n club uit Moskou.

78113289.jpg

Ach, hij laat ze. Wat hem wel stoort, is het embleem van die bank op zijn borst, de Binbank. Alsof hij zijn bestaan aan het geld van die bank te danken heeft. Dat hebben ze dan daar bij die bank niet helemaal begrepen, want de Eeuwige Supporter was er altijd al en zal er ook altijd zijn. Zwevend boven het stadion of achter de doelen,vloekend, juichend, treurend om weer een gemiste kans. Daar heb je geen bank voor nodig.

(Het beeld is gemaakt door Leonti Oesov, die ook het beeld van Tsjechov in Tomsk maakte. Daar schreef ik hier over.)