moskou

Een prachtig Moskous panorama, midden jaren vijftig

in , ,

(Eerste publicatie: 1-4-2011)

De foto hierboven is een deel van een Moskouse panorama-foto uit het midden van de jaren vijftig. Klikken op de foto heeft weinig zin, om het panorama op uw scherm te krijgen volgt u deze link.  Het laden kan even duren. U krijgt een smalle strook te zien, dáár klikt u op. Maar doet u dat vooral niet als u de komende uren ergens wordt verwacht.

Bestaat er een mooiere foto van Moskou uit die tijd? Ik kan het me niet voorstellen. Een op zich al prachtig panorama, en door te klikken krijg je hoekjes en gaatjes te zien van een allang verdwenen stad. 

Zo maar wat details die mij opvielen:

- Er staan geen doelen op het voetbalveld.
- Lege vrachtwagentjes (die vorm van verspilling zag je vaak in de USSR)
- Mensjes in de laadbakken van die lege vrachtwagentjes
- Agenten in witte jasjes
- Schachten voor de metro-bouw
- Wagentjes met een wit dakje. Wat wordt daar verkocht? IJs, kvas?
- Wasgoed aan de lijn
- De dierentuin. Ik zie geen dieren, wel kooien? (links van de vijver)
- Ik had stapeltjes brandhout op de binnenplaatsen verwacht, maar die zie ik niet. Werd er toen al niet meer op hout gestookt?

Ik zit nu al een half uur te turen, ik zie het Kremlin en hotel Moskva, maar dan staat de universiteit, die Stalin-wolkenkrabber, toch niet op de goede plek? Hoe zit dat? Of is dat de universiteit niet, daar aan de overkant van de rivier? 

Als iemand een dergelijke foto van Sint-Petersburg weet, ik hou me aanbevolen! Want die is dan natuurlijk nog veel mooier.
 

Past ex-burgemeester Loezjkov in mijn verzameling voetballers?

in , ,

(Eerste publicatie: 30-9-2010(

Eigenlijk wilde ik geen aandacht meer besteden aan de ontslagen Moskouse burgemeester Joeri Loezjkov. Toen kwam ik dit beeld links van ‘m tegen, en ja…

Meteen vroeg ik me af of het beeld van Loezjkov in mijn verzameling zou passen. Het antwoord was een onverbiddelijk nee. U moet weten, ik heb een verzameling porseleinen en metalen voetballertjes, alle gekocht in Rusland, negen in totaal. Dit is mijn topstuk, 9,8 centimeter groot:

Graag breid ik mijn verzameling uit, maar er zijn grenzen! Een voetballer met een tennisracket… Bovendien, de beeldhouwer (de verschrikkelijke Zoerab Tsereteli – wie anders) heeft Loezjkov neergezet als linkspoot, terwijl iedereen weet dat Loezjkov, die weleens een balletje trapt en zich dan graag laat filmen, rechts is.

En verder, die benen, dat zou nog kunnen (we denken aan Theo Laseroms, Gerd Müller, Roberto Carlos), maar dat bovenlijf… Dat is geen voetballer, meneer Zoereteli, en ook geen tennisser, dat is Yuri van Gelder.

Even tussendoor, hier het echte bovenlijf van Loezjkov:

Het beeld van de voetbaltennisser is te vinden in het Moskouse museum van Tsaretoeli, waar ik eigenlijk best eens een kijkje zou willen nemen. Jelena Batoerina, de vrouw van Loezjkov, schijnt er ook te staan. Hebben ze daar een museumwinkel? Ik denk dat ik de verleiding niet zou kunnen weerstaan. Alleen zet ik Loezjkov dan niet bij mijn voetballertjes, maar naast Poetin. Die heb ik in een judopakje bovenop een wereldbol.

Mozaïek van Frolov: in kerk, metro en mausoleum

in , , , ,

(Eerste publicatie: 15-9-2010)

De keus was: naar huis met de metro of naar het museum van Alexander Poesjkin. Het werd een bezoekje aan de Kerk van de Verlosser op het Bloed, waar ik toevallig net langsliep. De kerk (Russen noemen haar Verlosser op het Bloed) is gebouwd op de plaats waar tsaar Alexander II op 1 maart 1881 bij een aanslag dodelijk gewond raakte. Het is één van de bekendste gebouwen van Sint-Petersburg, maar ik was er nog nooit binnen geweest.

 

Tussen drommen toeristen, allen met het hoofd omhoog, schuifelde ik wat rond. Het duurde twee minuten voor het tot me doordrong: dat zijn geen muurschilderingen, helemaal tot bovenin de koepel, maar mozaïeken. Meteen viel het kwartje: Vladimir Frolov! De bijbelse taferelen en heiligen kwamen uit zijn werkplaats. Ruim veertig jaar later tekende diezelfde Frolov voor de gewijde taferelen die in het Moskouse metrostation Majakovskaja en Novokoeznetskaja de communistische heilstaat verbeelden:

Ik ging op zoek naar de initialen van Frolov, vond zes lettercombinaties, maar geen enkele leek op ВФ (VF). Ik begon te twijfelen, wees een suppoost op de letters en vroeg hoe dat nou zat met die Frolov. Waarmee ik ook meteen mijn onkunde blootlegde op het gebied van de mozaïekkunst. De initialen waren van de makers van de tekeningen, Frolov voerde zo’n tekening vervolgens uit in mozaïek. Ik liep de kerk nog eens helemaal door en zag nu bij de ingang de ‘ondertekening’ van het atelier.

Frolov en zijn mannen werkten negen jaar aan de mozaïeken. Had ik op mijn weblog niet ergens een filmpje staan over het atelier? Thuis zocht ik het op. Het adres: Bolsjoj prospekt V.O. 64/5. Bijna bij mij op de hoek! Ik nam er een kijkje, al wist ik uit het filmpje al dat er weinig meer te zien was: een paar verbleekte werkjes die ooit dienst deden als een soort uithangbord.

Het atelier werd in 1918 al gesloten. Frolov werkte verder in het atelier van de Kunstacadamie (ook bij mij in de buurt). In 1929 werd hij ook nog eens zijn huis uitgezet, dat op hetzelfde adres zat als zijn atelier. Ondertussen wisten de machthebbers hem nog wel te vinden voor nieuwe opdrachten. De rode vaandels in het Leninmausoleum zijn van Frolov en dus ook die mozaïeken in de Moskouse metro. Frolov, geboren in 1874, overleed in 1942 tijdens het beleg van Leningrad. Her en der in de stad is nog werk van hem te zien, onder meer op de vermaarde apotheek van Pehl aan de 7de Linija (het houdt niet op: ook bij mij in de buurt). Dat gebouw is een apart verhaal waard, maar daar kom ik voorlopig niet aan toe. Mijn verblijf in Sint-Petersburg loopt ten einde.

Leidt Dostojevski in de metro van Moskou tot zelfmoord?

in , ,

(Eerste publicatie: 5-5-2010)

U ziet hier een jongeman die met een bijl een dame te lijf gaat. Op de voorgrond ligt al een slachtoffer. Als u íets van Rusland en/of literatuur afweet, dan denkt u nu meteen: Dostojevski! En dan hebt u helemaal gelijk. We zien hier Raskolnikov, halverwege zijn dubbele moord in Misdaad en straf.

Op 15 mei wordt het nieuwe Moskouse metrostation Dostojevski in gebruik genomen. Het ligt aan het Soevorovplein, in de buurt waar Dostojevski werd geboren. De inrichting van het nieuwe station kan je opvallend noemen. In zwart, wit en grijs zijn taferelen uit Dostojevski’s nogal tobberig getoonzette werk afgebeeld. Ik mag die Dostojevski niet, laat hem al dertig jaar naar volle tevredenheid ongelezen, maar voor dit station maak ik een omweg, dat wil ik wel eens zien.

Over de nogal expliciete afbeeldingen wordt inmiddels volop gediscussieerd. Brengen ze labiele mensen niet uit hun evenwicht? Gaat het nieuwe station niet als een magneet werken op mensen met zelfmoordplannen? In het programma Vesti legt een een psychologe uit dat dat wel zal meevallen. “Iemand die zelfmoord wil plegen is helemaal niet met Dostojevski bezig”. Wat ik maar niet op mezelf zal betrekken.

Meer foto’s van het nieuwe station hier.

Even nog over Raskolnikov, zijn bijl en de dubbele moord: In Sint-Petersburg kon je een aantal jaren geleden nog naar binnen in het huis waar, helemaal bovenin, Raskolnikov gewoond zou hebben. Op de muur zag ik daar een bijl gekalkt met daaronder de tekst: Cтарух еще много, хватит на всех. (Er zijn nog zat oudjes, genoeg voor allemaal.) Op de deur van het trappenhuis zit tegenwoordig een cijferslot.

Het Moskouse metrostation, het beeld van Stalin en de arbeidsinspectie

in , ,

(Eerste publicatie: 22-3-2010)

Een mooie fotoreportage over de grote opknapbeurt van het Moskouse Metrostation Plosjtsjsad Revoljoetsii (Revolutieplein). Het betreft de oostelijke hal boven de grond, die in 1947 werd gebouwd.

De roltrappen moesten worden vervangen en ook het marmer was er slecht aan toe. De regels uit het Sovjet-volkslied (rechts op de bovenste foto) blijven gehandhaafd. Ze zijn uit de versie van 1943. Daarin stonden nog de regels: Laat het Sovjet-vaandel, het vaandel van het volk / Ons leiden van overwinning naar overwinning. Die werden in 1977 vervangen door: De partij van Lenin – de kracht van het volk / zal ons leiden naar de triomf van het communisme.

Volgens het hoofd “Bovengrondse Bouwwerken” Zinovij Viderman zal de hal er net zo uitzien als bij de opening in 1947. Ik vraag me dat af. Kijk op deze foto naar de grote nis boven de roltrappen:

Die nis zal in 1947 toch echt niet leeg zijn geweest. De ideale plek, lijkt me, voor een standbeeld van Stalin of Lenin, of beiden. Ik heb er alleen geen foto van kunnen vinden. Ook in een (compleet?) overzichtje van Stalin-beeltenissen in de Moskouse Metro ontbreekt deze prachtige locatie.

Kijk trouwens nog even naar de foto hierboven. Die scheve houten stellage links van het midden… Die oogt niet al te stevig planken en staat vlak bij de diepte waarin de roltrappen verdwijnen. Ach, wat maakt ’t uit…

En je mag toch hopen dat deze man aan de marmerzaag iets van bescherming in z’n oren heeft gepropt. Een mondkapje zou ook geen kwaad kunnen:

En wat zou de arbeidsinspectie hiervan vinden?:

Ik schreef eerder over een andere restauratie in de metro. Daarbij werden ooit verwijderde regels uit het volkslied opnieuw aangebracht. Daarin wordt Stalin genoemd en dat zorgde voor veel ophef. In die stationshal stond in elk geval ooit wél een standbeeld van de Grote Mensenvriend. Dat is niet teruggeplaatst.

Moskou, vertraagd, in winter en zomer

in , , ,

(Eerste publicatie:  27-2-2010)

Ik mag graag kleurenfoto's bekijken uit het Rusland van de jaren vijftig. Waarom juist die jaren mij zo trekken, ik weet het niet. Russische boeken en posters uit die tijd - ik pik ze er (meestal) feilloos tussenuit.

Wie over een jaar of vijftig een zelfde soort nostalgie voelt voor het Rusland van nu, kan dan zijn hart ophalen aan twee filmpjes van Andrej Stvolinski:

Voor wie geïnteresseerd is in de techniek, dit zegt Andrej erover: "It's not a videocamera. It's foto camera Casio FX-1. Because of you don't have a shutter speed. So you have a exposure 1/300 for a speed 300 fps. After you choose aperture for the light that you have and thats all. Steadicam is necessary for even movement of camera."

Eerbetoon aan Vladimir Frolov in metrostation Novokoeznetskaja

in , ,

(Eerste publicatie: 11-2-2010)

Ik kom nog even terug op de documentaire van Elizaveta Listova over de Moskouse metro, waar ik in mijn vorige stukje [niet opgenomen in deze selectie uit mijn oude blog] over schreef. Die documentaire blijkt een staartje te hebben gekregen.

Listova liet onder meer Vladimir Frolov aan het werk zien, de maker van de mooie mozaïeken van enkele metrostations. Frolov overleed in 1942 in Leningrad van honger en uitputting, kort nadat hij zijn laatste mozaïekwerk voor het Moskouse station Novokoeznetskaja had voltooid. De directeur van de metro zag de documentaire en besloot: Frolov moet geëerd worden. Dat gaat gebeuren met een portret in mozaiëk in station Novokoeznetskaja. En waar wordt dat portret gemaakt? In hetzelfde atelier waar Frolov zijn metro-mozaïeken maakte, overigens naar ontwerpen van Aleksandr Dejnika.

 

In onderstaand filmpje meer over Frolov. Hier ook weer beelden van zijn atelier en ook van de binnenplaats van zijn oude huis, waar hij in de jaren twintig uit werd gezet (hij verhuisde naar zijn atelier). De binnenplaats telt nog een paar van zijn mozaïeken, al is er weinig meer van over.

Tennisser Andrej Tsjesnokov: rubber kogels, KGB en (net geen) uraniumsmokkel - deel 2

in , , ,

(Eerste publicatie: 23-11-2009)

Naar aanleiding van mijn verhaal over Andrej Tsjesnokov, eerder vandaag, stuurde journalist Remco Reiding mij een interview dat hij in 2007 met de oud-tennisser had over de stadionramp bij Spartak Moskou-FC Haarlem in 1982. Hier een ingekorte versie:

Duizenden keren moet Andrej Tsjesnokov er al langs zijn gereden op weg naar de hardcourtbanen van Spartak Moskou. Nooit kon de oud-tennisprof het opbrengen om te stoppen. Dat ijzeren monument, tegenover het Loezjniki-stadion, roept herinneringen op aan de dag dat hij aan de dood ontsnapte.

Officieel vielen er 66 doden bij de stadionramp tijdens de Europacupwedstrijd Spartak Moskou – Haarlem. Zelf zag Tsjesnokov ‘zeker een tennisveld vol lijken’. Nu hij het monument voor het eerst van dichtbij ziet, slaakt hij een langgerekte kreet van verbijstering. ,,Neeeee! Dit kan niet waar zijn.’’

Zeven jaar hulden de sovjetautoriteiten zich in stilzwijgen om vervolgens alleen een monument toe te staan dat slachtoffers van álle stadionrampen ter wereld herdenkt. Dát heeft Tsjesnokov nooit geweten. ,,Belachelijk’’, schampert hij.

Alle toeschouwers waren in twee vakken bij elkaar gepropt. Zo kon de politie beter toezicht houden op de aanhangers van Spartak, die golden als opstandig en kritisch jegens het sovjetregime. Naarmate het einde van de wedstrijd naderde, gingen steeds meer mensen weg. ,,Want het was zó koud dat je niet lang stil kon zitten’’, herinnert Tsjesnokov zich.

Toen Spartak 2-0 scoorde en direct daarop het eindsignaal volgde, probeerden supporters terug naar binnen te komen en anderen het stadion juist te verlaten. ,,De vorige dag had het de hele dag geregend, dus de trappen waren zo glad als een ijsbaan.’’Er ontstond een gedrang van jewelste, omdat slechts één deur was geopend en de nooduitgangen waren afgesloten. Supporters zaten als ratten in de val. Paniek brak uit. Overal klonk wanhopig geschreeuw. ,,Er was geen uitweg en geen weg terug. Ik probeerde naar beneden te komen, maar daar was geen enkele beweging meer.’’

Mensen knakten als luciferhoutjes onder het gewicht van anderen. Rijen dik lagen ze op elkaar. ,,Een soldaat trok me weg. Links en rechts van mij stierven mensen. Ze grepen naar mijn benen, trokken zo hard. Met grote ogen keken ze me in doodsangst aan. Ze smeekten mij om hulp. Maar hoe hard we ook trokken, we kregen er niemand uit. Ik zag hoe iedereen langs de ijzeren leuningen werd doodgedrukt.’’

Centimeter voor centimeter schoof Tsjesnokov uiteindelijk naar beneden. Hij sprong zichzelf over de lijken naar veiligheid. ,,Voor mij, als bijna professioneel tennisser, was zo’n sprong van vijf meter hoogte geen probleem. Maar om beneden te komen, moest ik over de lichamen lopen. Sommigen leefden nog, schreeuwden naar me, scholden me uit.’’

,,Natuurlijk verkeerde ik in shock. Als verdoofd ben ik naar huis gegaan. Mijn kleren waren met bloed besmeurd. Mijn moeder vroeg: is dat bloed? Ik antwoordde: nee, verf.’’

Affaires die het sovjetregime en de socialistische heilstaat in diskrediet konden brengen, verdwenen in de doofpot. ,,De volgende dag heb ik alle kranten gekocht. Niets. Alleen een berichtje in Avondlijk Moskou dat er een paar gewonden waren gevallen bij een incident. Verder alleen: Spartak - Haarlem 2-0.’’

Oleg Romantsev (links) en Martin Haar

Nu, 25 jaar later, zoekt Tsjesnokov (41) achter de hekken van het stadion naar herkenningspunten. ,,Ja, kijk, daar stond ik. Hier stierven mensen. En hier.’’

Tsjesnokov reageert als door een wesp gestoken als bewakers ons manen niet te fotograferen. ,,Fotograferen mag niet, maar als honderden mensen sterven, dan is dat goed, zeker?’’

Treurig kijkt Tsjesnokov naar de gebroken stenen van het monument, het slordige metselwerk en het onkruid tussen de voegen. Ook zijn naam had in dit gedenkteken gebeiteld kunnen staan.

Als we ook hier foto’s nemen, komt met grote snelheid een Lada Niva aanrijden. Mannen in zwarte pakken, met pistolen en walkie-talkies springen op ons af. Documenten moeten worden getoond, namen genoteerd. Met een tennisverleden kom je er niet vanaf. Want een stadion fotograferen mag niet zonder toestemming. We zouden terroristen kunnen zijn, dat snappen we natuurlijk zelf ook wel.

Dan vertrekken de bewakers weer. Tsjesnokov merkt scherpzinnig op dat overal het gras is gemaaid, behalve rond het monument. Hij kijkt naar de trappen van het stadion, schudt zijn hoofd en beent verslagen weg.

-----------------

Het tv-programma Andere Tijden zond in 2007 een reconstructie uit van de ramp. Die is hier te vinden. Op die pagina staat ook een verslag van de herdenkingswedstrijd uit 2007. Tsjesnokov zat in het erecomité. Over de voetbalramp verscheen ook een boek: Iwan Tol – Drama in het Lenin-stadion.

Hier deel 1.

Stalin terug in de Moskouse metro, met een Mongoolse spion als directeur

in , ,

(Eerste publicatie: 28-10-2009)

Het was al aangekondigd en is nu ook gebeurd: in de hal van het Moskouse metrostation Koerskaja is het citaat over Stalin, opnieuw aangebracht bij de restauratie, aangevuld met de rest van de regel, waarin Lenin wordt genoemd. Het complete citaat, uit het oude Sovjet-volkslied, luidt nu:

“Door de stormen straalde ons het licht van de vrijheid toe / en Lenin de grote bescheen ons pad / Stalin heeft ons grootgebracht / ons geïnspireerd tot trouw aan het volk / tot arbeid en heldendaden”. 

Metrodirecteur Dmitri Gajev en de Moskouse hoofd-architect Aleksandr Koezmin begijpen niet waarom die regels, en vooral die over Stalin, tot zo veel protesten hebben geleid. Het station wordt teruggebracht in zijn oorspronkelijk staat, meer is het toch niet? Nou vooruit, maar om het dan volledig authentiek te maken, zo las ik ergens in een commentaar, zou het geen slecht idee zijn om die Gajev en Koezmin te executeren als Mongoolse spionnen.

Inderdaad een goed idee, waar ik graag op voort borduur. Niet zo maar executeren natuurlijk. Eerst even een beetje martelen. Gebroken neus, even een nier kapot slaan en omdat ze het verdommen om de bekentenis te tekenen, ook maar even een paar vingers breken, tussen de deur. Beloven we dat ze niet worden doodgeschoten. Dan tekenen ze (met de andere hand), worden ze toch doodgeschoten! En de echtgenotes van beide heren.. . Als vrouw van een vijand van het volk ben je natuurlijk niet meer in Moskou te handhaven. Voorlopig maar even een verbanning. En over een jaartje lekker naar een kamp ergens richting poolcirkel. Tussen de criminelen. Komen ze ooit vrij, dan fysiek verminkt en geestelijk vertrapt. En de kinderen van Gajev en Koezmin, laten we die vooral niet vergeten… Daar hebben we nog een leuk internaat voor! Eens kijken, er is er net weer eentje opgeleverd in de Kaukasus. Veel leegstand daar, sinds de Tsjetsjenen zijn gedeporteerd.

Nou ja, u hebt het beeld van die tijd nu wel zo’n beetje voor u. Zeg maar: de oorspronkelijke staat, volledig authentiek.

(Meer over de restauratie, onder meer over het nog ontbrekende standbeeld van Stalin, vindt u hier.)  [Linkje werkt nog niet]