Panoramafilms in de USSR - Cinerama's Russian Adventure

(Eerste publicatie: 27-8-2012)

In 1958 ging in Moskou de film Sjiroka strana moja rodnaja (Wijds is mijn geboorteland)  in première. Dat gebeurde in de bioscoop Mir aan de Tsvetnoi boulevard. De bioscoop was nieuw, het gebouw zelf niet. Daar was eerder een manege in gevestigd en nog eerder waren er panorama’s te zien. Dat laatste is een aardig detail, want de nieuwe bioscoop Mir was speciaal bedoeld voor de vertoning van een nieuw soort film: panoramnoje kino, oftewel: panoramafilms.

Men pakte breed uit: er waren 1.200 plaatsen en het scherm was met 200 m2 het grootste ter wereld. De Russische panoramafilms waren gebaseerd op het Amerikaanse Cinerama-systeem. Drie camera’s maakten tegelijkertijd opnamen, de vertoning gebeurde met drie projectoren op een gebogen scherm. Al waren er duidelijk drie verticale scheidslijnen te zien, de toeschouwer kreeg het idee dat hij aanwezig was bij wat zich voor hem afspeelde.

Dat smaakt naar meer. Alleen al die beelden van het Dekabristenplein in Leningrad (vanaf 1.06)! Deze Amerikaanse film wordt opgeknapt, geen idee wanneer dat klaar is en of hij dan op het web te bekijken is. Er wordt ook gewerkt  aan een documentaire over de panoramafilm. Daarin komen Russen aan het woord die betrokken waren bij de eerste Russische panoramafilms. De documentaire heet The Kinopanorama Experience en verschijnt in 2013.

En hier het lied Sjiroka strana moja rodnaja/Wijds is mijn geboorteland, dat niets met de film Sjiroka moja strana rodnaja te maken heeft. Het stamt uit 1936 en werd geschreven voor de film Tsyrk/Het circus. 

br />

Supporters van Fenerbahce nemen wraak op Spartak Moskou

(Eerste publicatie: 23-8-2012)

Dan zit je als supporter van Spartak Moskou (ik heb het niet over mijzelf, ik ben van de afdeling Zenit) toch even raar te kijken. Je cluppie wint van het Turkse Fenerbahce, je wilt nog een beetje nagenieten van de wedstrijd, een paar foto’s bekijken, je gaat naar de Spartak-site, krijg je dit plaatje links voorgeschoteld

We zien en afbeelding van de Turkse vader des vaderlands Kemal Atatürk. Het bijschrift luidt: “Uit naam van de Turkse staat en het Turkse volk vraagt u onmiddellijk vergeving, niemand zal ongestraft blijven, de FIFA zal vergeven, wij vergeven niet”. (Dit is mijn vertaling van een Russische vertaling. Het oogt wat raar, maar mijn vertaling klopt in elk geval.)

Dat we hier Turkse hackers achter moeten zoeken, lijkt me geen vergezochte conclusie. Het is hun wraak voor het gedrag van de Spartak-supporters, die tijdens het duel met Spartak een afbeelding van Atatürk ondersteboven hielden (andere bronnen zeggen dat het portret in brand werd gestoken). De jongens van Spartak kwamen ook nog met deze spandoeken voor de dag:

View fullsize

Op het grote staat, neem ik aan: ALLEEN RUSLAND EN SPARTAK (door de schuine witte band lijkt de afbeelding van Rusland op het logo van Spartak). De drie zwarte woorden betekenen: VANDAAG OVERWINT DE ORTHODOXIE.

Van de leiding van Spartak heb ik op dit supportersgedrag nog geen reactie gezien. Wel wordt de supporters nadrukkelijk verzocht om nou eens op te houden met het afsteken van vuurwerk. (Meer over eerder fijn gedrag van de Spartak-supporters vindt u onder meer hier.)

Spartak Moskou won de wedstrijd gisteren met 2-1. De return in Turkije is over een week. Ik heb niks met Fenerbache, maar ik hoop dat ze met 8-0 winnen.

(Op het moment van schrijven is de website van Spartak niet bereikbaar.) 

Poetin en Pussy Riot: de kleinheid van een KGB-korporaal

(Eerste publicatie: 19-9-2012)

Afgelopen vrijdag werden drie vrouwelijke leden van de punkband Pussy Riot door de Russische inquisitie veroordeeld tot twee jaar strafkamp. Hun misdaad: met een liedje in de kerk de Heilige Maagd verzoeken of ze president Poetin wil verjagen.

Sinds dat vonnis moet ik steeds terugdenken aan een voorval van een jaar of tien geleden. Ik liep op de Nevski Prospekt in Sint-Petersburg. Het was zo’n avond in mei, waarop je opeens zeker weet: de winter is voorbij en het wordt een mooie zomer. Zo’n honderd meter bij me vandaan stonden twee meisjes te praten met een agent, en ik zag meteen: dat zijn geen Russinnen. Even later liep ik ze voorbij en op hun rugzakjes zag ik een Canadees vlaggetje.

Hoe kon ik die twee, op honderd meter afstand,  meteen onderbrengen in het vakje ‘niet-Russisch’? Doordat ze iets uitstraalden wat je bij Russen niet snel zal aantreffen in hun contacten met vertegenwoordigers van de staat. Het was de manier waarop die twee Canadese meiden daar stonden: vrij, onverveerd, onbevangen en niet bedacht op willekeur.

Dat laatste is het sleutelwoord in Rusland, al eeuwenlang. Elke Rus weet tot in zijn vezels: tegen willekeur van de staat ben je uiteindelijk machteloos. Een ambtenaar, een inspecteur, een agent op straat … Komt puntje bij paaltje, dan ben je als individu niet meer dan een kakkerlak. Wie daaraan twijfelt, leze de verslagen van het Pussy Riot-proces of verdiepe zich in de affaire Magnitsky

Pussy Riot

De afgelopen paar jaar heeft zich in Rusland een omwenteling voorgedaan. Er is een groep burgers komen bovendrijven, die elkaar – vooral via internet - bij de hand hebben genomen en zichzelf een stem hebben gegeven. Die mondige burgers hebben het gehad met de willekeur. En president Poetin, die oud-KGB’er,  is bang van ze. Sinds hij werd uitgefloten tijdens een prijsuitreiking bij een bokswedstrijd, vertoont hij zich nergens meer waar het gevaar bestaat van een niet te regisseren reactie van het publiek.

Poetin en zijn trawanten – velen van hen eveneens met een KGB-verleden – kennen alleen het recht van de sterkste. Voor Rusland, dat geen onafhankelijke rechtspraak heeft, is dat rampzalig. Niet in staat tot compromissen, reageren de machthebbers op elke uitdaging met dat eeuwenoude middel: repressieve willekeur. De meiden van Pussy Riot zijn nu het slachtoffer, het wachten is op de arrestatie van oppositie-blogger Navalny. En zo zal het Kremlin nog wel even doorvechten. Het weet zich geen raad met vrije, onbevangen Russen.   

Poetin is met zijn rug naar de mondige burger gaan staan en heeft zo een historische kans gemist. Waar hij had kunnen putten uit de positieve krachten van een opkomende civil society, is hij de strijd aangegaan. Dat is niet de grootsheid van een staatsman, het is de kleinheid van een gewezen KGB-korporaal. 

Voetbalfolklore: het Kirov stadion op een sigarettendoos. En Fidel Castro in vak 28.

(Eerste publicatie: 16-8-2012)

Alweer enige tijd geleden nam ik een kijkje op de rommelmarkt bij het kleine station Oedelnaja in Sint-Petersburg. Ik heb een bijna ongezonde belangstelling voor Sovjet-snuisterijen en die kon je daar volop vinden, was me verteld.

Het werd een verloren middag. Potten, pannen, beddengoed, roestige sleutels en een paar gedeukte samovars, dat was het wel. En het was nog behoorlijk koud ook.

Met lichte ergernis (had ik toen het juiste stalletje gemist?) staarde ik dan ook naar de sigarettendoos hier links, gevonden door blogger Babs71 op, jawel, de rommelmarkt van Oedelnaja. Hij had er z’n portemonnee niet voor getrokken, de 10.000 roebel (255 euro) was ‘m te gortig, hij had er alleen wat foto’s van gemaakt.

Wanneer Sovjet-spulletjes en voetbal samenkomen - en dat komen ze in dit geval – dan neemt mijn belangstelling ongezonde vormen aan. Toch had ook ik vermoedelijk mijn portemonnee niet getrokken - ik rook tenslotte niet. Maar wat een prachtig exemplaar!

We zien op het dekseltje en de onderkant het Kirov stadion – of eigenlijk ook niet. Want in deze uitvoering heeft het nooit bestaan. Duidelijk zichtbaar is de ring op dunne pilaren, die als een soort kroon bovenaan de tribunes prijkt. Die ring maakte deel uit van het originele ontwerp uit 1932 van architect Aleksandr Nikolski, maar heeft de uiteindelijke versie niet gehaald. Dat gold voor veel meer, het eiland waar het Kirov stadion verrees, moest worden omgevormd tot een bijna utopisch sportcomplex met talloze gebouwen, maar de oorlog stond dat in de weg. Het stadion kwam er wel, maar in een versimpelde versie. De eerste wedstrijd werd gespeeld op 30 juli 1950 tussen FC Zenit en het lokale Dinamo (1-1).

Een aardig detail op de onderkant: de cijfertjes van de tribunevakken, onder meer nummer 33. Dat was het vak van de meest enthousiaste Zenit-supporters en het is deel uit gaan maken van de club-folklore. De harde supporterskern zegt nog steeds dat ze op vak 33 zitten, maar dat vak komt in het huidige Zenit-stadion helemaal niet voor. “Vak 33” wordt ook genoemd in het clublied.

Hier zien we Fidel Castro bij vak 28. Misschien neemt hij wel een foto van vak 33, voor thuis:

Ik had nog meer willen schrijven over het Kirov-stadion, dat in 2006 is gesloopt, maar ik word heel erg afgeleid door foto’s van nog meer sigarettendoosjes, gemaakt door Babs71. Hij trof ze aan in een boek – niet op die rommelmarkt.

Wat ik niet wist: sigarettendozen werden uitgereikt bij onderscheidingen, als een soort medailles dus. Zoals deze: in beperkte oplage, ter ere van het vijftienjarig bestaan van de grenstroepen.

 Deze is van leer (“Lenin zal altijd en overal onlosmakelijk met ons verbonden zijn”):

Hier is het net of de USSR de zon heeft geannexeerd:

En dit is, na die met het Kirov stadion, de mooiste:

Het Poetin-alfabet - een alfabet voor gevorderden.

(Eerste publicatie: 13-8-2012)

Woensdag 15 augustus is het honderd dagen geleden dat Vladimir Poetin aan zijn derde termijn als president van Rusland begon. Een logische aanleiding om terug te blikken, zoals onder meer gebeurt op het Nederlandstalige Poetinblog. [linkje werkt niet meer]

Zelf stuitte ik op een iets oppervlakkigere terugblik, die ook verder teruggaat dan de afgelopen honderd dagen: het Poetin-alfabet. Duidelijk niet afkomstig van een aanhanger van de president, het is een leesplankje van ellende.

Aardig aan het alfabet is, dat u het kunt gebruiken als test. Hebt u de ontwikkelingen in Rusland een beetje gevolgd, de afgelopen jaren? Kunt alle woorden thuisbrengen, de verwijzingen begrijpen? Het complete alfabet (87 woorden) vindt u hier, laten we zeggen dat een score van 60 een voldoende oplevert. (Zelf greep ik acht keer mis.)

Onaangenaam is trouwens de O van Olympiade. Daar staan drie sporters die goud hebben gewonnen op de Spelen in Londen. Ze vertegenwoordigen Rusland, maar zijn duidelijk van Kaukasische komaf. Veel Russen vinden dat maar moeilijk te pruimen.

Mijn favorieten zijn de L van Legitimiteit (tel de percentages van de uitgebrachte stemmen even bij elkaar op) en de D van Doechovnost (geestelijke waarden). Dat is van een recente datum, het filmpje - zie onderaan - vloog het web over. (Het venijn zit in in de staart.)

Waar luistert Moskou naar? Rammstein bij het Rode Plein, Okoedzjava op de Arbat.

(Eerste publicatie: 7-8-2012)

Het idee is van Tyler Cullen, student aan een filmschool in New York. Vraag aan een voorbijganger met oortjes in of een koptelefoon op waar hij naar luistert. Laat een stukje van de genoemde muziek horen en stap op de volgende voorbijganger af.

Tyler deed het vorig jaar in New York. Zijn idee werd in meerdere steden nagevolgd, onlangs ook in Moskou:

Het is vervreemdend. Zo veel mensen die rondlopen in dezelfde metropool, maar tegelijkertijd ook in een eigen wereld, afgedekt door een koptelefoon. Zo heeft ieder zijn eigen achtergrondmuziek: het Rode Plein met Rammstein. Zelf zou  ik op die plek natuurlijk kiezen voor Nathalie van Gilbert Becaud. (En daarna keihard American Girl van Tom Petty.)

Aardig is de man die naar Boelat Okoedzjava luistert (op 3.20). Hij loopt op de Arbat, waar je eigenlijk alleen naar diens Mijn Arbat mag luisteren, maar nou ja. Ook leuk: de jongen op 4.50 die vertelt dat hij naar een eigen nummer luistert. – Wie zingt het? – Ik zing het zelf.

Hier de versie uit New York:

En hier Amsterdam (“De Toppers. Niet verder vertellen!”):

Op 4.32 worden The Decembrists genoemd. Dat bandje kende ik niet, maar in Sint-Petersburg, toen dat Leningrad heette, hebben ze er nog eens een plein naar vernoemd. 

De rollen omgedraaid: Russinnen brengen de mode naar Parijs

(Eerste publicatie: 29-7-2012)

Als u een aardig voorbeeld zoekt van de veranderingen in Rusland de afgelopen vijftig jaar, kijkt u dan even naar deze twee foto’s:

View fullsize

Hierboven ziet u Oeljana Sergejenko (over haar zo meteen meer) in Parijs. Ik word niet vrolijk van zo’n foto, maar ook niet agressief.

En hier links ziet u een opgeprikt model van modehuis Dior, vijftig jaar geleden in Moskou. Hier word ik wel agressief van. Iets met pek en veren, een strontkar, het Rode Plein, ik zie het helemaal voor me. Dit Franse model was niet alleen, samen met een collega paradeerde ze door het Moskou van 1959, een glamourloze, vermoeiende stad, waar je voor je dagelijkse boodschappen al flink wat uithoudingsvermogen nodig had. Er liep een fotograaf mee om de reacties van de Russen vast te leggen – ik schreef er eerder al over. Om het voorzichtig uit te drukken: nogal gênant.

Maar de tijden zijn veranderd en de rollen omgedraaid! Anno 2012 brengen Russinnen de mode naar Parijs. Ze worden wel de Russian Fashion Pack genoemd. Vogue (mijn blik wordt steeds breder) heeft het over een groep Russische vrouwen die van zich doen spreken door hun  “unbounded personal style”.

Voorvrouw van het flamboyante stel is genoemde Oeljana Sergejenko. Een jaar nadat ze in Moskou haar eigen modelijn begon, had ze haar eigen show in Parijs. Andere namen zijn (ik vond ze in de New York Times) Miroslava Doema, Vika Gazinskaja en Jelena Perminova. Ik citeer de krant: “With their audacious entrances and conspicuous consumption, they are the most visible new customers for couture in a generation”.
 

View fullsize

Jelena Perminova

Miroslava Duma

Bidden bij Guus Hiddinks Anzji – het Russische voetbalseizoen is begonnen

(Eerste publicatie: 23-7-2012)

Ik had ‘m al een tijdje liggen, deze mooie foto. Het wachten was op een aanleiding om ‘m te laten zien. Die is er nu: het Russische voetbalseizoen is begonnen. Supporters tijdens een wedstrijd knielend op een bidkleedje, ik was het nog niet eerder tegengekomen.

We zien hier het stadion van Anzji uit Machatsjkala, de club van trainer Guus Hiddink. Met geld van de steenrijke Soelejman Kerimov en veel lokaal enthousiasme is Anzji bezig aan een opmars. Vorig seizoen werd de Europa League bereikt, dit jaar hoopt men op de Champions League, al doet Hiddink in elk interview zijn best om de hoge verwachtingen te temperen.

Er werd met verbazing gereageerd op de overstap van Hiddink naar het onrustige Dagestan, de Russische deelrepubliek waar aanslagen aan de orde van de dag zijn. Maar als je deze taferelen zo ziet, kan ik me voorstellen dat de gelauwerde coach – vorstelijk beloond, ook dat -  hier wel deel van wil uitmaken. 

De eerste wedstrijd in de Europa League, tegen het Hongaarse Honved, werd met 1-0 gewonnen. De wedstrijd moest van de UEFA buiten Dagestan worden gespeeld, dat werd Moskou. Bij de Russische hoofdstad heeft de club ook zijn permanente thuisbasis. Staat er in de Russische competitie een wedstrijd in Machatsjkala op het programma, dan pakken spelers en staf het vliegtuig richting Dagestan, zo’n 1.600 kilometer verderop.

De eerste competitiewedstrijd tegen Koeban Krasnodar won Anzji voor eigen publiek met 2-1. Van een eerdere wedstrijd hier nog even die prachtige ceremonie, waarbij het Russische volkslied wordt gespeeld. Dat gebeurt ook bij de andere clubs, maar alleen bij Anzji met een trompet:

En ik kwam ook dit aardige filmpje nog tegen. Je vraagt je wel eens af hoe een nieuwe trainer kennismaakt met de spelers. Hiddink doet dat zo (met een omhelzing voor Roberto Carlos en Eto’o, met wie hij al werkte bij Real Madrid.):  

Meer foto's van Anzji en Machatsjkala vindt u hier.

Peter de Grote, Pavel Doerov en zeer schaars geklede dames op het Paleisplein

(Eerste publicatie: 20-7-2012)

Ik liep op het weidse Paleisplein van Sint-Petersburg en daar had je ze weer: Peter de Grote en zijn Catherina. En het had wel wat. Ze zagen er goed uit, straalden waarlijk enige allure uit – het was, kortom, net of ze na een paar eeuwen nog eens terug waren gekomen in hun stad om te kijken wat ervan geworden was. Ik denk dat ze over dat Paleisplein wel tevreden waren.

Catherina schreed op me af en vroeg met een werkelijk prachtige glimlach of ik met haar en haar echtgenote op de foto wilde. Ik gaf mijn standaardantwoord: ik ga niet op de foto met een Peter de Grote die een kop kleiner is dan ik. Dat had onmiddellijk effect: de glimlach verdween, ze draaide zich om en liet mij – ik geeft het maar toe -  licht teleurgesteld achter. Ik had best nog wat verder willen praten.

Wel een beetje raar dat je in het centrum van Sint-Petersburg op een mooie zomeravond met gemak vier Peter de Grotes en Catherina’s kan tegenkomen. Dat komt de geloofwaardigheid niet ten goede. Je krijgt de neiging om ze – in volgorde van opkomst – een nummer te geven: Peter de Eerste, Peter de Tweede, Peter de Derde, enzovoort, maar op een gegeven moment klopt dat historisch niet meer.

Wat ik me afvraag: is het één bedrijf dat deze levende poppen de straat opstuurt? Of zijn er meerdere? En hoe worden dan de locaties verdeeld? Worden er dan territoriale conflicten uitgevochten? Daar zou ik graag bij willen zijn, dat Peter de Eerste Peter de Tweede van het Paleisplein afjaagt.

Bij de Kazan kathedraal zag ik trouwens een Catherina bij wie de hoepelrok ietsje te kort was. Hij bolde iets naar voren en je zag haar kuiten! Dat kan natuurlijk niet. Wat ook niet kan is Peter de Grote die zich in een menigte mengt op jacht naar een gratis T-shirt. Dat zag ik gebeuren op het Paleisplein, vlak voor m’n ogen. Wat bleek, Pavel Doerov liep er rond, een van de oprichters van Vkontakte (zeg maar: het Russische Facebook). Vergezeld van zeer schaars geklede dames (vergelijk dat eens met Catherina!), deelde hij T-shirtjes uit en daar wilde Peter er ook eentje van.

Je kon met die dames op de foto – net als met Catherina, maar dan anders. Dan moest je wel zo’n T-shirt hebben en dat had ik niet, want ik moest natuurlijk weer zo nodig fotograferen. Peter de Grote hield zich met zijn T-shirt – dat moet gezegd - verre van de half ontklede meisjes. Dat zou ook wel een heel raar beeld hebben opgeleverd, maar misschien was het gewoon omdat Catherina in de buurt was.   

Pavel Doerov kon maar niet ontsnappen aan de menigte, tot hij het plots op een lopen zetten, daarmee iedereen verraste, de Mojka overstak en verdween op een binnenplaats.