Sjoechov, Sjoechov, Sjoechov ...

(Eerste publicatie: 2 september 2009)

View fullsize

Een week geleden schreef ik over een boeiend fenomeen: je ontdekt een beroemdheid waar je nog nooit van had gehoord, en opeens kom je zijn naam overal tegen.

Mij overkomt dat met ingenieur Vladimir Sjoechov. Trouwe lezers van dit weblog zeggen nu meteen: natuurlijk, Sjoechov, van de Sjoechov-toren!

Zit ik rustig te lezen in de tuin (Vjatseslav Petsoech: Dorpsdagboeken) en ja hoor, daar is ‘ie weer. Petsoech schrijft: “Wat is meer des volks: ‘Po ulitsam khodila / bolsjaja krodkodila’ of Aleksandr Blok, onze iconenkunst of zwanen op wasdoek, een toren van Sjoechov of een schuur …?

Sjoechov, Sjoechov, Sjoechov … Ik heb nog niet van hem gedroomd, maar lang kan dat niet meer duren.

Een cadeau van juwelier Fabergé voor ingenieur Sjoechov

(Eerste publicatie: 25-8-2009)

Je ontdekt een beroemdheid waar je nog nooit van had gehoord, en opeens kom je zijn naam overal tegen. Mij overkwam (en overkomt) dat met Vladimir Sjoechov, de wereldberoemde ingenieur die her en der in Rusland zijn sporen naliet. Ik schreef eerder hier over zijn hyperboloïde torens en het monument dat voor hem werd opgericht.

Pas nog kwam ik deze foto tegen van het Moskouse Kiev station. Het dak is een ontwerp van Sjoechov:

View fullsize

En deze week belandde ik op een pagina met paaseieren van juwelier Fabergé, die me nooit echt hebben kunnen boeien, staat daar opeens dit fraaie werkstukje tussen. Een cadeau voor Sjoechov!

View fullsize

Hoe noem je zoiets? Een gedenkframe? Hoe dan ook, het is van zilver en komt uit het atelier van Fabergé, die duidelijk ook nog heel andere dingen deed dan paaseieren maken. Sjoechov kreeg het cadeau in 1895 toen hij vijftien jaar in dienst was van het constructiebedrijf van Aleksandr Bari. Centraal staat een van zijn torens, verder is het wat moeilijk te onderscheiden. Ik zie in elk geval een stationsdak en, geloof ik, ook een olietank. Ook in die sector verdiende Sjoechov zijn sporen. Voor de volledigheid ook nog maar even een plaatje van het dak van warenhuis GUM in Moskou, eveneens van de hand van Sjoechov.

View fullsize

Monumenten van Sovjet-architectuur in Sint-Petersburg

(Eerste publicatie: 27-6-2009)

De Archtitectenbond van Sint-Petersburg heeft een lijst opgesteld van naoorlogse gebouwen die de status van momument verdienen. Enige juridische status heeft de lijst (nog) niet, maar dat maakt haar niet minder boeiend. Er staan twintig gebouwen op, alle uit de Sovjettijd.

Aanleiding voor de lijst zijn de plannen om de passagiersterminal aan de Finse Golf te slopen.

Op de lijst staan onder meer ook vliegveld Pulkovo en de markt aan de Dybenkostraat:

Bij sommige gebouwen trek ik mijn wenkbrauwen op. Wat te denken van de Oktjabrski concertzaal? Beroemde artiesten traden (en treden) er op, maar het beschermen waard?

Dat voor dit hoekige blok de Griekse kerk moest wijken, maakt mijn sympathie voor het Sovjet-bouwsel niet groter.

Niet op de lijst staat de Rode Vaandel fabriek aan de Pioniersstraat 53, want dankzij de energie-centrale met zijn ronde waterreservoir heeft dit gebouw al de status van regionaal monument. Het is een prachtig voorbeeld van het constructivisme uit de jaren twintig (Architect: Erich Mendelsohn).

De monumentenstatus is geen garantie voor behoud. Het gebouw verkeert in zeer slechte staat. Zakenman Igor Boedinski, de huidige eigenaar, wil in de oude fabrieksgebouwen woningen, een zakencentrum en een hotel onderbrengen. In de ronde ‘kopconstructie’ moet een museum komen voor moderne kunst. Dat klinkt sympathiek, maar mogelijk moet daarvoor wel eerst alles worden afgebroken om compleet te worden herbouwd. Dat lijkt een onzeker avontuur.

Wie het gebouw van binnen wil zien kan er tussen 29 juni en 15 juli terecht. Dan houden veertig Russische en Franse kunstenaars er een tentoonstelling van moderne kunst, getiteld: Пространство тишины (Ruimte van de stilte) . Sta ook even stil bij het monument met de ster ter ere van de eerste Pioniertjesbrigade van de stad, opgericht op de Rode Vaandelfabriek. Hier nog een mooie panoramofoto van de ‘kop’ van de fabriek.

De lijst van beoogde monumenten vindt u hier (Russisch).

De toren van Gazprom en de angstaanjagende perspectieven van de Russische markt

(Eerste publicatie: 7-6-2009)

Op mijn vorige stukje over de toren van Smolny en de toren van Gazprom in Sint-Petersburg kwam een reactie van Olaf Koens. Op zijn weblog doet hij verslag van een bezoekje aan de bouwput aan de Neva waar het megalomane hoofdkantoor van Gazprom moet verrijzen. Zijn conclusie: die toren komt er voorlopig niet.

Hij sprak met wat werklui en ook met een buurtbewoner, die zei: “We hebben er alles aan gedaan om dit te voorkomen, we hebben hemel en aarde bewogen, de stad wou niet naar ons luisteren. En nu is het geld op. We hebben gewonnen”.

Prettig om te lezen, maar ik zou er mijn geld niet op zetten.

Eens kijken wat mevrouw Valentina Matvijenko erover zegt. De gouverneur van de stad prijkt op de omslag van het tijdschrift Itogi en mag een aantal pagina’s blaken (bijna schreef ik: blaten) van optimisme. Ja, het is crisis, ja, een paar grote projecten staan voorlopig on hold, “maar de crisis is een tijdelijk verschijnsel en de perspectieven van de Russische markt zijn eeuwig”. Prachtig gezegd, maar uit de mond van mevrouw Matvijenko klinkt zo’n zin toch vooral angstaanjagend.

De plannen voor een tunnel onder de Neva zijn voorlopig geschrapt. Wel verder gaat de bouw van het nieuwe Zenit-stadion en ook de modernisering van vliegveld Pulkovo gaat door. Over de Gazpromtoren zegt Matvijenko: “… een erg belangrijk project voor de stad. De plannen zijn voorlopig niet gewijzigd, de noodzakelijke procedures van afstemming en bevestiging zijn nu gaande …”

Misschien moeten we het lot een beetje de goede kant opduwen. Misschien helpt het als we met z’n allen héél, héél hard nadenken over een alternatief, aan iets anders wat aan de Neva, tegenover het Smolnyi, gebouwd kan worden. Mijn suggestie: een openluchtzwembad. Daar is onder vergelijkbare omstandigheden in Rusland al eens eerder ervaring mee opgedaan, in Moskou, waar het idioot-megalomane Paleis der Sovjets evenmin verder kwam dan een bouwput.  

Update: Zo ongeveer op de plek van de hoge duikplank vergaarden de dames van Pussy Riot wereldfaam. Maar dat was pas nadat de kerk die hier ooit stond (door de goddelozen communisten opgeblazen) weer was herbouwd. 

De torens van Smolny en Gazprom

(Eerste publicatie; 5-6-2009)

Het gerucht gaat dat de Smolny kathedraal in Sint-Petersburg zal worden afgebouwd. Dat zou tijd worden, want dat bouwwerk aan de oever van de Neva dateert uit de tweede helft van de achttiende eeuw. Hier hebt u het:

Het oorspronkelijk ontwerp van architect Rastrelli voorzag ook nog in een 140 meter hoge toren. Dat wist ik niet. Of beter: dat was ik vergeten. Een aantal jaren geleden werd ik door een Petersburgse kennis rondgeleid door de eerbiedwaardige Kunstacadamie (de excursie bevatte onder meer een wandeling over het dak) en in een van de zalen stuitte ik op prachtige, historische maquettes. Onder andere stond daar de Smolny kathedraal, mét toren. Dit is wat Rastrelli in zijn hoofd had:

Er zijn twee verklaringen waarom de toren nooit is gebouwd: 1. geldgebrek, 2. Rastrelli overleed te vroeg. Ik houd het op de eerste verklaring, want die komt me voor dit stukje beter uit. Denk je eens in dat die toren daar was neergezet, dan zou het hoofdgebouw van de kathedraal in de schaduw zijn beland en bijna uit het zicht zijn verdwenen. Dan zou je, aan komen lopend vanuit het centrum, alleen die toren hebben gezien. Zonder toren lijkt het gebouw mij veel evenwichtiger en eleganter.

Nu doet zich een boeiende parallel voor. Zo’n beetje tegenover de Smolny kathedraal, aan de overzijde van de Neva, wil het sympathieke Gazprom … een toren bouwen. Iets hoger dan die van Rastrelli: 396 meter. Dat gaat er ongeveer zó uitzien:

De weldenkende mens zegt natuurlijk: niet doen, vooral niet doen. En wie weet gebeurt het ook niet. Vanwege … geldgebrek! De economische crisis heeft de financiering in gevaar gebracht. Of het tot afgelasting van de bouw komt, is onduidelijk, maar de parallel met de toren van Rastrelli is te mooi om er geen hoop uit te putten.

Dat gerucht van het afbouwen van de Smolny kathedraal zal trouwens wel niet kloppen, want geruchten in Rusland kloppen nooit.

Verkiezing 'Eerloze Burger van Sint-Petersburg'

(Eerste publicatie: 21-5-2009)

In de aanloop naar de Dag van de Stad (27 mei) zijn er weer Ereburgers van Sint-Petersburg benoemd. Ditmaal metropoliet Vladimir en leider van het Filharmonisch Orkest Joeri Temirkanov

Leuker (en hopelijk nuttiger) is de verkiezing van Eerloze Burger (Непочетный гражданин) van Sint-Petersburg. Die wordt georganiseerd door Живой Город (Levende Stad), de organisatie die strijdt voor het behoud van historische gebouwen. De kandidaten (onder wie Gazprom-hoofd Aleksej Miller) vindt u hier, met motivatie. U kunt er ook stemmen. [Het linkje verwijst inmiddels naar een recentere verkiezing.]

Levende Stad verzet zich tegen nieuwbouw die het aangezicht van Sint-Petersburg onherstelbaar beschadigt 

Ik citeer uit de reglementen:

- De titel Eerloze Burger is het hoogste teken van ondankbaarheid van de inwoners van de stad, bestemd voor personen die een vooraanstaande rol hebben gespeeld in de vernietiging van Sint-Petersburg.

- De titel Eerloze Burger wordt toegekend voor het leven. De drager van de titel kan deze elk moment verspelen door daden die de erkentelijkheid en achting van de burgers verdienen.

- De Eerloze Burger krijgt een diploma, onderscheiding en andere versierselen, die hem makkelijk herkenbaar maken in een menigte. Deze worden hem persoonlijk uitgereikt bij een ontmoeting, per post of op andere volkswijze, aan de vooravond van of op de stichtingsdag van Sint-Petersburg, of wanneer het uitkomt, maar niet later dan een week na de Dag van de Stad.

- De gegevens van de Eerloze Burgers van Sint-Petersburg worden opgeslagen in het Boek van Eerloze Burgers, dat bewaard wordt in het volksgeheugen.

- Eerloze Burgers van Sint-Petersburg kunnen gaan en staan waar zij willen, maar bij een ontmoeting adviseren wij u om hen geen hand te geven en uw hoed of enig ander hoofddeksel niet af te nemen.

- De onderscheiding Eerloze Burger bestaat uit een stukje triplex met ongelijke randen met in het midden een muntje van 5 kopeken. Het triplex is ingelegd in een montuur van roestig prikkeldraad. Bij de onderscheiding hoort een diploma. Naast genoemde versierselen krijgt de Eerloze Burger van Sint-Petersburg een baksteen uitgereikt van een vernietigd gebouw.

Metallica test het nieuwe stadion van Zenit

(Eerste publicatie:  27-4-2009)

Hebt u ooit die mooie beelden gezien uit de jaren dertig van het nieuwe, bijna opgeleverde stadion van Feyenoord? Werklozen (daar had je er toen veel van) werden de tribunes opgedirigeerd om daar vak voor vak te dansen, te springen en te juichen. Kijken of de constructie het wel hield.

Voor het nieuwe stadion van Zenit in Sint-Petersburg staat de heavy-metall groep Metallica geprogrammeerd.

Dit moderne muziekensemble uit Amerika trad al eerder op in Sint-Petersburg. In een verslag van toen lezen we: “Het concertgebouw was omsingeld door politiekordons, brandweerwagens en ambulances”. Nou, dat heeft wel iets van een voetbalwedstrijd, dus is de keus voor Metallica zo gek nog niet.

Maar gaat dat concert ooit plaatsvinden? Volgend jaar moet het gebeuren. Is het stadion dan wel klaar? Er wordt gebouwd, directeur Michail Leontjev van het bouwbedrijf verzekert dat alles op schema ligt, maar voegt daar wel aan toe dat alles afhangt van de financiering: “Komt het geld op tijd, dan is het stadion er ook op tijd.” Zulke woorden wekken geen vertrouwen.

Op aandringen van gouverneur Valentina Matvijenko heeft het bedrijf de webcam bij de bouwput weer aangezet, zodat heel Sint-Petersburg de bouw kan volgen. Wij kijken hier mee.

Update, januari 2014: We zijn een kleine vijf jaar verder en het stadion is nog steeds niet voltooid. Of en waar Metallica in 2009 in Sint-Petersburg heeft opgetreden, weet ik niet. De webcam hierboven doet het niet meer.

Hoe lang staat de Moskouse toren van Sjoechov nog overeind?

(Eerste publicatie: 12-3-2009)

View fullsize

Voor ingenieur Vladimir Sjoechov (1853-1939) werd in Moskou vrij recent een monument opgericht, maar een door hemzelf opgericht monument in de hoofdstad dreigt om te vallen.

Met spoed is drie miljoen dollar nodig voor herstelwerkzaamheden aan de befaamde radiotoren aan de Oelitsa Sjabalovskaja. Vorig jaar al werd de noodklok geluid. “Nog een tijdje doorpraten over het lot van de toren en er val niks meer te redden”, schrijft het weekblad Itogi nu.

De door Sjoechov ontworpen radiotoren werd op 19 maart 1922 in gebruik genomen. Aanvankelijk zou hij 350 meter hoog worden, maar door metaalgebrek (het was burgeroorlog) werd dat slechts 148,5 meter. Door de toevoeging van twee traversen en een vlaggenstok werd de uiteindelijke hoogte 160 meter. Sjoechov bouwde in Rusland (naast tal van andere contructies, zoals het dak van het warenhuis GUM) zo’n tweehonderd vergelijkbare torens, waarvan er negen bewaard zijn gebleven.

In 1971 kreeg de toren een betonnen voet, maar sindsdien is er niets meer aan het gevaarte gedaan. “De Eiffeltoren krijgt elke vijf jaar een nieuwe deklaag, drie tot vijf procent van de constructie wordt vernieuwd met inachtneming van de technologie van de grote Eiffel”, vertelt Sergej Arsenjev, vice-voorzitter van de Sjoechov Toren Stichting.

De federale overheid, om precies te zijn: het “Russisch Teleradio-uitzendnet”, is eigenaar van de toren. Die organisatie heeft geen geld. De toren overhevelen naar de gemeente Moskou, zou een uitweg kunnen bieden. Maar of de federale overheid daarvoor voelt, is zeer de vraag. De grond rond de toren is veel geld waard, dus zegt die overheid: dat blijft van ons! Ontwikkeling van het terrein (er zou een toeristencentrum kunnen komen, een Sjoechov-museum), inclusief een gedegen restauratie van de toren, lijkt voorlopig echter niet haalbaar. De federale overheid heeft momenteel al genoeg financiële molenstenen om haar nek hangen.

View fullsize

Vladimir Sjoechov (1953-193)