De roebel krijgt eindelijk een officieel symbool - maar welk?

(Eerste publicatie: 22-11-2013)

De Russische roebel krijgt een nieuw symbool. Of nee, dat zeg ik verkeerd – de Russische roebel krijgt eindelijk een symbool. Want in tegenstelling tot de dollar en de euro moet de munteenheid van Rusland het nog altijd zonder eenduidig tekentje stellen.

Ja, je komt vaak руб. (roeb.) tegen en ook een hoofdletter P (dat is de Russische R) zie je vaak staan, met een streepje door de poot, maar dat zijn initiatieven van onderaf, die nooit officieel zijn goedgekeurd door de centrale bank.

Al sinds het midden van de jaren negentig wordt er gesproken over een echt symbool voor de roebel. Sinds 2006 is er een wet die de invoering ervan mogelijk maakt. Deze maand besloot de centrale bank de koe bij de horens te vatten. Er werden vijf mogelijke varianten gepresenteerd waar op gestemd mag worden. Dit zijn de vijf op een rijtje:

Eén van deze varianten heeft inmiddels een ruime voorsprong, maar welke precies, dat wil de bank niet zeggen. Het is ook niet zo dat de meeste stemmen gelden. De bank is vooral geïnteresseerd in de commentaren, want mocht een van de symbolen beledigend zijn voor gelovigen of met racisme in verband te brengen zijn, dan valt die natuurlijk af.

Op de site van de bank waar de symbolen worden gepresenteerd, staan ook enkele van de commentaren. Over de tweede variant (tweede van links) merkt iemand op dat deze al veel wordt gebruikt. Ik vermoed ook dat deze variant tot nu toe de meeste stemmen heeft gekregen. Bij variant drie zegt iemand: “Duidelijk wat hier wordt bedoeld, niet alleen voor Russen, maar ook voor buitenlanders”. Wat ik waag te betwijfelen.

Variant vier “lijkt het minst op de Amerikaanse dollar en de euro”. Iemand anders merkt hier op: “Simpel en begrijpelijk. Py – betekent roebel. Russische letters”. Wat ik ook betwijfel, want voor een buitenlander staat daar gewoon Py. Bij variant vijf (mijn favoriet) staat: “Sierlijk en elegant, en tegelijkertijd agressief en dreigend”. Als pluspunt wordt ook aangevoerd dat dit symbool duidelijk afwijkt van de P op een parkeerbord.

Een onderschat probleem is misschien nog dat het symbool van de roebel te vinden zal moeten zijn op een cyrillisch en latijns toetsenbord. Ik beschik over beide, maar heb het niet gevonden. Een zoektocht met behulp van control-alt leverde wel dit tekentje op: ® . Maar dat staat dan weer niet bij die vijf voorgestelde varianten. 

En hier nog mijn indrukwekkende verzameling roebelbiljetten uit de Sovjetunie. Ik heb ook nog een mooi biljet van 50 gulden.

Kleine quiz: kunt u in dit overzichtje van Russische vlaggen de echte van de verzonnen vlaggen onderscheiden?

(Eerste publicatie: 28-10-2013)

Ik heb al eens iets geschreven over een paar prachtige Russische stads- en provincievlaggen. Over die van Magnitogorsk bijvoorbeeld (zie nummer 2 op het lijstje hieronder), waarbij je de neiging krijgt om op het zwarte driehoekje te drukken en dat er dan een filmpje begint.

Het zwarte driehoek is het symbool van ijzererts. De aanwezigheid van die delfstof was in 1929 de reden voor de stichting van de stad.

En ik had het idee om een verzamelingetje aan te leggen van dat soort vlaggen en er dan een stukje over te schrijven. Maar dat hoeft niet meer – het is al voor me gedaan, en nog in een  aardige vorm ook: een kleine quiz. Bestaan de vlaggen hieronder echt of zijn ze verzonnen?  Ik vond de quiz hier, ik neem hem in z’n geheel over, inclusief de Engelse onderschriften. Helemaal onderaan staan de antwoorden. Die van Magnitogorsk had ik (en u nu ook) natuurlijk goed. Ik herkende er nog drie, de rest heb ik gegokt. Mijn score: tien goed!

1. Pskov. In western Russia’s version of the Sistine Chapel, God’s hand extends from its ruffled cloud-sleeve in order to pat a prancing leopard on the stomach.

2. Magnitogorsk. The avant-garde legacy of Malevich’s Black Square meets the industrial might of Stalin’s Soviet Union in this exquisitely severe flag, which represents the mountain of pure iron ore that first lured metalheads to this distant outpost.

3. Sjimanovsk. Train tracks (not ladders!) mean everything to the Far Eastern town of Shimanovsk, which was founded when the Amur railway rolled by in 1910. So they put them on their flag.

4. Tsjeljabinsk (regio). Nature’s least cuddly and most thick-skinned beast is a surprisingly fitting symbol for the unlovely Chelyabinsk Region, capturing as it does the unique charms of this heavily polluted corner of the Urals.

5. Anadyr. In Russia’s toxic political climate it is heartening to see a flag that celebrates the tender, non-traditional love of a smiley bear and a fish. Well done, Anadyr, an oasis of tolerance in distant Chukotka.

6. Penza (regio). The wide availability of Photoshop has transformed the world of flag-making, for instance empowering the pious people of Penza to marry an ancient icon and an 8-bit lemon’n’lime palette to create a spooky floating Jesus-head.

7. Mirny. The Siberian town of Mirny is famed, above all, for the enormous hole that lurks outside the city. The big pit does have a purpose though: it is, or was, full of sparkly diamonds. But, having seen the flag, you already knew that.

8. Zjeleznogorsk. Why is that angry hula-hooping bear trying to peel that enormous hard-boiled egg? Because he’s the symbol of Zheleznogorsk, a closed Siberian city founded in 1950 to develop weapons-grade plutonium and, it seems, to train super-strong bears to physically rip atoms apart.

9. Moemra. The marvellously named Mumra is famed for its high-quality ball-bearings. Not really: these gorgeous globules are actually caviar, served heraldry style, in honour of the Caspian town's major export. And that's their doting mother sturgeon in the corner.

10. Irkoetsk. This is what Mondrian’s nightmares looked like. Nice geometrical shapes, strong primary colours, and a terrifying black tiger devouring a bright red sable. Although, frankly, the beady-eyed predator looks more frightened than anyone.

11. Sjoeja. Another strong geometrical entry. That comely cuboid, glistening like an individually wrapped butter portion, actually symbolises a bar of soap. Obviously. Back in the 18th century the tiny town of Shuya grew filthy rich on filthy Russians and wasn’t shy about advertising the fact.

12. Komsomolsk aan de Amoer. Komsomolsk-on-Amur was built by the volunteer labour of young communists. If this jaunty chap is anything to go by, they had a whale of a time.

13. Kimoski (district). A pleasing fusion of the Iraqi flag and a tie-dye-wearing teenager’s poster collection. Yes, that’s right, those are three cannabis plants. Back in the 18th century, this area near Tula was Russia's golden triangle of dope production.

14. Tsjeljabinsk. Even more powerful than the flaming space-rock itself was the wave of comet-fever that hit Chelyabinsk this year. The delirious citizens even went so far as to put it front and centre on the city flag.

-----------------------------------

De volgende vlaggen zijn verzinsels: 3, 7, 9 en 14. Dit zijn de echte:

3. Sjimanovsk. Shimanovsk would never be content with such a drab flag. This, according to Wikipedia, is their coat of arms.

7. Mirny. Those boring bureaucrats at Mirny town hall wouldn't know their elbows from their vast holes. This is the real one.

9. Moemra. Don't be ridiculous: Mumra doesn't have a flag. But you can find a crest for the surrounding region that's ripe with potential.

14. Tsjeljabinsk. Sanity has prevailed and they've stuck with the noble and implacable camel, this time posing in front of a wall.

Over de vlag van Anadyr (nummer 5) wordt nog gezegd: ... our interpretation of the symbolism may not be canonical.

De geschiedenis van de USSR, verteld aan de hand van posters over treinen - 1

(Eerste publicatie: 8-8-2013)

Kan je geschiedenisles geven over de Sovjetunie aan de hand van posters over spoorwegen en treinen? Ik denk het wel. Ik kwam een paar van zulke posters tegen en had meteen materiaal voor een compleet schooljaar. Een deel daarvan stel ik hier gratis ter beschikking.

We beginnen de eerste les met de poster links, uit 1936. Bovenaan staat: DE TREIN GAAT VAN STATION SOCIALISME NAAR STATION COMMUNISME.

In het vak linksonder zien we in zwarte letters staan: DIENSTREGELING van de weg die de bolsjewistische trein heeft afgelegd, met daaronder de namen van de stations die al zijn aangedaan en het jaartal waarin dat gebeurde. Onderaan staat ISKRA (Vonk) 1900: de naam van de krant van socialistische emigranten die in december 1900 voor het eerst verscheen in Stuttgart. Daarboven staat DECEMBER 1905. Een verwijzing naar stakingen en onlusten in Moskou en Sint-Petersburg, die nogal hardhandig werden neergeslagen. De twee stations daarboven zijn PRAVDA 1912 (het oprichtingsjaar van die krant) en SOCIALISME.

Zo vertelt de geschiedenis zichzelf.

Rechts op de poster gaat het verder met, in zwarte letters, de huidige DIENSTREGELING. Daar staan, in rood en geheel in overeenstemming met de ideologie van die jaren, slechts twee stations vermeld: het vertrekstation SOCIALISME en rechtsboven het eindstation COMMUNISME. Men wist in 1936 niet dat er in de verre jaren zeventig nog een station bij zou komen, het REËEL BESTAAND SOCIALISME, waar de trein ernstige vertraging zou oplopen.

De bolsjewistische trein wordt met vaste hand bestuurd door Stalin. Hij zit op de bok, kijkt naar buiten en staat ook nog links op dat rode vaandel. (Vraagje aan de klas: wie zijn die andere drie figuren? Het antwoord volgt aan het eind van de les). Zijn naam staat ook op de voorkant van de locomotief, met de letter И van Иосиф/Iosif. De oplettende leerling heeft dan misschien al gezien dat ook rechtsonder de naam van Stalin staat: CТАЛИН, maar daar met de letter T. Die is van tovarisjtsj/товарищ – kameraad. De hele zin rechstonder luidt: De ervaren machinist van de trein van het communisme k. STALIN.

Enkele vragen die zich nu opwerpen: waar werd de vertraging bij station REËEL BESTAAND SOCIALISME door veroorzaakt, hoelang heeft die vertraging geduurd en is eindstation COMMUNISME ooit wel bereikt? Daar kunt u weer een flink aantal lessen mee vooruit.

En wie staan er naast Stalin op dat vaandel? Van links naar rechts: Lenin, Engels en Marx. Waarmee ik ben aanbeland bij mijn neef. Die heet Mels, een naam die bij oudere Russen enige achterdocht kan wekken. Er was namelijk een tijd dat Russen hun zoon zo noemden – de vier letters stonden dan voor Marx, Engels, Lenin en Stalin. Bij mijn neef Mels is dat niet het geval, zo hebben zijn vader en moeder mij meerdere keren verzekerd.

En hier alvast de poster die in de volgende les aan bod gaat komen:

Hier deel 2 en deel 3.

Leuk voor Nederland-Rusland 2013: Russische literatuur met een Nederlandse omslag – en omgekeerd. Te beginnen met Dostojevski.

(Eerste publicatie: 28-2-2013)

Stel je eens voor dat je een Russische vertaling tegenkomt van – ik noem maar een boek - Multatuli’s Max Havelaar. Het boek straalt je tegemoet met een prachtige omslag, waarop staat afgebeeld Visioen van de jonge Varfolomej van de schilder Michaïl Nesterov.

Dan sta je toch raar te kijken.

Stel dat je inderdaad zoiets vreemds tegenkomt, het zal geen uitzondering zijn. Sterker nog, het moet schering en inslag zijn, als we afgaan op de rare omslagen die blogger handehoch verzamelde van vertalingen van Dostojevski’s Misdaad en straf. 

Nemen we bijvoorbeeld onderstaand omslag van een Spaanse vertaling. We zien hier Misdaad en straf geïllustreerd met het aandoenlijke schilderij Vrouw met boek van Pieter Janssens Elinga. Wat wil de uitgever hier suggereren? Dat die vrouw daar Dostojevski zit te lezen en dat u dat ook maar snel moet gaan doen? Ik sluit het niet uit. Ik moet u dan wel waarschuwen, mocht u, nieuwsgierig geworden, Misdaad en straf voor het eerst ter hand nemen: schrikt u niet wanneer u plots een bijl tegenkomt in plaats van een mes. Verder verklap ik niks.

En deze dan. Mooie schoenen. Bloedrood. Prachtig:

rans Banninq Cocq en Raskolnikov – ik geef toe: ik had het niet verzonnen.

Kaïn denkt natuurlijk, net als Raskolnikov: ik moet nu heel snel wegwezen hier! 

En wat je allemaal niet met een bijl kan doen.

En nog een Rembrandt!

Franz Xavier Winterhalter - Portret van een jonge architect. Ach, waarom ook niet.

Misschien is dit wel een aardig idee voor het huidige Nederland-Rusland-jaar. Neem een Russisch boek en bedenk er een passend (of in het geheel niet passend) Nederlands schilderij bij als omslag. En omgekeerd natuurlijk: een Nederlands boek met een Russisch schilderij. Met Nesterov en Multatuli gaf ik al een voorzetje, de mogelijkheden zijn onbegrensd.

Meer leuke plaatjes bij Misdaad en straf vindt u hier.

De nieuwe metrokaart van Moskou heeft voetstapjes

(Eerste publicatie: 27-2-2013)

Hebt u ooit een metrokaart gezien met voetstapjes? Ik denk het niet.

Ik trof de voetstapjes – zie boven - aan op een ontwerp voor de nieuwe metrokaart van Moskou. Het ontwerp is gemaakt door de studio van de Moskouse designer Artemi Lebedev. Voor de nieuwe metrokaart wordt een wedstrijd gehouden en Lebedev is een van de drie finalisten. Hier kan men zijn stem uitbrengen. (Of dat ook kan van buiten Rusland, weet ik niet, ik heb het niet geprobeerd.) Daar is ook te zien dat de wedstrijd, die loopt tot eind deze maand, een gelopen race is. De studio van Lebedev gaat niet meer ingehaald worden.

De drie finalisten werden geselecteerd uit 35 inzendingen. Daar zat ook een Nederlandse tussen, die ik helaas nergens heb kunnen terugvinden. Naast Lebedev behoren ook designer Ilja Birman en design-centrum RIA Novosti tot de finalisten. RIA Novosti was bij voorbaat al kansloos, lijkt me, want in hun ontwerp is de cirkel van de cirkellijn geen cirkel meer – zoiets doe je niet. (Kijkt u even naar de tussenstand en u zult moeten concluderen dat ik erg veel verstand heb van design.)

Het ontwerp van Lebedev – hij licht hier zijn ontwerp toe - zit vol details. Aansluitingen met ander openbaar vervoer staan aangegeven, de rivieren staan vermeld, bezienswaardigheden, en de namen van de stations staan – net als bij de andere finalisten - ook ‘in het Engels’ vermeld (bedoeld wordt: in Latijns schrift, waarbij gekozen is voor een Engelse transcriptie). Dit laatste een beetje tegen de zin van Lebedev, geloof ik. De Engelse namen staan in kleine letters en in een onopvallende kleur, ‘… zodat ze niet in de weg zitten – in de Moskouse metro heb je op duizenden Russischtaligen één buitenlander’.  

Ik vraag me wel af of zo’n volle kaart in de praktijk nog leesbaar is. Op de grote variant in de hal boven de grond zal dat geen probleem zijn, maar op de kleinere in de wagons zelf, als je hutje-mutje op een afstandje staat? U moet maar even gaan kijken hoe dat zit, de ontwerpen zijn te bezichtigen op station Kitaj-gorod en in de wandelgangen tussen Tsvetnoj Boelvard – Troebnaja en Krasnopresenskaja - Barrikadnaja. 

Nog één dingetje over die transcriptie. Die heeft gevolgen voor de twee lijstjes van de stations (de Russische en de ‘Engelse’) die op de kaart apart staan vermeld. De Z zit in het Russische alfabet ergens vooraan… Station Zjablikovo vindt u in het Russische lijstje dan ook heel ergens anders dan in het Engelse. En bent u gewend aan de Nederlandse transcriptie, en dus aan onze schrijfwijze van bijvoorbeeld Tsjechov, dan zult u even moeten overschakelen naar de Engelse variant – Chekhov – anders wordt het lang zoeken naar station Чеховская.

Kropotkinskaja - qua buitenbouw een van mijn favoriete stations 

Update: Het ontwerp van Studio Lebedev is inderdaad de winnaar geworden.

Odessa heeft een nieuw logo

(Eerste publicatie: 10-6-2012)

Een stadswapen is één ding, het logo van een stad is iets heel anders. Kijk maar:

Dit is het stadswapen van de kleurrijke havenstad Odessa.

En dit is het nieuwe logo van de Oekraïense stad, ontworpen door de Moskouse Artemy Lebedev Studio:

We herkennen natuurlijk het anker, en verder – dat had ik niet meteen door – een vuurtoren. De twee pijlen doen denken aan de golven en vormen samen een hartje. Ze stralen ook kracht en trots uit, wijzend op zichzelf, zo van: kijk mij eens! Een vrolijk geheel, in elk geval, en een hele verbetering ten opzichte van het vorige logo:

Niet alleen aan het logo is gewerkt, er is ook een nieuw schrift voor de stad ontworpen.

Eerder ontwierp Artemy Lebedev al een nieuw logo voor Perm en de provincie Kaloega, maar de voorraad mogelijke opdrachten is natuurlijk eindeloos. Wij denken meteen aan Sint-Petersburg. Ons stadswapen telt – wij zijn belangrijker dan Odessa – twee ankers! Dat kan alleen maar iets moois opleveren. Aan de slag, Artemy!

En verder wil ik Lebedev verzoeken om iets te doen aan het stadswapen van Magnitogorsk, want daar krijgen de inwoners van die Siberische stad het natuurlijk nooit echt warm van.

Nou ja, misschien als ze de vlag van hun stad erbij zien.

Russisch nieuwjaarsgeschenk: twaalf keer het einde van de wereld

(Eerste publicatie: 8-1-2012)

Het kan nog net: een nieuwjaarscadeautje geven aan vrienden en bekenden. En dit is misschien een aardige cadeautip: de kalender ПИЗДЕЦ (PIZDETS) van Art. Lebedev Studio.

Ik heb even zitten nadenken over de juiste vertaling van PIZDETS en kwam al snel op: NAAR DE KLOTEN. Art. Lebedev Studio legt uit: “Zoals bekend valt het einde van de wereld in 2012. Op de kalender Naar de kloten heeft elke maand een scenario voor het einde – voor ieder wat wils. Verschillende illustratoren hebben twaalf manieren bedacht waarop de mensheid kan worden vernietigd en ze hebben hun bedenksel in een eigen stijl verwezenlijkt.”

“De Kalender Naar de kloten is het beste nieuwjaarsgeschenk. Naar de kloten blijft elke dag van 2012 actueel, je gooit ‘m niet weg, hij behoudt altijd zijn waarde.”

“De kalender Naar de kloten is een sieraad voor elke muur, op kantoor en thuis – ijzingwekkende beelden van de Apocalyps uitgevoerd op A2-formaat op uitstekend glanspapier.”

U kunt Naar de kloten hier bestellen. Men verwacht er kennelijk nogal wat van, hier ziet u de drukkerij:

En hier kunt u wat meer zien van het ontwerp- en tekenproces. Sommige locaties bestaan  in het echt ook. 

Er is ook nog een aardige screensaver.

Nieuwe posters voor oude Russische films

(Eerste publicatie: 13-12-2011)

Wolga, Wolga, een muzikale filmkomedie uit 1938 die uitgroeide tot een klassieker. Op de rijkelijk gevulde poster ziet u actrice Ljoebov Orlova en het Moskouse Retsjnoi Vokzal (vertaling-volgens-woordenboek: passagiersterminal, ik vind de letterlijke variant veel mooier: rivierstation.)

Orlova en rivierstation ontbreken op deze mooie, moderne poster, die ook nog gewoon op de oude film slaat, niet op een nieuwe versie:

Ik kwam de moderne variant tegen tussen een reeks inzendingen voor een designwedstrijd: ontwerp een minimalistische poster voor een Russische of Sovjet-film. Volgens de instructies dient men met zo min mogelijk beelden en details de bedoelde film meteen herkenbaar te maken. Of de deelnemers daarin slagen, kan ik lang niet altijd beoordelen – daarvoor heb ik te weinig Russische films gezien.

Bij deze is het zeker gelukt, een moderne variant voor de film Pantserkruiser Potemkin (spreek uit: Patjómkien). Hij verwijst uiteraard naar de beroemde trappenscène on Odessa. 

Een overzicht van de inzendingen vindt u hier, met daarbij ook linkjes naar (Russische) beschrijvingen van de films. Er komen steeds nieuwe posters bij, want er is geen deadline – en ook geen winnaar. De wedstrijd biedt deelnemers niet meer dan een promotieplatform.

Hieronder nog de moderne varianten van Andrej Roeblojv, Ironija sudby (Ironie van het lot) en Ja sjagajoe po Moskve (Ik stap door Moskou). Een nieuwe poster voor mijn mijn favoriete Sovjetfilm Osennii marafon (Herfstmarathon) kwam ik nog niet tegen.

Het filmthema is daarmee nog niet uitgeput; mijn volgende stukje gaat over liedjes in Russische films.

Zoitsj: de mascotte voor de Winterspelen van 2014 in Sotsji

(Eerste publicatie: 14-11-2010)

De Winterspelen van 2014 gaan plaatsgrijpen in Sotsji. Voor dat feest moet nog een mascotte ontworpen worden en het leek de organisatie een prima idee om daar de hulp van het publiek bij in te roepen. De mascotte moet de opvolger worden van Misja, het beertje van de Olympische Spelen van 1980 in Moskou.

Er kwam een wedstrijd. Iedereen mag een ontwerp insturen. De richtlijnen zijn wat vaag. De mascotte moet “een weerspiegeling zijn van de tijdgeest en de verpersoonlijking van heldere menselijke emoties”. En ook: “We hebben een bijzondere held nodig Zo eentje die voor de wereld het karakter van de Russische ziel blootlegt, die het moderne Rusland voorstelt en het symbool wordt van onze gastvrijheid en hartelijkheid”.

Het leverde een hoop goedbedoelde rotzooi op, maar ook werk van echte ontwerpers. Zo kwam Jegor Zjgoen op de proppen met een blauwe kikker genaamd Zoitsj:

View fullsize

Zoitsj? Zoitsj ja, dat staat op het logo van de Winterspelen. Lees 2014 niet als een getal, maar als een woord, waarbij de 4 de russische Ч (Tsj) wordt, en je krijgt Zoitsj:

f Zoitsj het karakter van de Russische ziel blootlegt, weet ik niet, maar sportief is de blauwe kikker in elk geval wel. Hij doet aan meerdere sporten:

En ontwerper Zjgoen heeft ook een filmpje over hem gemaakt:

Hier kunt u alle ontwerpen bekijken. Als u zich even registreert, kunt u (ook vanuit Nederland) stemmen. En hier kunt u de tussenstand zien. Op het moment van schrijven zijn er 11.833 inzendingen en onze blauwe kikker Zoitsj staat bovenaan. Helaas heeft het publiek het niet alleen voor het zeggen. Een jury maakt een selectie, waarna iedereen echt mag gaan stemmen. Ik denk dat Zoitsj niet door de selectie komt.