Slepakov zingt de Russen toe: koop rotzooi, draag rotzooi, rook rotzooi - ons land zal je dankbaar zijn.

in ,

----------------------


Er is natuurlijk van alles aan te merken op de overheid in Rusland, maar één ding moet je ze nageven daar: ze vormen een prachtige inspiratiebron voor geweldige satire. 

In dat genre kwam op dit blog recent fraai dicht- en zangwerk aan bod van acteur Michail Jefremov en liedjesschrijver Semjon Slepakov, die beiden gelukkig zeer productief zijn en van wie we nog wel het een aan ander aan satirische optredens mogen verwachten.

Jefremov en Slepakov doen met hun werk denken aan de boeken van Vladimir Vojnovitsj en de liederen van Aleksandr Galisj, twee grote satirici uit de Sovjettijd. Ook bij hen treffen we hilarische taferelen aan, ook bij hen blijft er van de schone schijn, opgehouden door overheidsdienaren op alle niveaus, geen spaan heel. Toch is er een verschil. Bij Vojnovitsj en Galitsj sijpelt, bij alle vrolijkheid, ook opstandige bozigheid tussen de regels door. De satire (veel meer een vorm van verzet dan bij Slepakov en Jefremov) wordt net niet bitter, maar het scheelt niet veel. 

Die bozigheid is bij Jefremov en Slepakov minder. Van beiden kan ik me voorstellen dat zij na afloop van een optreden vrolijk een glas gaan drinken met degenen die ze zojuist belachelijk hebben gemaakt. Bij Galitsj en vooral Vojnovitsj zie ik dat niet voor me. De strijd in de USSR werd ook harder gevoerd; Galitsj en Vojnovitsj werden uiteindelijk het land uitgebonjourd.   

Hier een lied van Slepakov, getiteld: Купи говно. Dat moet je niet letterlijk vertalen, want dan krijg je: Koop stront. In het Nederlands zeggen we: Koop troep of rotzooi. (Teringzooi is eigenlijk beter, maar dan loopt mijn vertaling nog minder soepel dat nu al het geval is.) Slepakov dringt er bij de luisteraar op aan om geen Westerse spullen meer te kopen, maar Russische, ook al blijven die soms wat achter in kwaliteit. Zo houden we onze economie op de been, aldus de zanger. Origineel is Slepakov overigens geenszins, want in de jaren dertig van de vorige eeuw, waarde lezer, weerklonk hier te lande alreeds de stichtende leuze: “Koopt Nederlandsche waar, dan helpen wij elkaar.”

 
Купи говно / koop rotzooi

Всюду в магазинах импортный товар, 
Overal in de winkels ligt import
Запад получает сказочный навар. 
Het Westen maakt waanzinnig veel winst
Качество товара крайне высоко, 
De kwaliteit van de spullen is bijzonder hoog
С ним соревноваться крайне нелегко. 
Daarmee concurreren is bijzonder lastig

А на товар российский крайне низкий спрос, 
Naar Russische spullen is nauwelijks vraag
Всюду мы отстали, кроме папирос. 
We lopen steeds achter, behalve met papirossen,
Обувь для мутантов, мебель для горилл, 
Schoenen voor mutanten, meubels voor gorilla’s
А машины будто дьявол сотворил, 
En auto’s die door de duivel lijken gemaakt

Для хромых дороги, мода для слепых, 
Wegen voor kreupelen, mode voor blinden
Бритвы для бесстрашных, фильмы для тупых. 
Scheermesjes voor onverschrokkenen, films voor idioten
В этом положенье, сложном для страны 
In deze voor ons land zo moeilijke toestand
Все объединиться вместе мы должны. 
Moeten wij ons allen verenigen

Поддержи отечественного производителя! Незамедлительно. 
Steun de vaderlandse producent! Onmiddellijk!
Даже если то, что произвел он отвратительно - ему простительно. 
Zelfs als hij weerzinwekkends spul produceert - hem vergeven we dat
Если не безразлична страна родная тебе 
Laat het lot van je land jou niet onverschillig
Ты поучаствовать лично должен в её судьбе! 
Zet je dan persoonlijk in voor zijn toekomst!

Купи говно и поддержи Россию. 
Koop rotzooi en steun Rusland
Купи говно, ведь ты же патриот. 
Koop rotzooi, je bent immers een patriot
Купи говно и поступи красиво. 
Koop rotzooi en stel een mooie daad
Купи говно - толкни страну вперёд. 
Koop rotzooi – duw het land vooruit

Подари своей девушке на день рождения 
Geef je meisje voor haar verjaardag
Не серёжки от Тифани, а говно. 
Geen oorringetjes van Tiffany, maar rotzooi
Ну, а чтобы повысить ей настроение
En om haar stemming te verbeteren
Пригласи на российскую ленту в кино.
Vraag je haar mee uit naar een Russische film

Отдыхай не в Италии, а в Анапе, (плохо отдыхай) 
Ga niet op vakantie in Italië, maar in Anapa (vier vervelend vakantie) 
Надевай не Армани, а просто штаны (сшитые в Твери) 
Draag geen Armani, maar gewoon een broek (gemaakt in Tver)
Подари холодильник маме и папе (весом в десять тонн) 
Geef papa en mama een ijskast (die tien ton weegt)
И наполни продуктами нашей страны! (и звони в ноль-три) 
En stouw die vol met vaderlandse waar! (en bel de ambulance)

Поддержи отечественного производителя (говна родителя) 
Steun de vaderlandse producent (vader van de rotzooi)
И носи зеленый плащ из кожзаменителя (будь отвратительным) 
En draag een groene regenjas van kunstleer (wees weerzinwekkend)
Пожертвуй своим комфортом и здоровьем родных, 
Offer je comfort op en de gezondheid van je familie
Чтобы экономика наша смогла остаться в живых. 
Zodat onze economie in leven blijft

Купи говно и поддержи Россию. 
Koop rotzooi en steun Rusland
Кури говно и езди на говне.
Rook rotzooi en rij in rotzooi
Носи говно, плевать, что некрасиво. 
Draag rotzooi, boeien dat het lelijk is
Дари говно детишкам и жене. 
Geef rotzooi cadeau aan je kindertjes en vrouw
Купи говно - пойди на этот подвиг! 
Koop rotzooi – verricht die heldendaad!
Оно - говно, зато своё оно. 
Het is rotzooi, maar wel eigen rotzooi
Купи говно, страна тебя запомнит, 
Koop rotzooi, het land zal je niet vergeten
Не будь говном, скорей купи говно! 
Wees geen rotmens, koop rotzooi!
Купи говно! 
Koop rotzooi!

Oekraïense muren zijn rijk aan Sovjetmozaïeken, maar hoelang nog? "Laten we geen barbaren zijn."

in , ,

-----------------------

Jevgeni Nikiforov heeft er inmiddels zo’n duizend verzameld – in de vorm van foto’s, wel te verstaan: Sovjetmozaïeken op muren van gebouwen in Oekraïne. Het is een ernstig bedreigde kunstvorm en de vraag is hoeveel van die mozaïeken er binnenkort nog over zijn.

Nikiforov, fotograaf van beroep, kreeg eind 2013 het verzoek of hij voor een hoofdstuk in het (Russischtalige) boek Oekraïense kunst uit de jaren zestig foto’s wilde maken van mozaïeken in Kiev. Nadat die opdracht was voltooid, werkte hij verder aan een eigen archief, dat inmiddels mozaïeken bevat uit zo’n 25 Oekraïense steden. De vrucht van zijn verzamelwoede wordt het boek Gedecommuniseerd: Oekraïnse Sovjet-mozaïeken, dat deze zomer moet verschijnen.

School 54, Marioepol

Instituut voor Nucleair Onderzoek, Kiev

Metrostation Patas Ukraina, Kiev 

Metrostation Patas Ukraina, Kiev 

Kreementsjoek

Bankgebouw, Krementsjoek

Bankgebouw, Krementsjoek

Instituut voor Kankeronderzoek, Kiev

Instituur voor Lagetememperaturenonderzoek, Kiev

De taferelen op de muren variëren van scholiertjes tot kosmonauten en van balletdansers tot kerngeleerden, maar hebben steeds één ding gemeen: ze bezingen de bijna onverbiddelijke opgewektheid waarmee de Oekraïense Sovjetburger opmarcheerde richting lichtende toekomst. Daarmee is meteen ook de kwetsbaarheid van de mozaïeken duidelijk: die toekomst bleek niet te bestaan en Oekraïne is op zoek naar een nieuw perspectief en een eigen identiteit – een proces dat door het gewapend conflict met Rusland (voorheen de voornaamste pilaar van het vijftien republieken tellende Sovjetbouwwerk) een zware extra lading heeft gekregen. Conservering van de mozaïeken behoort niet tot de prioriteiten.

Al helemaal niet sinds in april 2015 een wet werd aangenomen die het gebruik van communistische en nazi-symbolen verbiedt. Weliswaar laat die wet kunstwerken van voor 2015 ongemoeid (zie artikel 4.3.4), maar de meeste mozaïeken zijn nooit als kunstwerk geregistreerd. Nikiforov heeft dan ook haast met zijn inventarisatie. “Laat ons geen barbaren zijn en de geschiedenis ontkennen”, zo pleit hij voor het behoud van de vele kleurrijke taferelen op de Oekraïense muren.

Bovenstaande afbeeldingen komen uit een Engelstalig artikel over Nikiforov. Op zijn website zijn meer afbeeldingen te zien. Hij heeft ook een eigen Facebookpagina en een aparte pagina op Facebook die geheel gewijd is aan het te verschijnen boek. Onderstaande foto's komen van de twee FB-pagina's.  

-----------------


Nikiforov (Vasylkiv, 1986) studeerde aan de Geographic Photography College in Tel Aviv. Hij werkte als mode- en reportagefotograaf en legt zich sinds 2013 toe op documentaire projecten. Meer over hem leest u hier. 

Mij is niet duidelijk of zijn Decommunised: Ukrainian Soviet Mosaics in het Russisch of Oekraïens verschijnt. Hoe dan ook - ik heb het boek nog niet gezien, maar het lijkt mee geen boude uitspraak - verdient het een Westerse vertaling.





(Overigens zijn er nog veel meer fraaie mozaïeken te vinden op de site Soviet Mosaics in Ukraine. Het lijkt erop dat die site al geruime tijd niet is bijgewerkt. Of er een link is met Nikiforov en diens project, weet ik niet.) 

Wij gaan naar het EK en nemen mee: een duidelijke boodschap.

in ,

------------------------

vsem pizdets EURO 2016

Hier klopt iets niet – los nog van het feit dat de ouders van dat jochie links niet helemaal sporen.

Dan ga je naar een voetbalwedstrijd van jouw nationale elftal in Frankrijk en je trekt je zoon  een T-shirt aan. Met opschrift. In Latijnse letters. Dan kunnen ze het daar lezen. Vsem pizdets! Lachen, man!

Vsem pizdets jullie daar, in het Westen. Wij hebben lekker говно aan jullie. Met je MH17 en je санкции. En nou opzouten, wij gaan lekker voetbal kijken.

Всем пиздец – dan vertaal ík het maar even: Jullie gaan allemaal naar de kloten.

Wat taalkundig dan wel weer interessant is, want ‘jullie’ staat er helemaal niet. Je zou ook kunnen vertalen: iedereen naar de kloten. Of: wij gaan allemaal naar de kloten. Maar omdat deze boodschap gezien de keuze van het alfabet duidelijk aan een andere partij is gericht, en niet aan ‘wij’, dringt de variant met ‘jullie’ zich nadrukkelijk aan ons op. Helemaal natuurlijk met die tank erbij. De nieuwe T-14 Armata – maar dat terzijde.

Op internet werd gesuggereerd dat zo’n T-shirtje uitsluitend voor de Russen is bedoeld. Als een soort grapje onder elkaar. Dat de ouders het wel uit hun hoofd laten om hun zoontje een T-shirt met een vergelijkbare boodschap in het Engels, Frans of Duits aan te trekken. Dat de supporters van die landen – zeker de Engelse – dan weleens even heel snel een preventieve aanval zouden kunnen uitvoeren.

Zou kunnen. Maar dat veronderstelt nog enige intelligentie bij die ouders. Ik weet het niet.

Overigens beoordeel ik een land niet aan de hand van zijn voetbalsupporters. Behalve Wales. Dat volkslied gehoord, eergisteren?

De Russische internethit van het jaar – dankzij premier Medvedev op de Krim: “Er is geen geld.”

in ,

---------------------

Ooit, ooit komt er een tijd dat wij vol nostalgie zullen terugdenken aan premier Dmitri Medvedev. Die zo leuk in slaap kon vallen op de eerste rij, die zo klunzig kon dansen, zo stoer een combine kon besturen en zo gezellig een glas melk dronk aan het ontbijt met grote baas Poe. Premier Dmitri Medvedev … het woord stoethaspel is voor hém bedacht.

Eigenlijk wilde ik Medvedevs laatste prachtoptreden maar laten passeren, maar ik ben ingehaald door zanger/acteur Semjon Slepakov. Die schreef er een dodelijk lied over, dat tot in lengte van dagen aan Medvedev zal blijven kleven, en dat ik wel móest vertalen.

Hier eerst de aanleiding. Bij een bezoek aan de Krim krijgt de premier lastige vragen over pensioenen die achter blijven bij de prijsstijgingen. Hij weet niks beter te antwoorden dan: ”De pensioenen kunnen we nergens indexeren. Er is geen geld. Houdt u vol hier, ik wens u het allerbeste, een goede stemming en een goede gezondheid.” En weg is Medvedev.


En toen was internet aan de beurt. Ik beperk me maar even tot onderstaand geldbiljet (in de kleur van het 25-roebelbiljet uit de USSR), met enkele van Medvedevs Krim-citaten en het woordje zjopa (netjes vertaald; achterwerk).


En hier het lied van Semjon Slepakov. “Er is genoeg om trots op te zijn, maar er is gewoon geen geld." 


AAN HET VOLK

Здравствуйте, все российские люди, я - ваш премьер.
Goedendag, alle mensen van Rusland, ik ben uw premier
Чтобы жили вы лучше, мы приняли ряд эффективных мер. 
Om u een beter leven te bezorgen, hebben wij een reeks effectieve maatregelen genomen
Круглосуточно, не смыкая глаз, мы работали, 
We hebben gewerkt, de klok rond, zonder een oog dicht te doen
Занимались мы вашими нуждами и заботами. 
We hebben ons beziggehouden met uw noden en zorgen
И я рад сообщить вам итоги работы последних лет: 
En ik ben verheugd u de resultaten te kunnen melden van het werk van de afgelopen jaren
Результаты есть, просто денег нет. 
We hebben resultaten geboekt, alleen is er gewoon geen geld

Хорошего вам настроения;
Een goed humeur gewenst
Вы держитесь здесь, просто денег нет.
Houdt u vol hier, er is gewoon geen geld

Всё рассчитано, всё работает как часы у нас: 
Alles is becijferd, alles loopt als een trein
Продаётся лес, продаётся нефть, продаётся газ, 
Er wordt hout verkocht, olie verkocht, gas verkocht
Заключаются сделки крупные с иностранцами, 
Grote deals worden gesloten met buitenlanders
И текут отовсюду большие потоки финансов к нам. 
Grote geldstromen komen van overal onze kant op
Такого подъёма страна не видела много лет, 
Zo’n opleving heeft het land in jaren niet gezien
Чем гордиться - есть, просто денег нет. 
Er is genoeg om trots op te zijn – maar er is gewoon geen geld.

Хорошего вам настроения ...

В общем, такие у нас хорошие новости, 
We hebben dus goed nieuws allemaal
В отпуск уходим мы радостно, с чистой совестью, 
Opgewekt gaan we op vakantie, met een zuiver geweten
В награду за то, что работали мы, не смыкая глаз,
Als beloning voor ons onafgebroken werk
Ждут роскошные яхты и частные самолёты нас. 
Wachten ons luxe jachten en privé-vliegtuigen
Ждут Мальдивы, Монте-Карло, Лондон и Пхукет. 
Wachten ons de Malediven, Monte Carlo London en Phuket
Мы бы взяли вас, просто денег нет. 
We zouden u graag meenemen, maar er is gewoon geen geld

Хорошего вам настроения (и всего доброго); 
Een goed humeur gewenst (en het allerbeste)
Хорошего вам настроения (здоровья, главное); 
Een goed humeur gewenst (goede gezondheid is het belangrijkste)
Хорошего вам настроения (главное - это здоровье)
Een goed humeur gewenst (het belangrijkste is een goede gezondheid
Вы держитесь здесь, просто денег нет.
Houd u vol hier, er is gewoon geen geld.
Хорошего вам настроения;
Хорошего вам настроения (осенью увидимся);
Een goed humeur gewenst (we zien elkaar in het najaar)

Хорошего вам настроения;
Вы держитесь здесь, просто денег нет.

Bekende dokter geeft Russische sporters dopingadvies: niet plassen!

in ,

---------------------

"И красавица Маша Шарапова! / En schoonheid Masja Sjarapova." 

"И красавица Маша Шарапова! / En schoonheid Masja Sjarapova." 

 

Het was u misschien nog niet opgevallen, maar meldonium is een prachtig rijmwoord. Zeker in het Russisch, waar de mogelijkheden voor de dichter dankzij de naamvallen altijd net ietsje ruimer zijn: мельдoний, мельдония, enzovoort.

Wie het wel al was opgevallen is Andrej Orlov – maar die is dan ook dichter van beroep. Het middel meldonium, dat als een dopingspook boven de Russische sportwereld hangt, werkte ook op hem stimulerend: hij schreef er een mooi gedicht over, met daarin een hoofdrol voor dokter Audoetzeer (доктор Айболит), de dokter uit de kinderversjes waar vele generaties Russen mee zijn opgegroeid.

Dokter Audoetzeer

Waar de originele dokter Audoetzeer (een schepping van schrijver Kornej Tsjoekovski) de dieren geneest van allerlei kwaaltjes, staat hij in de versie van Orlov Russische sporters bij in hun jacht op medailles. Вам на доброй и тёплой ладони я / Поднесу по пять порций мельдония … (Ik durf dat bijna niet te vertalen, vanwege dat mooie rijm dat – bij mij althans - verloren gaat. Ik heb het toch gedaan – zie hieronder.) En hoe verdedig je als sporter Ruslands eer? Vooral door niet te plassen, zegt dokter Audoetzeer.

Het gedicht wordt voorgedragen door acteur Michail Jefremov, die een grote reputatie heeft opgebouwd als vertolker van gedichten, geschreven in de stijl van bekende Russische dichters, waarin eigentijdse toestanden op de hak worden genomen.

(Kinderpoëzie van Tsjoekovski is in ruime mate terug te vinden in het recent verschenen, alom geprezen Bij mij op de maan, een bloemlezing uit de Russische kinderpoëzie vanaf de zeventiende eeuw, vertaald en toegelicht door Robbert-Jan Henkes.)        


Добрый доктор Айболит / De goede dokter Audoetzeer
За спортсменами следит / Zorgt voor de sporters

Приходи к нему мочиться  / Ga bij hem plassen
Фигуристка-танцовщица, / Kunstrijdster,
Хоккеист и слаломист / IJshockeyer en slalomskieër
И бегун, и бобслеист, / En hardloper, en bobsleeër
Футболисты, хотя и растяпы вы, / Voetballers, al zijn jullie sufferds
И красавица Маша Шарапова! / En schoonheid Masja Sjarapova!


Приползайте с усталыми мордами / Kom aangekropen met vermoeide koppen
 И бегите потом за рекордами! / En daarna jagen jullie op records!

Вам на доброй и тёплой ладони я / Op een goede en warme handpalm
Поднесу по пять порций мельдония / Reik ik jullie elk vijf porties meldonium aan

Но сначала пописайте, деточки, / Maar eerst even plassen, kindertjes
А потом уже пейте таблеточки, / En pas daarna de tabletjes innemen
Чтобы вы были сильными, быстрыми, / Zodat jullie sterk en snel worden
А анализы были бы чистыми! / En jullie plasjes schoon zijn!

И пришла к Айболиту атлетка: / Een atlete kwam bij Audoetzeer:
«Добрый доктор, мне надо таблетку / Goede dokter, ik heb een tabletje nodig
Чтобы я бы была в эстафете / Zodat ik op de estafette
Всех быстрее на нашей планете! / De snelste van de wereld ben!
Посмотрите на ножку мою! / Kijk eens naar mijn beentje!
Даже если стою – устаю!» / Als ik alleen maar sta word ik al moe!

И сказал Айболит: «Не беда!  / En dokter Audoetzeer zei: geen probleem!
Подавай свою ножку сюда! / Kom maar hier met je beentje.
Мы лечить её, бедную, будем / Dat gaan we genezen, dat arme been
Мы медальку тебе раздобудем!» / We gaan voor jou een medaille in de wacht slepen! 

Тут бегунья таблеточку пьёт / En de renster neemt een tabletje
И на ножки бегунья встаёт! / En de renster gaat op haar beentjes staan!
Побежала-побежала / En ze rent en ze rent!
Всех на свете побеждала! / En wint van de hele wereld
И смеётся она и кричит / En ze lacht en roept
«Ну, спасибо тебе, Айболит! / Bedankt hoor, dokter Audoetzeer!
И тебе, и тебе, и мельдонию! / En bedankt ook, meldonium!
Лучше всех была на стадионе я!» / De beste van het hele stadion was ik!

И пришёл к Айболиту Поветкин: /  En ook Povetkin kwam bij Audoetzeer:
«Доктор, дайте мне тоже таблетки! / Dokter, geef mij ook een tabletje!
 когда людей по морде / Wanneer ik mensen voor hun harses sla
И по туловищу бью / En op hun lijf
Я при этом очень сильно, / Word ik heel erg, heel erg
Очень сильно устаю / heel erg moe
Устаю, устаю, прямо падаю, / Moe, moe, ik val gewoon om
А на бой-то я иду за наградою!» /Terwijl ik wel vecht voor een onderscheiding!

Айболит отвечает: «Не плачь! / Audoetzeer antwoordt: Niet huilen!
Ты мельдоний прекрасный хреначь! Werk dat prachtige meldonium naar binnen!
И тогда, Сашок, легко / En dan, Sasjok,
Победишь двоих Кличко / win je makkelijk van de twee Klitsjko’s
И ужасному Уайлдеру тоже / En de verschrikkelijke Wilder
Надаёшь по зазнавшейся роже! / Sla je ook voor z’n verwaande kop!
Но при этом, Саша, даже по пьяночке / Maar, Sasja, dan moet je, zelfs al ben je dronken
Ты не писай в незнакомые баночки!» / niet in vreemde potjes plassen!”

И пришёл к Айболиту Мутко: En Moetko kwam bij Audoetzeer:
«Добрый доктор, мне так не легко! / Goede dokter, ik heb het zo zwaar!
Мне недавно где нужно сказали, /  De baas heeft me pas geleden gezegd
Чтоб из Рио привёз я медалей. / Dat ik in Rio medailles moet halen
Что же делать? / Wat moet ik doen?
Это просто агония! /  We kunnen geen kant meer op!
Ну куда же мы теперь / Wat kunnen we verder nog
Без мельдония! / Zonder meldonium!

Обложили меня злобные гады / Ik word belaagd door gemene rotzakken
Из агентства по допингу, «ВАДы», / van dopingagentschap WADA
Говорят, что мы с тобой, / Ze zeggen dat wij samen,
Доктор, в Сочи / Dokter, In Sotsji
Совершали нехорошее очень, / Hele foute dingen hebben gedaan

А ещё они, мерзавцы узнали, / En de lelijkerds hebben ook ontdekt
Как мочу мы на медали меняли, / Hoe we urine voor medailles hebben verwisseld,
И теперь постигнет сборную нации / En nu wordt de ploeg van onze natie
Процедура дисквалификации. / getroffen door een procedure van dikswalificatie
Победит нас теперь / We worden nu zelfs verslagen
Даже Македония! / Door Macedonië!
Ну, куда же мы, куда без мельдония?!! / Wat moeten we, wat moeten we, zonder meldonium?!!
Нам ни пукнуть теперь, ни вздохнуть! /  Geen wind kunnen we laten, geen zucht slaken
Дай мельдония, что ли, глотнуть!» / Meldonium moeten we hebben!”  

Айболит говорит: «Не беда! / Audoetzeer zegt: Geen ramp!
Мы с тобою поедем туда! / We gaan er samen heen!
Будем, если уж всё так получилося, / En als het dan zover komt
Делать вид, что ничего не случилося, / Doen we alsof er niets aan de hand is

Мы заявим: провокация / Dan verklaren we: het is een provocatie
Эта дисквалификация! / Die dikswalificatie!
Мы заявим: Тра-та-та, тра-та-та, / We verklaren: bla-bla-bla, bla-bla-bla
Наши первые места, тра-та-та / Onze eerste plaatsen, bla-bla-bla
Вы нечестно отобрали / Hebben jullie ons onterecht afgenomen
И не дали нам медал` и / U hebt ons onze medailles niet gegeven
Обсчитали, засудили и обидели, / Jullie hebben ons bedrogen, benadeeld en beledigd
Как татары с Джамалой на «Интервидении»/ Net als de Tataren met Jamala op het Songfestival

А когда мы победим-победим, / En als we winnen, winnen
То мочу им не сдадим-не сдадим! / Geven we onze plas mooi niet af
От позора нас спасут / Wij worden gered van de schande /
Фразы «Русские не ссут!» / door de frasen: “Russen pissen niet!”
И «Совсем чего-то писать не хочется» / En “Ik hoef eigenlijk niet zo nodig te plassen”
И «Пускай враги от ужаса мочатся!» / En “Laat de vijanden van schrik maar een plas doen!”
Мы не станем никого никуда лизать, / Wij likken niemand de hielen, of wat dan ook /
Так лицо мы сохраним, и анализы! / Zo blijft onze eer onaangetast, net als onze plasjes!

Echt waar: Jacques Brel zat in 1965 met Galitsj en Okoedzajava bij Jevtoesjenko aan de keukentafel.

in , ,

---------------


Ik probeer het me voor te stellen, maar dat lukt niet erg: Aleksandr Galitsj, Boelat Okoedzjava en Jacques Brel die, in het gezelschap van Jevgeni Jevtoesjenko, liedjes voor elkaar zingen. We schrijven oktober 1965 en Brel is in Moskou, de laatste stad die hij aandoet tijdens een tournee door de Sovjetunie. 

Brel treedt op in Leningrad, Bakoe, Jerewan, Tbilisi en Moskou. Van geen van zijn concerten heb ik opnames of zelfs maar foto’s kunnen vinden, wat bijzonder ergerlijk is. Want dat moet toch wat geweest zijn: de Belgische chansonnier, met zijn ongelooflijke présence, die zijn liederen de zalen injoeg, in een land waar zelfs vijftien jaar later Elton John nog het verzoek kreeg om bij zijn solo-concerten achter de vleugel niet al te wild te keer te gaan.

Er zijn wel een paar getuigenissen van de tournee, onder meer van de zanger zelf, zodat een (heel) bescheiden reconstructie toch mogelijk is.  

“Ze liggen niet wakker van het Franse chanson”, blikte Brel in een interview terug op zijn optreden in Bakoe. Tbilisi, dat was andere koek! “Over Tbilisi daarentegen raak ik niet uitgepraat. Georgiërs zijn mooie mensen. Ik was er helemaal niet op voorbereid om met zulke tegemoetkomende en tedere wezens te maken te krijgen. De Georgiërs mixen droom en realiteit tot een buitengewone cocktail. Die mensen worden niet opgejaagd door de tijd, zitten niet onder de knoet van het geld. Op zo’n cultuurschok zat ik al twintig jaar te wachten. Ik heb daar broers achtergelaten.”

Ook over de concerten in Moskou moet Brel tevreden zijn geweest, als we tenminste kunnen afgaan op de herinneringen van de in 1965 al bekende actrice Ljoedmila Goertsjenko en Jelena Kamboerova, die dan aan het begin van haar zangcarrière staat. Of beiden bij hetzelfde concert aanwezig waren (Brel gaf er in Moskou vijf), is lastig na te gaan, maar hun indrukken komen sterk overeen. Ondanks een wat knullige setting, met een vertaalsters die de liedjes inleidde (Goertsjenko: “Ze wierp Brel een betoverende glimlach toe, waarna ze luid stampend met haar hakken achter de coulissen verdween.”), weet Brel het publiek te pakken. “Na het derde, vierde lied heerste in de zaal ‘zijn atmosfeer’. Zijn persoonlijkheid heerste in het theater! Om bang van te worden … Hoe hij schreeuwde over de pijn in zijn ziel!” , schrijft Goertsjenko.

Ook Kamboerova, die “als door een wonder” (er was nauwelijks reclame gemaakt) bij het concert was beland, was na aanvankelijke verwondering snel om. “Ik begreep eerst niet wat er gaande was. Ik luisterde toen naar Edith Piaf, en dit was zo’n rare stem. Maar opeens, na het vijfde lied – toen was het gebeurd. Een pijl die mijn hart binnenvloog! Voor de rest van mijn leven.” Journalist/zanger Marc Robine schrijft in zijn boek Le roman de Jacques Brel dat de Belgische zanger bij zijn eerste concert in Moskou als toegift voor de tweede keer Amsterdam zong.  

Brel zal zich in Moskou verder niet verveeld hebben, als we mogen afgaan op twee andere herinneringen, die niet helemaal samenvallen, maar samen toch wel een zeer intrigerend tafereel oproepen. Dichter Jevgeni Jevtoesjenko nodigt Brel uit voor een avondje bij hem thuis in de keuken en vraagt ook Boelat Okoedzjava en Aleksandr Galitsj langs te komen. “Een fenomenaal drinker”, herinnert Brel zich over de gastheer. “Ik kan hem lekker raken, maar bij Jevtoesjenko vergeleken ben ik een drinkeboertje. Een alcoholische gehandicapte, zoiets.”

Galitsj

     Okoezhava

     Okoezhava

Uiteraard pakken de drie gasten een gitaar. In de herinnering van Jevtoesjenko zingen ze geen eigen repertoire. Galitsj zingt oude romances, Okoedzjava straatliedjes en Brel Vlaamse volksliedjes. Een medewerker van Radio Svoboda haalt later nog Galitsj aan, die gezegd zou hebben dat ook Vladimir Vysotksi bij dit gedenkwaardig samenzijn aanwezig was – maar laten we voorlopig alleen de minimumvariant voor waar aannemen. Brel, Galitsj en Okoedzajava – ik vind het al mooi genoeg.

Bijzonder ergerlijk, nogmaals, dat ik van Brels reis door de Sovjetunie zelfs geen foto heb kunnen vinden. Zijn grootste Russische fan kon me niet helpen, een mailtje aan het Brel-centrum in Brussel bleef vooralsnog onbeantwoord. Wel vond ik op de site van het Russische Staatsarchief van literatuur en kunst de vermelding van een programmaboekje van Brels tournee – maar geen afbeelding. (Update: Inmiddels ontving ik een mailtje van Editions Jacques Brel in Brussel; ook daar zijn geen beelden bekend van Brel in de USSR.)

Als mager goedmakertje hier Brels Amsterdam met Russische ondertitels.

---------------------

De herinneringen aan Brels bezoek aan Jevtoesjenko kwam ik tegen in het boek Aleksandr Galitsj. Polnaja Biografija, van Michail Aronov, waar ik vol verwachting aan begon. Uiteindelijk heeft het me zo’n twee maanden gekost om me door die gortdroge baksteen heen te worstelen. Nou ja, het heeft me in elk geval wel de weg gewezen naar Brel in de Sovjetunie.

Hoe twee Amsterdamse communisten best tevreden waren over de Russische mode van rond 1980. ‘Ze lopen er toch prima bij?’

in ,

------------

In 1981 maakte fotograaf Boris Savelev bovenstaande foto op het Rode Plein in Moskou. Ik werd getroffen door het beeld – het voerde me meteen terug naar 2012 en, linea recta, nog veel verder, naar 1979. 

In 1979 – ik was vierdejaars student Russisch en begreep natuurlijk al héél veel van Rusland -  maakte ik een simpele toeristenreis die me bracht naar onder meer Vladimir, Soezdal en Kalinin. In mijn gezelschap – het betrof een klassieke groepsreis – bevond zich onder meer een Amsterdams echtpaar, verwoede communisten, voor wie de Sovjetunie het beloofde land was. De ideale heilstaat was het misschien nog niet, maar daar werd hard aan gewerkt!

Ik zag dat anders.

Ik was al niet aan mijn studie begonnen uit enige sympathie met Lenin en de zijnen, en wat ik inmiddels over de USSR had gelezen en geleerd, had bepaald geen warme gevoelens bij me gewekt. Karel van het Reve, Vladimir Boekovski, Andrej Amalrik … mijn gedachten bewogen zich binnen andere kaders dan die van het wat oudere echtpaar uit Amsterdam. Confrontaties bleven niet uit.

Bijna schrik ik weer van de felheid waarmee ze reageerden op mijn blasfemische opmerkingen – over het gebrek aan godsdienstvrijheid bijvoorbeeld. Na een verhaal van onze Intouristgids over de onaantastbare status van kerk en gelovigen in de USSR, draaide de man van het echtpaar zich in de bus naar mij om en beet me toe: “Zie je nou wel!” Daar had ik niet van terug.  

Ik verkeerde nimmer in kringen van communisten en de (beperkte) omgang met het echtpaar was een openbaring. Ik liep aan tegen een rotsvaste overtuiging en een mij totaal onbekende bitterheid die diep zat. De weggemoffelde rol van het communistisch verzet in de oorlog, de status van bijna-landverraders in de jaren vijftig, de verderfelijke, onwrikbare macht van het Amerikaanse grootkapitaal … Het werd allemaal op het bordje gelegd van dat jonge studentje met z’n paar woordjes Russisch die het allemaal beter wist.

Ik ging maar niet te veel meer in discussie met de twee, maar ik bleef me verbazen. Over hun verontwaardiging, wanneer andere leden van het reisgezelschap kauwgum en souvenirtjes uitdeelden aan Russische kinderen. Dat was toch alsof je kraaltjes uitdeelde in een ontwikkelingsland?! En dan dat gezeur over de kleding van de Russen, waar ging dat nou eigenlijk over. Ze liepen er – ik zie de man van het echtpaar nóg met een bozige blik door de busruit zijn gelijk halen – toch prima bij?

Oordeelt u zelf aan de hand van bovenstaande foto – al stamt die van twee jaar na mijn reis. Dat de kledingindustrie de Russen en Russinnen niet zoveel keus bood, lijkt me in elk geval duidelijk. Dat zij, getuige de bloeiende zwarte markt, verlangden naar ook eens iets anders, kan ook niemand verbazen.     

In 2013 maakte ik onderstaande foto, op dezelfde plek als Savelev in 1981, al sta ik ten opzichte van hem bijna een kwartslag gedraaid. Het klinkt misschien een beetje sentimenteel, maar wat ben ik blij voor die Russinnen op mijn foto. Zoveel verschillen, zoveel individuen … Alleen dat rode laarsje al, helemaal rechts! Lekker anders.

Is dat belangrijk? Dat lijkt me wel, al is mijn mening door de ideologische kaders waarbinnen ik denk misschien gekleurd. Gelukkig hoef ik er hier achter mijn bureau niet over in discussie met het echtpaar uit Amsterdam.

------------------

Het toeval wil dat ik enkele dagen geleden in het Georgische Gori was, de geboorteplaats van Jozef Stalin. Daar trof ik in het aan hem gewijde museum rode klompjes aan uit Nederland, een geschenk voor Stalins 70ste verjaardag in 1949, afkomstig van de “C.P.N. De Waarheid, afd. Houtigehage – Boelenslaan”. Ik heb even opgezocht of dat misschien een afdeling was in Amsterdam … Helaas, Houtigehage ligt in Friesland.


Overigens, wanneer je het Stalinmuseum in Gori achter je laat en een meter of driehonderd rechtdoor loopt, kom je vanzelf op het plein waar cameraman Stan Storimans in 2008 door een Russische clusterbom om het leven kwam.