mode

Vogue Italia provoceert in het Russische noorden - de regio Pinega reageert

in ,

———————-

Dat moet nog een hele expeditie zijn geweest, om alle spullen voor de opnames op hun plek te krijgen, in het dorpje Tsjikinskaja in de provincie Archangelsk. Daar, zo had modeblad Vogue Italia bedacht, zouden foto’s worden gemaakt waarmee Dior, D&G, Gucci en nog zo wat van die firma’s hun nieuwe waar aan het publiek zouden kunnen tonen. Hoeveel man personeel er bij zoiets betrokken is, ik heb geen idee, maar het werd nogal een reis, waarvan het laatste deel – Tsjikinskaja is niet zo makkelijk bereikbaar – per boot moest worden afgelegd. “Het was midden juli, ik zat in mijn boot, ze kwamen aangereden en vroegen of ik ze kon vervoeren”, vertelde booteigenaar Aleksej Tsjoepakov naderhand aan persbureau TASS. “ ’s Avonds ben ik ze weer gaan ophalen. In Tsjikinskaja zijn nog vier huizen bewoond.” (Afgaand op de Vogue-foto’s lijken me dat er meer te zijn.)

Nu gaan we flink uitpakken ook, moeten ze bij Vogue hebben gedacht, want zo’n reis maak je natuurlijk niet voor niks. Styliste Lotta Volkova was mee, fotograaf Jhonny Dufort en het Turkse model Günce Gözütok – namen die mij tot voor kort niets zeiden. Ze gingen een dag lang aan de slag, gebruikten het niet erg florerende dorp als achtergrond en plakten Günce een snor op. Het resultaat doet enigszins denken aan de foto’s die modehuis Dior ooit liet maken in het nog grauwe Moskou. (Ik schreef er een stukje over.) Ook toen, in 1959, ademden de foto’s een vervelend superioriteitsgevoel: even een bezoekje brengen aan een ‘achterlijke’, exotische wereld ver weg, ter meerdere glorie van jezelf, en daarna weer lekker snel naar huis.

De enge hooghartigheid die de Moskouse Dior-foto’s kleurde, is bij het werk van Vogue in Tsjikinskaja minder aanwezig. Toch waren veel Russen, vooral in de Pinega-regio waar het dorpje ligt, onaangenaam getroffen. Waar was de schoonheid van het Russische noorden? En waarom zo’n raar uitgedost iemand met een orthodox kruis afbeelden voor een vervallen kerk? Het bestuur van de regio Pinega besloot Vogue Italia van repliek te dienen. Inwoners werden opgeroepen foto’s in te sturen waarop vrouwen te zien moesten zijn in traditionele kledij tegen de achtergrond van typische architectuur uit het gebied. Het resultaat was enigszins voorspelbaar en hoe aardig ook, ik denk niet dat ze zich bij Vogue er veel van zullen aantrekken.

TASS informeerde nog bij Irina Akopjan, de voorlichter van het regiobestuur in Pinega, wat zij van de foto’s in Tsjikinskaja vond. “De meningen zijn verdeeld: we weten niet of we moeten huilen of blij zijn. De jeugd zegt dat we deze gebeurtenis moeten hypen. Ieder zijn mening”, luidde het antwoord.

Zelf zit mij één dingetje dwars aan de repliek met al die ‘traditionele’ foto’s. Als je kennelijk zo trots bent op je eigen streek, en het ergerlijk vindt dat het verval en de verwaarlozing aan de wereld worden getoond (toegegeven: op een weinig sympathieke manier), zou er dan niet ook wat meer inspanning mogelijk kunnen zijn om dat verval en die verwaarlozing om je heen op zijn minst een halt toe te roepen? Waarom staat zo’n vervallen kerk daar maar? Ik hoop het komend jaar meerdere keren een bezoek te brengen aan de provincie Archangelsk, telkens langer dan één dag, en ga op zoek naar een antwoord. Mogelijk gebeurt er veel en veel meer, wat zich hier in Nederland aan mijn oog onttrekt. Ik verblijf dan in het dorpje Osjevensk. Daar staan twee fraaie, nog niet vervallen kerkjes. Er zijn architecten in het dorp actief die zich inspannen voor het behoud van een aantal prachtige houten huizen. Hoe effectief zijn hun pogingen? Wat zijn de vooruitzichten van het dorp? Misschien komt Vogue ooit nog eens terug in de provincie Archangelsk. Wie weet kunnen ze dan modefoto’s maken tegen een achtergrond van herstel en perspectief.

———————-

De kleding van Sovjet- en Russische sporters tijdens de Olympische Spelen – van 1952 tot nu.

in ,

-----------------

Moskou, 1980

Moskou, 1980

Een paar dagen voor de openingsceremonie van de Olympische Spelen dacht ik: laat ik eens op een rijtje zetten wat de Russische en Sovjet-deelnemers zo door de jaren heen voor mooie kleren droegen bij die bijzondere gelegenheid. Die optocht door het stadion, waarbij ieder land zich op zijn voordeligst aan de wereld wil laten zien.

1952: Het Sovjetteam op weg naar de openingsceremonie (?)

Dat bleek makkelijker gedacht dan gedaan – waarbij ik nog het geluk had dat de Sovjetunie pas sinds 1952 (Zomerspelen, Helsinki) en 1956 (Winterspelen, Cortina d’Ampezzo) aan de Olympische Spelen meedeed. Van de openingsceremonies van drie Spelen heb ik geen foto’s kunnen vinden waarop duidelijk te zien is wat de Russische vertegenwoordiging bij de rondgang door het stadion voor kleding droeg: de Winterspelen van 1968 (Grenoble) en de Zomerspelen van 1992 in Barcelona en 2000 in Sydney.

Als de foto’s mij niet bedriegen, droegen de Sovjet-sporters in 1952 in Helsinki tijdens hun eerste openingsceremonie geen aparte kleding, maar gewoon hun dagelijkse trainingspak. Dat geeft mij mooi het excuus om onderstaand plaatje te laten zien, waarop dat pak prima uitkomt.

Turnster Marija Gorochovskaja en discuswerpster Nina Ponomareva

Turnster Marija Gorochovskaja en discuswerpster Nina Ponomareva

Vier jaar later, op de Winterspelen in Cortina d’Ampezzo, droegen de sporters wel speciale kleding, wat gezien het jaargetijde ook logisch is. Foto’s tonen een nogal somber ensemble met bontmutsen. Vier jaar later zag het er in Squaw Valley met sjaaltjes wat frivoler uit:


Van de Olympische Zomerspelen in 1956 heb ik geen foto’s van de Sovjet-delegatie tijdens de openingsceremonie. Wel kwam ik dit jasje tegen van Lev Jasjin, waarin de legendarische doelman, neem ik aan, het Olympisch stadion is binnengelopen.

Lev Jasjin 1965 Melbourne Olympische Spelen

 

Opzien baarde de Sovjet-sporters bij de Winterspelen van 1964 met halflange jassen van zeehondenbont, die, aldus een enkele bron, even duur waren als een Russisch driekamerflatje. Het exemplaar van schaatsster Lidija Skoblikova is in de familie gebleven en hangt nu bij haar kleindochter in de kast.

Grenoble 1964: langlaufsters Jevdokija Meksjilo, Klavdija Bojarskich en Alevtina Koltsjina

Grenoble 1964: langlaufsters Jevdokija Meksjilo, Klavdija Bojarskich en Alevtina Koltsjina


Voor de Winterspelen van 1984 in Sarajevo werd Vjatsjeslav Zajtsev in geschakeld, de belangrijkste Russische modeontwerper van dat moment. Dat leverde dit ensemble van schapenvacht op.


Zajtsevs collega Valentin Joedasjkin mocht voor de Zomerspelen van 1996 aan de slag. Dat leverde dit alleszins toonbare resultaat op. Opvallend is het ontbreken van wat voor Russisch element dan ook – het tenue had evengoed gedragen kunnen worden door Australië of de Bahama’s.


Vanaf het begin van deze eeuw – Joedasjkin was zijn tijd een beetje vooruit – komt er meer  schwung in de kledij van de Russische sporters. Echt opvallend, in positieve of negatieve zin, wordt het niet; in de lijstjes die ik tegenkwam van mooiste of meest rampzalige olympische parade-uniformen kwam ik Rusland dan ook niet tegen. Ook het Russische uniform voor de komende Spelen in Rio is smaakvol, zonder er echt uit te springen. Het enige wat je ervan kan zeggen, is dat er vermoedelijk wat te veel van besteld zijn.

In het midden minister van Sport Vitali Moetko, persona non grata in Rio


Hier een kledingoverzichtje door de jaren heen. Zoals gezegd, het is niet compleet:

Hoe twee Amsterdamse communisten best tevreden waren over de Russische mode van rond 1980. ‘Ze lopen er toch prima bij?’

in ,

------------

In 1981 maakte fotograaf Boris Savelev bovenstaande foto op het Rode Plein in Moskou. Ik werd getroffen door het beeld – het voerde me meteen terug naar 2012 en, linea recta, nog veel verder, naar 1979. 

In 1979 – ik was vierdejaars student Russisch en begreep natuurlijk al héél veel van Rusland -  maakte ik een simpele toeristenreis die me bracht naar onder meer Vladimir, Soezdal en Kalinin. In mijn gezelschap – het betrof een klassieke groepsreis – bevond zich onder meer een Amsterdams echtpaar, verwoede communisten, voor wie de Sovjetunie het beloofde land was. De ideale heilstaat was het misschien nog niet, maar daar werd hard aan gewerkt!

Ik zag dat anders.

Ik was al niet aan mijn studie begonnen uit enige sympathie met Lenin en de zijnen, en wat ik inmiddels over de USSR had gelezen en geleerd, had bepaald geen warme gevoelens bij me gewekt. Karel van het Reve, Vladimir Boekovski, Andrej Amalrik … mijn gedachten bewogen zich binnen andere kaders dan die van het wat oudere echtpaar uit Amsterdam. Confrontaties bleven niet uit.

Bijna schrik ik weer van de felheid waarmee ze reageerden op mijn blasfemische opmerkingen – over het gebrek aan godsdienstvrijheid bijvoorbeeld. Na een verhaal van onze Intouristgids over de onaantastbare status van kerk en gelovigen in de USSR, draaide de man van het echtpaar zich in de bus naar mij om en beet me toe: “Zie je nou wel!” Daar had ik niet van terug.  

Ik verkeerde nimmer in kringen van communisten en de (beperkte) omgang met het echtpaar was een openbaring. Ik liep aan tegen een rotsvaste overtuiging en een mij totaal onbekende bitterheid die diep zat. De weggemoffelde rol van het communistisch verzet in de oorlog, de status van bijna-landverraders in de jaren vijftig, de verderfelijke, onwrikbare macht van het Amerikaanse grootkapitaal … Het werd allemaal op het bordje gelegd van dat jonge studentje met z’n paar woordjes Russisch die het allemaal beter wist.

Ik ging maar niet te veel meer in discussie met de twee, maar ik bleef me verbazen. Over hun verontwaardiging, wanneer andere leden van het reisgezelschap kauwgum en souvenirtjes uitdeelden aan Russische kinderen. Dat was toch alsof je kraaltjes uitdeelde in een ontwikkelingsland?! En dan dat gezeur over de kleding van de Russen, waar ging dat nou eigenlijk over. Ze liepen er – ik zie de man van het echtpaar nóg met een bozige blik door de busruit zijn gelijk halen – toch prima bij?

Oordeelt u zelf aan de hand van bovenstaande foto – al stamt die van twee jaar na mijn reis. Dat de kledingindustrie de Russen en Russinnen niet zoveel keus bood, lijkt me in elk geval duidelijk. Dat zij, getuige de bloeiende zwarte markt, verlangden naar ook eens iets anders, kan ook niemand verbazen.     

In 2013 maakte ik onderstaande foto, op dezelfde plek als Savelev in 1981, al sta ik ten opzichte van hem bijna een kwartslag gedraaid. Het klinkt misschien een beetje sentimenteel, maar wat ben ik blij voor die Russinnen op mijn foto. Zoveel verschillen, zoveel individuen … Alleen dat rode laarsje al, helemaal rechts! Lekker anders.

Is dat belangrijk? Dat lijkt me wel, al is mijn mening door de ideologische kaders waarbinnen ik denk misschien gekleurd. Gelukkig hoef ik er hier achter mijn bureau niet over in discussie met het echtpaar uit Amsterdam.

------------------

Het toeval wil dat ik enkele dagen geleden in het Georgische Gori was, de geboorteplaats van Jozef Stalin. Daar trof ik in het aan hem gewijde museum rode klompjes aan uit Nederland, een geschenk voor Stalins 70ste verjaardag in 1949, afkomstig van de “C.P.N. De Waarheid, afd. Houtigehage – Boelenslaan”. Ik heb even opgezocht of dat misschien een afdeling was in Amsterdam … Helaas, Houtigehage ligt in Friesland.


Overigens, wanneer je het Stalinmuseum in Gori achter je laat en een meter of driehonderd rechtdoor loopt, kom je vanzelf op het plein waar cameraman Stan Storimans in 2008 door een Russische clusterbom om het leven kwam. 

De duizelingwekkende val van Adidas op de sociale ladder van Rusland.

in ,
Gopniki in Adidas

Gopniki in Adidas

We beginnen met een vertaalopdrachtje. Krantenkoppen zijn vaak lastig en dat geldt ook voor deze: Абибас от кутюр. Hoe vertaalt u dat? (Абибас – geen spelfout - wordt ook vaak met een kleine letter geschreven.)

Taalkunde, sport, marketing en sociologie – u vindt het allemaal in dit stukje. De taalkunde hebben we gehad (het antwoord bij de vertaalopdracht volgt onderaan), gaan we verder met sport en marketing.

Valeri Borzov

Valeri Borzov

In 1980 brak het sportkledingmerk Adidas door in de Sovjetunie. En niet zo maar een beetje, nee, het Duitse merk met de bekende drie strepen werd, net als westerse spijkerbroeken, de droom van iedereen in de USSR die ook maar een beetje gevoelig was voor westerse kleding als statussymbool. De Olympische Spelen van 1980 in Moskou waren de katalysator. Adidas had eerder al kleding – en vooral schoeisel - geleverd aan Sovjet-atleten (Valeri Borzov won op de Olympische Spelen van 1972 in München de 100 meter op schoenen van Adidas), maar de Spelen van 1980 vormden voor het Duitse bedrijf in Rusland pas echt een uithangbord.

Een spijkerbroek met een Adidasjack of -schoenen – veel chiquer kon je het als jongeling in de Sovjetunie niet krijgen. Sovjetfabrieken die Adidas-schoeisel in licentie produceerden, konden de vraag niet aan. Was je toch een gelukkige bezitter, dan was je er zuinig op en gebruikte je het vooral níet waarvoor het bestemd was. Voetballen op je sportschoenen of naar gym? Je keek wel uit.

Er kwam een vrolijke variant op de kreet Сегодня слушает он джаз, а завтра - Родину продаст! (Vandaag luistert hij naar jazz – morgen verraadt hij z’n Moederland!): Сегодня носит Адидас, а завтра Родину продаст!: Vandaag draagt hij Adidas – morgen verraadt hij z’n Moederland! En ook aardig: het liedje Учкудук, три колодца (Oetsjkoedoek, drie bronnen) – populair in die tijd – kreeg in de volksmond een nieuw refrein. Учкудук, три колодца – Защити, защити нас от солнца (Oetsjkoedoek, drie bronnen - Bescherm ons tegen de zon) werd: Адидас, три полоски, эта обувь в пустыне удобна для носки – Adidas, drie strepen, makkelijk schoeisel voor in de woestijn. Hier de Oezbeekse groep Jalla met het origineel:

 

Maar zo’n tien jaar later kantelde het beeld volledig. Adidas werd een merk waarmee je niet meer geassocieerd wilde worden – althans, niet als je een redelijke opleiding had genoten. Iemand schrijft over zijn herinneringen aan het sportmerk, waar hij aanvankelijk graag in rondliep: “Toen ik uit het leger kwam, zag ik plots dat al het straattuig op Adidasjes liep. En waar dat spul dan gemaakt was? Raar was dat. Ik kon niet veel anders dan van stijl veranderen.”

Rusland werd in de jaren negentig overspoeld door namaakkleding uit vooral China. Zo kwam ‘Adidas’ ook binnen het bereik van de lagere klassen. En binnen de kortste keren verwerden de trainingspakken en sportschoenen van het in Rusland ooit zo dure merk tot het handelsmerk van de гопники/gopniki – niet al te subtiele figuren, die hun alcohol het liefst gehurkt tot zich nemen.

 

Nog een paar beelden die de gewijzigde status van Adidas duidelijk laten zien:


En apart nog even deze geshopte foto, waarop we Vladimir Poetin zien in zijn tijd als weinig bekende functionaris in Sint-Petersburg. Zijn Adidasbroek geeft hem meteen het imago van een boerenpummel:

Poetin Sobtsjak Adidas


O ja, de vertaalopdracht. Veel namaakspullen verschenen in Rusland op de markt met een iets aangepaste naam. Mixers van Mounilex, bijvoorbeeld, en kleding van … Abibas. Het bedrog was voor iedereen duidelijk, maar niemand die er aanstoot aan nam. Nou ja, hooguit de producenten van het origineel, maar wat doe je eraan. Met Abibas gebeurde nog iets anders, het werd een verzamelnaam voor allerlei soorten namaak. Это полный абибас! Allemaal fake! En zo verscheen boven een artikel over mogelijk nagemaakte sportschoenen de kop: Абибас от кутюр. Het betrof schoenen van modehuis Isabel Marant, die wel erg veel leken op de oude Stan Smith-schoen van Adidas. ‘кутюр’ staat natuurlijk voor ‘couture’, waarna de betekenis van de kop u duidelijk zal zijn en u zelf een vertaling mag bedenken.

Adidas Marant Stan Smith

Gevonden onderwerpen - 4

in

Gratis af te halen via onderstaande links
--------------------------------

- Een overzichtje van ontwerpers van kleding voor moslima’s in Sint-Petersburg. “We hebben niet alleen moslima’s als klanten. Lange jurken zijn ook onderdeel van de Russische cultuur.” Link (Russisch).

 

De letters CCCP werden pas op de ochtend van de vlucht op Gagarins helm geschilderd

De letters CCCP werden pas op de ochtend van de vlucht op Gagarins helm geschilderd

- Recent boven water gekomen Russisch archiefmateriaal werpt een nieuw licht op de ruimtevlucht van Joeri Gagarin in 1961. Onder druk van de wedloop met de Amerikanen werden grote risico’s genomen. “During the entire time he was in space, Gagarin had no idea he was in the wrong orbit.” Link (Engels).

 

- Een mooi college van taalkundige Andrej Zaliznjak over middeleeuwse tekstjes op berkenbast die afgelopen zomer werden gevonden. Voor de bijna volledig uitgeschreven tekst van het college klikt u op deze link (Russisch). En voor wat meer achtergrond over dit soort opgravingen klikt u hier (Nederlands).
 

- Een wat droeve reportage van Denis Sinjakov over de langzaam maar zeker verdwijnende Russische ‘riviercultuur’. Sinjakov is van origine fotograaf, wat duidelijk af te zien is aan de bewegende beelden die hij maakt. Link (Russisch).
 

Ljoedmila Petranovskaja

Ljoedmila Petranovskaja

- Misschien ten overvloede, maar voor wie nog eens uitgelegd wil krijgen waarom Svetlana Alexijevitsj terecht de Nobelprijs voor literatuur heeft gekregen: lees eerste het stuk van Oleg Klimov over de bouw van het Belomorkanal (link) en daarna dat van psycholoog Ljoedmila Petranovskaja (link). Het werk van Alexijevitsj werkt helend voor de Russen zelf, aldus Petranovovskaja, en helpt de buitenwereld om de Russen beter te begrijpen. (Beide artikelen zijn in het Russisch.) 
 

- Een enorme hoeveelheid postzegels, van de Sovjetunie tot aan het Rusland van nu. Met encyclopedische toelichting. Ik heb weinig met postzegels, maar hier schrijf ik misschien nog eens een apart stukje over. Link (Russisch).
 

- En tot slot een aanstekelijk lied van Igor Grigorjev, over wie ik maar een wat meer moet gaan opzoeken, want ik weet verder niks van hem. (En ik had op mijn 20ste natuurlijk gewoon achter dat drumstel moeten blijven zitten.).   

Na Dior in Moskou: Ferdinando Scianna en Carmen Loderus in Leningrad

in , ,

De Moskou-foto’s van modehuis Dior zijn zo langzamerhand wel bekend – ze zweven rond op internet en duiken regelmatig op. Opgeprikte modellen die in verfijnde Franse kledij in 1959 door de Russische hoofdstad paraderen. Ik schreef over die gênante vertoning al eens een stukje.

Dior in het Moskouse warenhuis GUM, 1959

In 1987 deed fotograaf Fernando Scianna het allemaal nog eens dunnetjes over. Het decor is ditmaal Leningrad, maar verder zijn de overeenkomsten overduidelijk. Scianna heeft zich ongetwijfeld laten inspireren door de foto’s uit 1959. Zo gingen de modellen van Dior naar het Moskouse warenhuis GUM, Scianna ging met zijn dames in Sint-Petersburg naar de Passazj, wat bijna hetzelfde effect heeft.

Ook de foto’s uit 1987 zijn op een vervelend manier hautain. Toch zijn ze minder ergerlijk dan die uit 1959. Het contrast van de modellen met hun omgeving is nog steeds groot, maar de hoge muur om de USSR was in 1987 een stuk poreuzer dan dertig jaar eerder. Zeker in de grote steden was men in Rusland al het een en ander gewend. De modellen kwamen nog wel uit een andere wereld, maar niet meer van Mars. 

 

Ik weet niet voor welk modehuis of modeblad de foto’s werden gemaakt. Er waren vier modellen, de hoofdrol was weggelegd voor Carmen Loderus.

Als bijvangst hier nog twee foto’s van Carla Bruni, die in 1993 Sint-Petersburg aandeed. Mooi vind ik de zwart-wit foto in de metro. Dat je daar in je eentje op de roltrap mag staan, dat was (en is) slechts weinigen gegeven.