-----------------------
Jevgeni Nikiforov heeft er inmiddels zo’n duizend verzameld – in de vorm van foto’s, wel te verstaan: Sovjetmozaïeken op muren van gebouwen in Oekraïne. Het is een ernstig bedreigde kunstvorm en de vraag is hoeveel van die mozaïeken er binnenkort nog over zijn.
Nikiforov, fotograaf van beroep, kreeg eind 2013 het verzoek of hij voor een hoofdstuk in het (Russischtalige) boek Oekraïense kunst uit de jaren zestig foto’s wilde maken van mozaïeken in Kiev. Nadat die opdracht was voltooid, werkte hij verder aan een eigen archief, dat inmiddels mozaïeken bevat uit zo’n 25 Oekraïense steden. De vrucht van zijn verzamelwoede wordt het boek Gedecommuniseerd: Oekraïnse Sovjet-mozaïeken, dat deze zomer moet verschijnen.
School 54, Marioepol
Instituut voor Nucleair Onderzoek, Kiev
Metrostation Patas Ukraina, Kiev
Kreementsjoek
Bankgebouw, Krementsjoek
Instituut voor Kankeronderzoek, Kiev
Instituur voor Lagetememperaturenonderzoek, Kiev
De taferelen op de muren variëren van scholiertjes tot kosmonauten en van balletdansers tot kerngeleerden, maar hebben steeds één ding gemeen: ze bezingen de bijna onverbiddelijke opgewektheid waarmee de Oekraïense Sovjetburger opmarcheerde richting lichtende toekomst. Daarmee is meteen ook de kwetsbaarheid van de mozaïeken duidelijk: die toekomst bleek niet te bestaan en Oekraïne is op zoek naar een nieuw perspectief en een eigen identiteit – een proces dat door het gewapend conflict met Rusland (voorheen de voornaamste pilaar van het vijftien republieken tellende Sovjetbouwwerk) een zware extra lading heeft gekregen. Conservering van de mozaïeken behoort niet tot de prioriteiten.
Al helemaal niet sinds in april 2015 een wet werd aangenomen die het gebruik van communistische en nazi-symbolen verbiedt. Weliswaar laat die wet kunstwerken van voor 2015 ongemoeid (zie artikel 4.3.4), maar de meeste mozaïeken zijn nooit als kunstwerk geregistreerd. Nikiforov heeft dan ook haast met zijn inventarisatie. “Laat ons geen barbaren zijn en de geschiedenis ontkennen”, zo pleit hij voor het behoud van de vele kleurrijke taferelen op de Oekraïense muren.
Bovenstaande afbeeldingen komen uit een Engelstalig artikel over Nikiforov. Op zijn website zijn meer afbeeldingen te zien. Hij heeft ook een eigen Facebookpagina en een aparte pagina op Facebook die geheel gewijd is aan het te verschijnen boek. Onderstaande foto's komen van de twee FB-pagina's.
-----------------
Nikiforov (Vasylkiv, 1986) studeerde aan de Geographic Photography College in Tel Aviv. Hij werkte als mode- en reportagefotograaf en legt zich sinds 2013 toe op documentaire projecten. Meer over hem leest u hier.
Mij is niet duidelijk of zijn Decommunised: Ukrainian Soviet Mosaics in het Russisch of Oekraïens verschijnt. Hoe dan ook - ik heb het boek nog niet gezien, maar het lijkt mee geen boude uitspraak - verdient het een Westerse vertaling.
(Overigens zijn er nog veel meer fraaie mozaïeken te vinden op de site Soviet Mosaics in Ukraine. Het lijkt erop dat die site al geruime tijd niet is bijgewerkt. Of er een link is met Nikiforov en diens project, weet ik niet.)