Bij FC Zenit is de kerk nooit ver weg. En een grammaticales tijdens het voetbal

(Eerste publicatie: 31-5-2011)

Hoeveel voetbalstadions zijn er met uitzicht op een kerk? Niet veel, denk ik. En hoeveel voetbalstadions zijn er met uitzicht op meerdere kerken? Nog minder, denk ik. Koop bij FC Zenit een kaartje voor een hoge ring en je ziet er drie. (Of misschien wel vier. Volgende keer even checken.) Kijk bijvoorbeeld even naar het eerste filmpje, zet ‘m stop op 0.40 en deel mijn verdriet. Er is een nieuw stadion in aanbouw. Heel modern en zo, en geen kerk in de buurt.

De twee filmpjes hieronder zijn van afgelopen zondag. Wij wonnen met 3-0 van Spartak Moskou. Het eerste doelpunt is van Danko Lazovic, die wij helaas nog kennen uit zijn PSV-tijd. Op de fansite van FC Zenit schreef iemand na zijn aankomst in Sint-Petersburg: Welkom, Slavische broeder!

En attentie, docenten Russisch! Het tweede filmpje bevat een prachtig voorbeeld van het gebruik van het nesoversjennyi vid in het Russisch. Meteen aan het begin zegt de commentator: Zenit vyigryvaet 2-0. Een ongeoefend Nederlands oor denkt dan te horen: Zenit wint (heeft dus al gewonnen) met 2-0. Nee, hier wordt gezegd: Zenit is met 2-0 aan het winnen, oftewel: ze staan met 2-0 voor, het is nog niet voorbij. (Wat meteen ook blijkt: Spartak krijgt er mooi nog eentje om de oren.) Het tegenovergestelde heb je natuurlijk ook: Zenit proigryvaet (Zenit staat achter), maar dat komt veel minder vaak voor.

Leuk materiaal voor de Russische les: filmpjes met Russische ondertiteling

(Eerste publicatie: 9-5-2011)

Kijk, dat hadden wij vroeger niet: tal van leuke Russische filmpjes met Russische ondertiteling. (Wij moesten het doen met moeizaam vergaarde elpees en cassettes – zonder ondertiteling. En na het grammatica-college op vrijdag zongen we onder leiding van de heer Veder Kalinka.)

De filmpjes zijn bijeengebracht door een zekere Nola, die er een apart youtube-kanaaltje voor heeft gemaakt: only4russian. Groen en rijp staat er door elkaar, maar er zit genoeg tussen om als student Russisch uren plezier mee te hebben. Vooral de liedjes lijken me bruikbaar, zoals Песня о тревожной молодости, hierboven. ((Wat zit Gagarin daar trouwens te doen, op 1.33? Toch geen Engels te leren?)

Ook leuk, Edita Pech:

Voor de iets gevorderden, DDT:

Het Russische volkslied, het Sovjet-volkslied, Vladimir Vysotski, Dima Bilan, de onvermijdelijke Alla Poegatsjova en, jawel, Kalinka – je vindt het er allemaal.

Zelf kocht ik als ijverige eerstejaars ooit op de Utrechtse rommelmarkt een elpee met Sovjet-liederen. Het eerste nummer was С чего начинается родина? van Mark Bernes. Wie dat was begreep ik pas veel later. Ik zat vooral met de vraag: hoe kan achter de c nu opeens чего in de tweede naamval opduiken? Die ene regel zat wel meteen vast in mijn hoofd, zoals dat gaat bij liedjes. С чего начинается родина… ik verzucht het nog weleens, als de jongens van Ajax het veld opkomen.

Hier dat lied van Mark Bernes. Zonder ondertiteling, want dat had ik vroeger met die elpee ook niet:

Opgravingen bij Novgorod - een taalkundige herinnering uit 2002.

(Eerste publicatie: 21-3-2011)

Het Russische alfabet heeft een letter die geen eigen klank vertegenwoordigt: het zogeheten zacht teken: Het wordt gebruikt om de klank van de letter ervoor te kleuren. Een ‘l’ of een ‘t’ gevolgd door een zacht teken klinkt anders dan een ‘l’ of een ‘t’ op zichzelf. De status van het zacht teken is dus bescheiden. Of je het nu weglaat of niet, het woord in kwestie blijft meestal wel te begrijpen.

De bescheiden status van het zacht teken leidt tot onzekerheid, ook bij Russen zelf. Schrijf je dit woord nu met een zacht teken of juist niet? En deze onzekerheid kan op de meest onverwachte momenten aan het licht komen.

Ik breng een weekje door met een groep scholieren op het Russische platteland. We werken als vrijwilligers mee aan opgravingen in de buurt van Novgorod. De jongens vermaken zich opperbest, vooral in de pauzes. Dan wordt de gitaar erbij gehaald en klinkt er menig lied van bedenkelijk niveau. Veel van het repertoire lijkt me van eigen makelij, van de Russische radio ken ik het in elk geval niet. Het geeft een aardig inkijkje in de belevingswereld van de Russische adolescent, die zo te horen weinig afwijkt van die van hun leeftijdgenoten elders. Eén nummer trekt in het bijzonder mijn aandacht. Het mannelijk geslachtsdeel komt er prominent in naar voren, en ook een lelietje-van-dalen (landysj – zonder zacht teken!) heeft een opmerkelijke rol. Onbedoeld krijgt de tekst een extra komisch tintje door de lijzige zangtoon. Het is heet in de buurt van Novgorod en de jongens zijn doodop van het graven.

Mijn verzoek om de tekst op papier te zetten wordt met enige schroom ingewilligd. Vieze woorden zingen is één ding, vieze woorden opschrijven is toch iets anders. Ik krijg het lied aangereikt door Koebik (Kubus), samen met zijn broer de gangmaker van de groep. Op schrift boet de tekst niets aan zeggingskracht in en een taalkundig enthousiasme maakt zich van me meester. Ik kan weer een aantal kleurrijke Russische uitdrukkingen aan mijn verzameling toevoegen! In mijn enthousiasme laat ik de tekst zien aan de leraar van de jongens. “Wie heeft dat geschreven?”, vraagt hij. “Koebik”, zeg ik zonder aarzelen. De leraar fronst zijn wenkbrauwen en opeens voel ik me een verrader. Koebik wordt erbij geroepen. “Heb jij dit geschreven?”, vraagt de leraar dreigend. Koebik kan het niet ontkennen. Ik weet niet waar ik moet kijken. Dan buigt de leraar zich voorover en bast tegen Koebik: “Ga je schamen! Landysj, met een zacht teken!…”

Op mijn laatste dag bij de opgravingen vond ik een bronzen driehoekje van een sierraad uit de elfde eeuw. Ik mocht het niet houden.

Russische les: bij de secretaresse

(Eerste publicatie: 20-12-2010)

Beste leerlingen, het is weer tijd voor ons audio-visueel lesmateriaal. En net als de vorige keer putten we ook nu weer uit het repertoire van de Uralskie Pelmeni. Ik ontdekte hen pas dit jaar, wat misschien te maken heeft met het feit dat ook pas sinds dit jaar Joelija Michalkova-Matjoechina deel uitmaakt van de groep. Deze keer zien we haar in de rol van secretaresse.

Bekijk het lesmateriaal zo vaak mogelijk en leer zoveel mogelijk uitdrukkingen uit uw hoofd. Mocht u vervolgens nog eens tegen iemand in het Russisch willen zeggen dat hij op een stoel moet gaan staan, dan staat u in elk geval niet met uw mond vol tanden.

En uw huiswerk voor de volgende keer (graag tijdig inleveren i.v.m. met de feestdagen!): vertaal de volgende uitdrukkingen:

- Нет, что за народ пошел, а?
- Заведите свой офис, будете правила диктовать.
- Ну, я слышала и порадовалась. (mijn favoriet)
- Мне за их работу не доплачивают.

En ja, de kenners van Monty Python denken bij bovenstaand filmpje natuurlijk meteen aan de sketch waarbij John Cleese sollicitant Graham Chapman te grazen neemt:

Russische les: in de rij bij de kassa van de supermarkt.

(Eerste publicatie: 21-11-2010)

In het najaar van 1975 ontdekte ik Monty Python. Op mijn eerste studentenkamertje (het was er koud en een beetje eenzaam) hoorde ik op de radio Kees van Kooten bij de VPRO vertellen over zijn liefde voor deze Engelse komieken. Er werd een sketch gedraaid en ik was verkocht. Er bleken elpees van Python te bestaan, ik kocht ze allemaal en kende hele stukken al snel uit m’n hoofd. Van het Engels dat toen in mijn harde schijf werd geëtst, heb ik nog steeds plezier.

Ik moest daaraan denken toen ik deze week onderstaand filmpje tegenkwam. Mijn advies aan studenten Russisch: kijk en luister, luister, luister en kijk. En luister en luister. Totdat je de dialogen kunt dromen. Geloof me, je hebt er voor altijd plezier van.

Nee, het is geen Monty Python. Dat kan ook niet. Absurde Britse humor uit de jaren zeventig en ‘gewone’ humor uit het Rusland van nu – hoe verschillend wil je het krijgen. Maar voor de taalverwerving is het net zo goed. Ik heb dankzij deze vrolijke groep (ze noemen zich Oeralskie Pelmeny) in elk geval al één uitdrukking geleerd die ik niet snel zal vergeten: Я не могу вас отбить. Ik kan u niet aanslaan (uw boodschappen verwerken). Kogo-to otbit…. mooi!

En hier uw huiswerk voor de volgende keer. Vertaal deze zinnen:

- Тут оптовик один затаривается.

- Что ж такое, как слива так моя смена, а мне эти сливы уже снятся.

- Тома товар принимает, Николая она принимает!

Als bonus hier nog de sketch die mijn kennismaking vormde met Monty Python. Mr. Smoketoomuch komt een reis boeken. There's no water in the pool, there's no water in the pond, there's no water in the tap, there's only a bleedin’ lizard in the bidet!

Een wandeling door Narvskaja Zastava. Engels ondertiteld.

(Eerste publicatie: 31-8-2010)

Sint-Petersburg, een stralende maandagmorgen. In plaats van door de stad te struinen, zit ik thuis (17-aja Linija) op de computer naar een filmpje te kijken… Over Sint-Petersburg, dat dan weer wel. Ik krijg er geen genoeg van.

Een groepje jongelui, artistiek en filosofisch ingesteld, maakt een wandeling door Narvskaja Zastava, een modelwijk voor arbeiders uit de jaren twintig-dertig van de vorige eeuw. Naar de maatstaven van toen was het daar goed wonen. Al pratend zingen de jongelui zich los van hun omgeving, terwijl ze ondertussen wel voortdurend commentaar leveren op die omgeving en er ook door geïnspireerd worden. De wijk heeft duidelijk betere tijden gekend, maar als voedingsbodem voor het zwevende clubje wandelaars voldoet ze perfect. Engels ondertiteld.

Eén citaat: “There are a wide range of people who have long proclaimed that one of the major achievements is to refuse to make art. It’s a local thing, a part of St.Petersburg’s system”. En dan vragen ze aan een vrouw die uit het raam hangt hoe het leven in de wijk is. De ratten zijn een probleem, vertelt ze. Waarna de jongelui hun wandeling en gesprek vervolgen.

Beklemmend wordt het vanaf 34.25. In een café kijken de jongelui bijna verstijfd naar een toespraak van Poetin op tv. Een boze boodschapper uit een kwade wereld. De ontzetting is bijna voelbaar. Dan gaan ze verder en zingen zich weer los.

Russische les: een nieuwe methode, voor beginners én gevorderden.

(Eerste publicatie: 20-8-1010)

Docenten (en studenten) Russisch, opgelet. Ik bied u gratis een nieuwe, revolutionaire lesmethode aan. Een uniek methode, mag ik wel zeggen. De lessen zijn tegelijkertijd geschikt voor de echte beginner (van leesplankniveau) én voor de zeer vergevorderde (de leerling die op de voetbaltribune verbaal zijn mannetje staat).

Het werkt zo: u neemt een native speaker en een elektronisch leesplankje dat kapot is. De native speaker gaat met het plankje aan de slag en moet daarbij luid en duidelijk commentaar geven. De beginneling luistert en kijkt aandachtig mee. Welke letter wordt hier uitgesproken? En welk woord? En wat staat er dan op het plaatje? Ook de vergevorderde luistert aandachtig mee. De letters en de plaatjes kent hij al, hij kan zich concentreren op het commentaar van de native speaker.

Hier een instructiefilmpje:

Ik mag mijzelf als vergevorderd omschrijven en voor mij was het een leerzaam filmpje. Deze methode is effectief! Voor de beginner gaat het misschien iets te snel, maar dan moet hij het filmpje een paar keer herhalen. Dan zullen op zijn minst de woorden pravilno en nepravilno blijven hangen: goed en niet goed. Misschien blijft ook het woord bljad hangen. Aan de vergevorderde – of aan de docent(e) - kan hij dan vragen wat dát betekent.

Cursus Russisch - uitdrukkingen uit de digitale wereld en de mobiele telefonie.

(Eerste publicatie: 1-5-2010)

View fullsize

Een taal gaat altijd mee met haar tijd. Hoe heeft het Russisch zich gevoegd naar de wereld van digitale en mobiele communicatie? Hieronder een lijstje dat al een tijdje op internet circuleert, onder de kop “Zinnen waar je twintig jaar geleden voor in een gesticht kon belanden”.

Waar nodig zet ik erbij wat zo’n zin vroeger betekend zou hebben (vaak complete onzin dus), gevolgd door de nieuwe betekenis:

1- Я случайно стер "Войну и мир"...

Ik per ongeluk Oorlog en Vrede uitgestuft/uitgeveegd. (Nu: gewist).

2- Блин, не могу войти в почту...

Verdimme, ik kom de post/het postkantoor niet in. (Ik kan niet bij m’n email).

3- Я тебе письмо пять минут назад послал, ты получил?

Ik heb je vijf minuten geleden een brief gestuurd, heb je die ontvangen?

4- Скинь мне фото на мыло...

Gooi de foto maar op de zeep. (Zet de foto maar op de mail).

5- Я телефон дома забыл...

Ik heb m’n telefoon thuis laten liggen

6- Я не могу с тобой говорить, ты все время пропадаешь...

Ik kan niet met je praten, je verdwijnt de hele tijd. (…, je valt de hele tijd weg).

7- Я буду в лесу, но ты мне позвони...

Dan ben ik in het bos, maar bel me maar.

8- У меня уже рука замерзла с тобой разговаривать...

M’n hand is al bevroren van dat praten met jou.

9- Положи мне деньги на трубу...

Stort geld op m’n buis. (Stort geld op m’n beltegoed).

10- Я завтра себе мозгов докуплю...

Ik koop er morgen hersens bij. (Ik koop er morgen software/geheugen bij).

11- Давай подарим ему домашний кинотеатр...

Zullen we hem een thuisbioscoop kado doen?

12- Да ты на телефоне посчитай...

Reken gewoon uit op je telefoon.

13- Дай мне двадцать пять рублей на метро...

Geef me 25 roebel voor de metro.

14- Я качаю эльфа...

Ik wieg een elfje. (Ik download Elf).

15- Воткни мне зарядку...

Stop de oplader er even bij me in.

16- Ивана нет дома, он в армии. Вы ему позвоните.

Ivan is niet thuis, hij zit in het leger. Bel ‘m maar.

En tenslotte de enige zin van het lijstje die ik niet begrijp:

17- Я вторую мировую за немцев прошел...

De oude betekenis is: Ik heb in de oorlog voor de Duitsers gevochten. Of: Ik zat in de oorlog bij de Duitsers. Maar wat is de nieuwe betekenis? Russische native speakers in mijn omgeving - niet van de jongste generatie – konden me niet helpen. Een oproep op Twitter leverde niks op. (Maar ik heb daar ook bijzonder weinig volgers). Iemand een idee?

Van Kamtsjatka via Londen naar de Wadden

(Eerste publicatie: 14-10-2009)

View fullsize

De Wadden en Kamtsjatka liggen – in taalkundig opzicht - dichter bij elkaar dan u denkt.

Afgelopen zondag was ik in het Pushkin House in Londen, een cultureel centrum voor Russischtaligen. Volgens de website zou er Что? Где? Когда? worden gespeeld, Wat? Waar? Wanneer?, een in Rusland zeer populaire kwis. Teams van vijf, zes man moeten binnen een minuut vragen beantwoorden door logisch na te denken en door gegevens te combineren die in de vraagstelling zijn vervat. Een soort hersengymnastiek in groepsverband. Ik dacht mij als toeschouwer afzijdig te kunnen houden, maar werd zonder pardon ingedeeld bij een team.

Het werd af en toe wat rumoerig en de spelleidster riep het zaaltje tot de orde. Ze richtte zich tot het drukste tafeltje in de hoek het verst bij haar vandaan: “Rebjata na Kamtsjatke”… (Jongens op Kamtsjatka…). Met andere woorden: Jullie daar in de verte, aan de rand …

Dankzij het fameuze bordspel Risk is die uitdrukking voor de gemiddelde Nederlander ook heel beeldend. Kamtsjatka, dat ligt daar helemaal rechts op het bord, aan de rand, je kan er met je legers oversteken naar Alaska. Hoe zou je dat vertalen naar Nederlandse omstandigheden? Ik zou kiezen voor: “Jongens op de Wadden…” Dat heeft ook iets weids en verwegs. Toch eens proberen om deze uitdrukking te laten beklijven. Ik ga haar zo vaak mogelijk gebruiken! Mocht ze inderdaad gaan opduiken in het Nederlands, dan weet u hoe ze hier terecht is gekomen: via Kamtsjatka en het Pushkin House in Londen. En dan weet u ook wie dat voor elkaar heeft gekregen.

Ik heb me tijdens de kwis dapper geweerd. We zijn vierde geworden (van de zes). Voor meer activiteiten van het Pushkin House klikt u hier.

View fullsize