Rusland heeft een nieuw logo. Wij wachten op een reactie uit Japan.

--------------------

Rusland is het nieuwe jaar ingegaan met een nieuw logo – sterker nog: met een nieuwe brand, gericht op de buitenlander die naar Moskou en verre omstreken gelokt moet worden. Het nieuwe logo ziet u hierboven.

adv-vacature-manager-online-marketing-bi.jpg

146 landen hadden al een brand. Nederland ook. Verantwoordelijk voor onze eigen brand is NBTC Holland Marketing, waarbij NBTC staat voor: Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen. Onderdeel van onze brand is het oranje Holland-logo met een tulp - u hebt dat vast weleens gezien. (Ik kom die tulp ook tegen met een oranje stengel, de kleurstelling zal, neem ik maar aan, naar keuze zijn. En verder dient u brand uit te spreken met een licht Gooise tongval.)

En nu heeft Rusland dus ook een brand - waarbij men niet over één nacht ijs is gegaan. De eerste stap werd gezet in 2015. Het initiatief kwam van het Federaal Bureau voor Toerisme (zeg maar: het Russische NBTC), dat daartoe samenwerking zocht met de ABKR, de associatie van Russische brandingbedrijven. Verder deed ook het ministerie van Cultuur mee. De brandingbedrijven gingen aan de slag en een jaar later lagen er zeshonderd slogans en 480 logo’s voor. Vervolgens werkten “erkende professionals” zo’n dertig concepten uit, waarvan er tenslotte tien werden voorgelegd aan het publiek, dat mocht stemmen. Daar moest dat publiek niet te licht over denken. Op site van de verkiezing lezen we: “Welke associaties krijgt een buitenlander wanneer hij over Rusland hoort? Wat is het beeld van jouw land in de ogen van een toerist? Of dat beeld waarheidsgetrouw en aantrekkelijk is, helder is en indruk maakt, of het precies is en pakkend, hangt vandaag af van elk van u.” Dit zijn de tien waaruit kon worden gekozen:

Voor een uitgebreide omschrijving van elke brand, inclusief de achterliggende gedachte, de Engelse vertaling van de slogan en enkele voorbeelden van de toepassingen ervan, klikt u hier.  

Het publiek bracht zijn stem uit en dat leverde drie favorieten op. Naast de uiteindelijke winnaar (die staat boven aan dit stuk), waren dat deze twee:


Toen was het woord aan de jury, met daarin enkele klinkende namen. Ik noem slechts woordvoerster van Buitenlandse Zaken Marija Zacharova, presidentieel perssecretaris Dmitri Peskov en Vitali Moetko, onder meer oud-minister van Sport, oud-voorzitter van de Russische voetbalbond en oud-voorzitter van het WK-voetbal-organisatiecomité. Zij hadden de laatste stem en kozen dat wat hoekige logo, met de slogan: Россия — это целый мир, wat ik zou vertalen als: Rusland – een wereld op zich. (De officiële Engelse vertaling luidt: The whole world within Russia.)

Zelf had ik gekozen voor de linker, met de zwaan en het beslagen glas waardoor de reiziger naar Rusland kijkt. Россия. Увидеть больше is hier de slogan, in mijn vertaling: Rusland. Je ziet zoveel meer. Maar ja, ik ben geen oud-minister van sport of zo en slechts zeer zijdelings betrokken bij het komende WK voetbal, dus mijn stem telt niet.

Nog even iets over het winnende concept. Hier ziet u het logo met enige toelichting – en daarbij duikt een addertje op vanonder het gras.

De vlakken en lijnen zijn natuurlijk een verwijzing naar de Russische avantgarde-kunstenaars van begin vorige eeuw (populair in het buitenland), maar dat doet er even niet toe. Elk vlak en elke lijn vertegenwoordigt een deel van de landkaart, met de gele lijn als enig door de mens gemaakt onderdeel: dat is de Transsiberische Spoorlijn. De grote ronde cirkel is Siberië, de oranje lijn is de Oeral, het lichtblauwe bolletje is het Bajkalmeer, het gele bolletje Kaliningrad. Dat is allemaal niks bijzonders en doet op het terrein van de wereldpolitiek geen wenkbrauwen fronsen.Maar, let op, dat kleine, bruine vierkantje linksonder … dat is de Krim. En dan kijk ik nog even naar de samenstelling van de jury en dan denk ik: zou het toeval zijn dat er gekozen is voor het enige logo waarbij de Krim zo duidelijk staat aangegeven als deel van Rusland?

Nou ja. Mocht dit territoriaal enigszins agressief aandoende beeld leiden tot bozige reacties en misschien zelfs tot minder bezoek aan Rusland ( zo niet uit onze contreien, dan wel uit Oekraïne), dan wordt dat ongetwijfeld geheel gecompenseerd door toenemend toerisme uit het oosten. Want als we dit logo consequent interpreteren, zijn de Koerilen teruggegeven aan Japan. 

--------------------------

Overigens vond ik onderstaand concept ook wel mooi, maar dat kwam niet eens bij de beste drie. Het is gebaseerd op de Russische hoofddoek en heeft als motto: Россия. Она прекрасна - Rusland. Ze is prachtig.   

Het 49 jaar onopgemerkt gebleven Nederlands in de kleedkamer van het legendarische Kirov Stadion. (Nog wel tijdens de finale van een Europese bekerwedstrijd.)

----------------------

Hoeveel Sovjetfilms zijn er waarin een acteur behoorlijk Nederlands spreekt? En hebt u ons FC Zenit ooit in het rood zien spelen, de kleur van het vermaledijde Spartak Moskou? Ik kwam een film tegen waarin beide gebeurt, getiteld: Schot! Nog een schot!
 
Er zijn tal van prachtige Sovjet-films, maar Schot! Nog een schot! – hij stamt uit 1968 – behoort daar niet toe. Hij is net zo knullig en sullig als de titel doet vermoeden. Waarom schrijf ik er dan toch, en nog enthousiast ook, een stukje over? Dan moet ik eerst even uitleggen hoe ik de film op het spoor kwam. Regelmatig speur ik het net af op zoek naar kleurenfoto’s uit de jaren vijftig en zestig. Omdat ik daar een zwak voor heb. Dit keer leverde zo’n speurtocht ook een paar minuten bewegende beelden op, waar ik meteen recht bij overeind ging zitten. Beelden van spelers en vooral ook van publiek tijdens een voetbalwedstrijd uit de jaren zestig in het immense, iconische, maar inmiddels door een glad bouwwerk vervangen Kirov Stadion. En ook nog eens van een hoge kwaliteit. 


De achtergrond van de beelden had ik snel achterhaald. Het betreft een vriendschappelijke wedstrijd tussen FC Zenit en Dinamo Moskou, gespeeld op 10 juni 1967. Het duel werd gespeeld om ‘echte’ beelden op te leveren voor een speelfilm: Schot! Nog een schot! En die moest ik natuurlijk ook zien! In de film staan twee teams tegenover elkaar in de finale van een verzonnen Europees bekertoernooi, met als inzet: de Beker van de Noordelijke Zeeën. De twee – ook al verzonnen – teams zijn Zarja uit de USSR en Riffen uit … Ja, uit welk land komt Riffen eigenlijk? Voor de Russische kijker blijft dat onduidelijk, maar ik heb het ontdekt!

Eerst even over dat in het rood spelende Zarja. De spelers die in de ruime shots te zien zijn (waarbij ook de volle tribunes in beeld komen – zie het filmpje hierboven) zijn allen in werkelijkheid gewoon spelers van Zenit. Die voor de gelegenheid dus dat vloekende rood hadden aangetrokken. Bij de close-ups van spelers en spelmomenten (zonder tribunes in beeld - zie de complete film hieronder) zien we acteurs. 

En dan de tegenstander, Riffen. Op filmsites waar Schot! Nog een schot! wordt beschreven, staat over Riffen niet meer vermeld dan dat de ploeg afkomstig is uit de stad Norgaffen (Норгаффен) gelegen in "een West-Europees land". Norgaffen - het zal u niet verbazen - bestaat niet. De paar namen van spelers die genoemd worden, geven ook geen uitsluitsel: Ramke, Schmidt, Diks … Ik dacht aanvankelijk aan Duitsland, want de trainer van Riffen, genaamd Berger, is een Duitser. (Berger lag als Duitse soldaat in de loopgraven voor Leningrad. Pikant, natuurlijk, maar het scenario wordt er niet door gered.) Tijdens de film wordt echter duidelijk dat een eventuele beslissingswedstrijd zal worden gespeeld op neutraal terrein, in Hamburg… Riffen komt dus niet uit Duitsland.

En dan, vlak voor aanvang van de finale, in de kleedkamer van Riffen, overhandigt de assistent-trainer een lijstje aan Berger. En in onmiskenbaar Nederlands klinkt het: “De spelers van Zarja.” (Op 56.06 in de complete film hieronder.)  Ook in de rest van de film wordt er bij Riffen gecommuniceerd in het Nederlands. Af en toe gaat dat wat houterig. In de rust, bijvoorbeeld, zegt Berger tegen zijn elftal: “Attentie! Alles blijft bij het oude!” En in de tweede helft: “Speel heftiger!” Iets natuurlijker klinkt dan: “Hou het tempo laag in vredesnaam!” Dat Berger Nederlands spreekt, hoeft niet te verbazen. Eerder hebben we vernomen dat hij al vier jaar bij Riffen in dienst is.

Wat me wel verbaast, is dat nergens wordt gezegd dat Riffen uit Nederland komt. Niet in de (weinige) artikelen die ik over Schot! Nog een schot! ben tegengekomen, en ook niet in de film zelf. Terwijl je zou denken: dat Nederlands is toch een vrij duidelijke aanwijzing. Als je dan het land van herkomst vaag wilt houden, laat de acteurs dan een verzonnen taaltje praten.

De niet-geregisseerde, vriendschappelijke wedstrijd FC Zenit-Dinamo Moskou in het volle Kirov Stadion eindigde in 0-1. In de filmwedstrijd Zarja-Riffen wordt acht keer gescoord. Beelden van het ene doelpunt uit de echte wedstrijd worden gebruikt in de film. Op verzoek van de filmmakers speelde FC Zenit ook nog enkele van zijn reguliere competitiewedstrijden in dat foute, rode shirt, waarbij dan de tegenstander telkens het wit droeg van Riffen. Ik meen dat ook beelden uit een of meer van die competitieduels zijn gebruikt. (Voor nog een van die acht doelpunten? En zien we daar opeens een andere doelman bij Riffen?), maar om dat nou allemaal uit te gaan zoeken …

Vermeld kan nog worden dat Schot! Nog een schot! geen kassucces werd. In Moskou kon men wel lachen om de film. ‘FC Zenit’ dat een Europese beker wint, terwijl ondertussen … In werkelijkheid verliep het seizoen voor de ploeg uit Leningrad rampzalig. Degradatie ging op het laatste moment niet door, alleen omdat de hoogste divisie met twee ploegen werd uitgebreid. Het verhaal gaat dat dit gebeurde op dringend verzoek van de hoge partijbazen uit de stad. Want het kon toch niet zo zijn, dat in het jaar waarin het vijftigjarig jublieum van de Revolutie werd gevierd, de voetbaltrots van Leningrad, de wieg van die revolutie, zou afdalen naar het tweede niveau.

Hier de complete film. De prachtige toeschouwersbeelden zijn al bijeengebracht in de paar YouTube-minuten hierboven. Daarin ontbreken nog wel de mooie auto’s die in file op weg zijn naar het stadion (vanaf 54.23).


U gaat de film echt niet helemaal uitkijken, vandaar dat ik hier wel kan verklappen hoe hij afloopt. Al blijft het einde ongewis... De finale eindigt in 4-4. De laatste beelden zijn van de rust in de beslissingswedstrijd in Hamburg. Zarja leidt met 2-1 ...

In het stukje muziek helemaal aan het einde is trouwens nog een enkele maat verwerkt uit de Voetbalmars van componist Matvej Blanter. Die mars klinkt nu nog bij wedstrijden in de Russische hoogste divisie, wanneer de spelers het veld opkomen. (Dit schrijf ik onder enig voorbehoud. Ik ben al een tijdje niet meer bij zo'n wedstrijd geweest, en misschien is die muziek inmiddels ook gesneuveld, net als het Kirov Stadion.) 

Romantiek en arrestaties - het wederzijdse vlootbezoek van de Russische en Nederlandse marine in 1956 - 2

-------------------

In uniform aan dek staan van een Nederlandse kruiser en aankomen te Kronstadt, op de rede aldaar begroet worden door Russische marineschepen. De eigen Marinierskapel die het Russische volkslied speelt, een Russisch matrozenorkest dat antwoordt met het Wilhelmus. En dan tijdens een witte nacht via de Neva Leningrad binnenvaren en aanleggen ter hoogte van de Bronzen Ruiter. Dat lijkt me wel wat, maar het zal er wel niet meer van komen.  

Deze ontvangst viel de kruiser Hr.Ms. De Zeven Provinciën ten deel, samen met de onderzeebootjagers Hr.Ms. Friesland en Hr.Ms. Zeeland, in juli 1956. Het smaldeel bracht een vriendschapsbezoek aan Leningrad – het eerste bezoek van de Nederlandse marine aan Rusland sinds 1914. Op datzelfde moment bracht een Sovjet-smaldeel, ook bestaande uit een kruiser en twee torbedobootjagers, een bezoek aan Rotterdam.

0_f37b4_bdae7433_XXL.jpg

Werd er over dat Sovjet-bezoek in de Nederlandse pers vanuit verschillende invalshoeken en op verschillende toonhoogten geschreven (zie deel 1), de berichtgeving ter Sovjetzijde over het Nederlandse bezoek aan Leningrad was wat ingetogener. In het tijdschrift Ogonjok komt commandant schout-bij-nacht Goslings aan het woord, die vertelt dat hij niet wist wat hij moest verwachten, maar dat hij getroffen was door de Russische gastvrijheid en dat zulke bezoeken de volken helpen in hun streven naar een vreedzaam samenleven.

Dit filmpje maakt melding van “vriendschappelijke gesprekken die werden aangeknoopt, waar de Hollandse officieren en matrozen ook verschenen.” Over die gesprekken zo meteen meer.


Aan de kade stonden bussen klaar voor excursies. Op het programma stonden onder meer een stadsrondrit, museumbezoek, een dienst in de kerk van de baptistengemeenschap en een bezoek aan het immense Kirov stadion, waar speedwaywedstrijden gaande waren. De Marinierskapel gaf openluchtconcerten, ’s avonds kon er een operette worden bijgewoond.

Uitnodiging van kapitein-luitenant Van Heuven voor de Officiersclub


Een Nederlands filmverslag laat zien hoe groot de belangstelling van de Russen was voor de Nederlanders. “Dikwijls slaagden zij er met grote moeite slechts in zich tussen de honderden door een weg te banen naar de bussen die gereedstonden voor een rondrit door de stad. Er ontstond al snel een geanimeerde ruilhandel in munten en prentbriefkaarten. Studenten traden op als tolken en aldus konden de matrozen contact onderhouden met de bevolking, wier belangstelling voor de Jantjes vaak overrompelend was.”

Dat laatste valt ook te lezen in een verslag in het blad Alle Hens (hier geciteerd) van een van de opvarenden van De Zeven Provinciën: “En zo gebeurde het dan die middag dat inwoners van Leningrad, na eerst wat schuchter naar ons gekeken te hebben, ons gingen benaderen. Aanvankelijk met wat handgeklap, toen met prentbriefkaarten, hartelijk geschreven groeten en sigaretten. Na een paar uur was er op de kade van de Newa geen doorkomen meer aan. Met duizenden en duizenden omringde men ons. Het leek wel voor deze mensen alsof wij van een andere planeet kwamen. Ook voor ons was deze kennismaking zeer bijzonder. Deze Russen met gegroefde gezichten, sjofel gekleed, wel proper en zeker niet ondervoed. "

Er was ook tenminste één Nederlandse tolk aanwezig en aan hem of haar danken we het leukste verslag: “Het mooiste werk als tolk was het zogenaamde koppelen. Op de bezoekdagen der schepen gebeurde het vaak dat er iets uitgelegd werd. Een groepje bezoekers stond dan aandachtig te luisteren, met daartussen een Hollandse Jan, wien het exposé niet erg ter harte ging trouwens. Eén keer tenminste flitste het plotsklaps: 'Ik wil uit vanavond!' zei de Jan, kennelijk een vrijgezel, 'vraagt U het effe?'
'Met wie?'
Met zijn wijsvinger wees hij onderuit en siste me toe 'Déze'.
Voor me stond een argeloos Russinnetje met grote ogen en heel lange wimpers, zoet te luisteren. 'Deze matroos vraagt of u hem vanavond misschien iets van de stad wil laten zien' deed ik dan.
Ze keek opzij, zag haar toekomstige cavalier en zei dan met haar grote wimpers en een heel licht blosje tegen mij 'Já!' - alsof ik de dominee al was. 'Zeven uur!' beet de matroos alweer.
'Zou het zeven uur schikken?' was het mijn beurt. 'Hier tegenover!' haastte de instigator van het plan zich, alsof hij een actie leidde, die onder geen voorwaarde mocht mislukken. 
En 's avonds in een park zat daar de vrucht van het werk: een innig stel; waarvan de mannelijke helft ineens op je af kon lopen: 'Helpt u 'ns effe; ik kan ze maar niet uitleggen dat ik om 11 uur naar boord moet!"
Of waarvan de vrouwelijke helft je een kaart in de hand drukte: een complete liefdesbrief, ter vertaling. Als je dat dan voorlas stond het paar met vochtige ogen te kijken en de matroos zei dan: 'Zegt u maar dat ik het precies zó voel.' “

-------------

Drie maanden later vielen troepen van het Warschaupact Hongarije binnen. Vriendschappelijke marine-bezoeken zaten er voorlopig niet meer in.

Deel 1.

Romantiek en arrestaties - het wederzijdse vlootbezoek van de Russische en Nederlandse marine in 1956 - 1

----------------

06-4474549-bezoek-russische-vlootsmaldeel.-kruiser-sverdlov-passeert-de-hoek-van-holland-20-juli-1956.jpg


“Saluutschoten daverden over Hoek van Holland.” Het is de onmiskenbare stem van Philip Bloemendal bij beelden uit het Polygoonjournaal van 23 juli 1956. Het saluut had drie dagen eerder weerklonken, toen drie schepen van de Sovjetmarine de Nieuwe Waterweg opvoeren richting Rotterdam. Rond diezelfde tijd voeren drie schepen van de Nederlandse marine in Rusland de Neva op om aan te leggen aan de kade in hartje Leningrad.

Het waren de kruiser Sverdlov en de torpedobootjagers Soerovy en Serdity die om acht uur ’s ochtends de Waterweg opstoomden. Het was het begin van een vierdaags bezoek, waarbij voor de bemanning onder meer Kinderdijk, Scheveningen en het Tsaar Peterhuisje op het programma stonden. Op de kade van Rotterdam werden de schepen verwelkomd door de commandant maritieme middelen de kapitein-ter-zee Derksema. Kinderen van de Russische kolonie in Nederland stonden klaar met bloemen.

De Russische commandant schout-bij-nacht Kotov liet op een persconferentie weten dat schepen als de Sverdlov eigenlijk alleen geschikt waren om bezoeken af te leggen. Het was een geruststelling die in elk geval de lezers van het Leidsch Dagblad goed konden gebruiken. Die kregen bij een kort berichtje over de aankomst van de marine-bodems op de voorpagina een foto te zien van een vervaarlijk ogend vliegdekschip, met opstijgend jachtvliegtuig en al; de Sverdlov, volgens de krant.

Het was nogal wat, zo’n vlootbezoek. Het eerste van de Sovjetmarine aan Nederland, en dan ook nog eens tijdens de Koude Oorlog. De schepen, eenmaal aangemeerd, konden bezocht worden, en daar werd druk gebruik van gemaakt. De bemanningsleden mochten – net als hun Nederlandse collega’s in Leningrad – overal rekenen op veel belangstelling. Om het contact met de plaatselijke bevolking te vergemakkelijken, waren de matrozen en officieren voorzien van een dun boekje, in linnen gebonden, met Nederlandse woorden en uitdrukkingen. In Scheveningen toonden de Russen zich volgens het Leidsch Dagblad (enkele dagen na de ongelukkige foto op de voorpagina) op de drukke boulevard in elk geval steeds bereid tot een praatje. “Een Nederlandse sigaret accepteerden zij graag, zij op hun beurt presenteerden Russische sigaretten met de bekende holle kartonnen mondstukken.”
 

Op het Binnenhof

Helemaal zonder incidenten verliep het vriendschapsbezoek niet. In een Rotterdams hotel werden vier Russen opgepakt. Het kwartet werd de grens overgezet met het consigne om gedurende het vlootbezoek niet meer terug te keren. Het waren leden van de NTS, een in West-Duitsland gevestigde anti-communistische emigrantenorganisatie. Ook zij hadden boekjes bij zich bestemd voor de bemanning. Dat was niks geen politiek, stelde de heer Krikorian van de NTS tijdens een persconferentie in Den Haag, enkele dagen na het vertrek van de drie schepen. De boekjes bevatten slechts wat adviezen, toeristische tips en een woordenlijstje, bedoeld om de Russen te helpen bij het leggen van contacten met de Nederlanders. Volgens de NTS waren de arrestaties verricht op verzoek van de Sovjet-ambassade in Den Haag. Een slechte zaak, aldus Krikorian, want op die manier kregen de Russische matrozen het idee dat ook Nederland een politiestaat was, waar je als emigrant niet veilig was.

De NTS had zich door de arrestaties overigens niet laten ontmoedigen. Er waren prompt andere leden naar Nederland gekomen en die hadden wel contact weten te leggen met bemanningsleden. Enigszins triomfantelijk weet Krikorian in de Provinciale Zeeuwse Krant te melden dat de bemanning van de Sverdlov op 23 juli daarom door eigen superieuren aan een inspectie was onderworpen. Drie opvarenden waren vervolgens vastgezet, zo had Kirkorian van twee andere schepelingen vernomen. Dezelfde Provinciale Zeeuwse Krant haalde “een Russische jonge vrouw” aan, een NTS-lid dat toch met Russen hadden weten te praten. Volgens de krant hadden bemanningsleden haar verteld dat “de lonen [in de USSR] te laag waren en dat deze zeker verdubbeld moesten worden, voorts, dat men in Rusland niet zo bang meer is als onder het bewind van Stalin, dat men meer vrijheid wil en vrije verkiezingen.”

Naast de NTS was er ook een Nederlandse organisatie geweest die enige agitatie onder de matrozen had overwogen: het Nationaal Comité tot bestrijding van Concentratiekampen. Het bestuur had de actie afgeblazen, toen duidelijk werd, aldus het Rotterdamsch Parool/De Schiedammer, “dat de Nederlandse regering niet graag zou zien, dat anti-communistische propaganda gemaakt zou worden tijdens het Russische, officiële bezoek aan Nederland”.

In de Rivièrahal van de Rotterdamse Diergaarde Blijdorp zal men van dit alles geen weet hebben gehad. Daar werd op een van de avonden tijdens het vlootbezoek een talrijk publiek vermaakt door een zang- en dansensemble van de Sovjet-marine, dat was meegekomen met de kruiser en de torpedobootjagers. Hoogtepunt was een mooie uitvoering van het oer-Hollandse volksliedje Daar was er eens een vrouw, die koeken bakken wou. De beelden (krachtige stem van de solist, prima uitspraak) haalden hetzelfde Polygoonjournaal als de saluutschoten bij Hoek van Holland. 

En hoe verging het ondertussen onze Hollandse matrozen in Leningrad? Ook daar bleken de contacten met de plaatselijke bevolking af en toe hartverwarmend. Waarover meer in deel 2.    

Nederlandse mariniers in Leningrad. (Zie het commentaar onder dit stukje.)

50 jaar politie, Gouden Bal, Voor onberispelijke dienst – alle onderscheidingen van Lev Jasjin, voetballer en ijshockeyer.

-------------------------

Hebt u alle onderscheidingen van Lev Jasjin weleens op een rijtje willen zien? Dat zou me verbazen. Zelf had ik dat verlangen in elk geval niet, totdat ik deze foto van de legendarische doelman tegenkwam. Ik ging op zoek en hieronder vindt u het resultaat.

Ik was vroeger Jasjin, en niet allen buiten op straat. In mijn kinderkamer gooide ik de bal tegen de muur en ving die op met een geweldige snoekduik, die eindigde op het bed dat tegen diezelfde muur stond. Jasjin! Later was ik Jan van Beveren. Gaandeweg drong de realiteit zich op en ik werd – volledig rechtsbenig - linksback. (Overigens heb ik met dat ene rechterbeen ooit op een stoffig Moskous veldje vrijwel eigenhandig een compleet elftal van de Komsomol naar huis gespeeld. Eh, ja, daar zijn foto’s van – zie beneden.)
 

Maar eerst, ere wie ere toekomt, Lev Jasjin. De cijfertjes op de bovenste foto corresponderen met een bijgevoegd lijstje. Daarop staan ook de onderscheidingen die niet op die mooie, rode sjerp zitten. Dat zijn er nog eens elf. Op een ander lijstje kwam ik er nog eentje tegen uit het begin van Jasjins sportieve loopbaan, toen hij nog – wat niet veel mensen weten – ijshockeykeeper was.

De maker van eerstgenoemd lijstje kon onderscheiding nummer 9 niet thuisbrengen. Of beide lijstjes compleet zijn, weet ik niet. Ik heb me voor de eerste zestien onderscheidingen gehouden aan het lijstje bij de sjerp. Boven aan dat lijstje staat zonder nummer Held van de Socialistische Arbeid. Die ontbreekt ook op de sjerp. Jasjin kreeg die onderscheiding in 1990, het jaar waarin hij overleed. De foto dateert van een aantal jaren eerder.  
     

0. Held van de Socialistische Arbeid (1990)
1.  Leninorde (1967, 1990)
2.  Orde van het Rode Arbeidsvaandel (1957, 1971)
3.  Medaille Voor de herdenking van de 100ste geboortedag van Lenin. Ingevoerd op 5 november 1969. Aantal dragers: 11.000.000.
4.  Medaille Twintig jaar overwinning in de Grote Vaderlandse Oorlog 1914-1945. Ingevoerd 7 mei 1965. Aantal dragers: 16.399.550.
5.  Medaille 40 jaar strijdkrachten van de USSR. Ingesteld 18 december 1957. Aantal dragers: 820.080.
 

6.  Medaille 50 jaar strijdkrachten van de USSR. Ingesteld 26 december 1967. Aantal dragers: 9.527.270.
7.  Medaille Voor onberispelijke dienst, tweede graad.
8.  Medaille voor Onberispelijke dienst, derde graad.
9.  (Deze onderscheiding op de sjerp kon niet worden thuisgebracht)
10. Sportieve manhaftigheid. Ereteken van de Komsomol, ingesteld in 1968.
11. Gouden medaille winnaar Europees Kampioenschap 1960
 

12. Zilveren medaille finalist Europees Kampioenschap 1964.
13. Gouden medaille Olympische Spelen 1956.
14. Herinneringsmedaille vierde plaats Wereldkampioenschap 1966.
15. Vijf gouden medailles kampioenschap USSR – 1954, 1955, 1957, 1959, 1963.
16. Vijf zilveren zilveren medailles Kampioenschap USSR
 

- Medaille Dertig jaar overwinning in de Grote Vaderlandse Oorlog 1914-1945. Ingevoerd 25 april 1975. Aantal dragers: 14.259.560.
- Medaille Veertig jaar overwinning in de Grote Vaderlandse Oorlog 1914-1945. Ingevoerd 12 april 1985. Aantal dragers: 11.268.980.
- Medaille Voor manhaftige arbeid tijdens de Grote Vaderlandse Oorlog 1941-1945. Ingesteld op 6 juni 1945. Aantal dragers: 16.096.750.
- Medaille Veteraan Strijdkrachten USSR. Ingesteld 20 mei 1976. Aantal dragers: 800.000
- Medaille Zestig jaar Strijdkrachten USSR. Ingesteld 28 januari 1978, aantal dragers: 10.723.340.
 

- Medaille Zeventig jaar Strijdkrachten USSR. Ingesteld 28 januari 1988. Aantal dragers: 9.842.160.
- Medaille 50 jaar Sovjet-politie. Ingesteld 20 november 1967. Aantal dragers: 409.150.
- Medaille 800-jarige bestaan Moskou. Ingedsteld 20 september 1947. Aantal dragers: 1.733.400.
- Medaille Voor onberispelijke dienst eerste graad.
 

- Zilveren olympische orde (1986)
- Gouden Orde van verdienste, FIFA (1988)
- Gouden bal voor beste voetballer van Europa (1963)
- Gouden medaille bekerwinnaar ijshockey USSR ijshockey (1953)

-------------------

 

20171128_101521.jpg

Moskou, juli 1978 - In een wedstrijd tegen een lokale afdeling van de Komsomol buigen Nederlandse toeristen een 1-5 achterstand om in een 6-5 overwinning. Man van de wedstrijd was Egbert Hartman, die drie (of misschien zelfs vier) treffers voor zijn rekening nam. Hier heeft hij zojuist de winnende langs de vergeefs duikende doelman tegen het net geschoven.  

Dmitri Gloechovski's veelbesproken boek 'Tekst' - meeslepend of weerzinwekkend?

Is me dit ooit eerder overkomen? Dat ik een boek – fictie – af en toe moet wegleggen? Dat het verhaal me zo naar de keel grijpt dat ik na twintig bladzijden denk: dit was wel weer genoeg voor vandaag? Ik kan het me niet herinneren 

Het overkwam me meerdere keren tijdens het lezen van Tekst van Dmitri Gloechovski, in Rusland een van de meest besproken boeken van dit jaar. Gloechovski had al naam gemaakt als schrijver van fantasy, een genre waar ik niks mee heb. Zijn nieuwste boek Tekst is eerder een thriller – nog zo’n genre waar ik doorgaans volmaakt onverschillig onder blijf. Des te opmerkelijker dat ik het boek niet in één adem uit heb kunnen lezen – een compliment dus in dit geval.

Student Ilja is op het verkeerde moment op de verkeerde plek: in een Moskouse club, wanneer daar net de narcoticabrigade binnenvalt. De bezoekers worden gecontroleerd op drugs en hij krijgt ruzie met een van de agenten. Hij wordt gefouilleerd, er wordt cocaïne bij hem gevonden, in zijn jas gestopt door de agent. Het zijn meerdere porties en Ilja wordt veroordeeld voor drugshandel: zeven jaar kamp.

Ilja zit de volle zeven jaar uit, Tekst begint op de dag dat hij terugkeert in Moskou. Hij gaat op zoek naar – en vindt – de agent (inmiddels majoor) die hem te grazen heeft genomen. De confrontatie neemt een onverwachte wending, wanneer Ilja de majoor, Petja Chazin, bij een worsteling onbedoeld dodelijk verwond. Hij werkt het lijk weg in een rioolput, maar niet nadat hij Chazins telefoon bij zich heeft gestoken.

Om tijd te winnen en te voorkomen dat Chazin al snel wordt vermist, beantwoordt Ilja de berichtjes die op de telefoon blijven binnenkomen. Gravend in het geheugen van de telefoon, scrollend door sms’jes, whatsapp-berichtjes, instagramfoto’s en e-mails, krijgt Ilja een beeld van Petja’s leven. De majoor, zelf aan de cocaïne, maakt deel uit van een volledig gecorrumpeerd politiekorps. Hij blijkt zelf handelaar te zijn en daarnaast door een hogere in rang ingezet te worden als zetbaasje bij grote drugdeals. Terwijl Ilja op Petja’s telefoon een constante stroom van berichtjes binnen krijgt, besluit hij verder te graven. Hij blijft zich voordoen als de majoor, die ondertussen dood in een put ligt. Hij speelt zijn rol met verve, maar wordt ondertussen wel een wereld binnengezogen die hem, bij een eerdere confrontatie, zeven jaar kamp heeft bezorgd. Deze tweede confrontatie is een stuk gevaarlijker.

Terwijl je als lezer al tien keer hebt gedacht: gooi die telefoon nou gewoon weg!, betreedt Ilja niet alleen Petja’s beroepsterrein, maar ook diens privé-leven. Hij krijgt berichtjes en e-mails van Petja’s vriendin, van zijn moeder en zijn vader – en beantwoordt ze, als Petja. Hij raakt erdoor verstrikt in een familiedrama, dat verweven is met Petja’s werk als (verslaafde) narcotica-agent. In een poging zijn eigen huid te redden, blijkt Petja zijn vader, een corrupte generaal bij de politie, erbij te hebben gelapt. En in een moeizame whatsapp-dialoog (“Ik kan niet praten nu, we zitten midden in een operatie.”) probeert hij Petja’s vriendin af te houden van een abortus. En ondertussen merkt hij, door een signaaltje op de telefoon, dat de collega’s van Petja diens mobieltje hebben uitgepeild en hem op de hielen zitten … Die collega’s, die vermoeden dat Petja een drugsdeal aan het versjteren is, weten dan nog niet dat ze eigenlijk achter Ilja aan zitten.

Tekst deed me in veel opzichten denken aan het boek Volja volnaja van Viktor Remizov en ook aan Andrej Zvjagintsevs film Leviafan. Ook daarin worden tot in details confrontaties geschilderd tussen ‘kleine lui’ en de nietsontziende machthebbers in Rusland. Maar bij Remizov en Zvjagintsev was mijn indentificatie met de hoofdpersoon niet zo groot en teneerdrukkend als bij Gloechovski.    

De ontknoping – die ik niet ga verklappen – is niet het sterkste deel van Gloechovski’s boek, maar dat zij hem vergeven. Ik ben inmiddels bezig in een heel ander boek – als tegenwicht: Это футбол! Писатели на стадионе. (Dat is voetbal! Schrijvers in het stadion). De kans dat u over dat boek hier iets gaat lezen, is niet zo groot. Het is nogal, eh, saai. Maar misschien leg ik na Tekst de lat te hoog.

Niet iedereen is trouwens enthousiast over Tekst. Hieronder een gesproken recensie, waarin (vanaf 9.25) een stevig vraagteken gezet wordt bij de volledige uitzichtloosheid die Gloechovski van de bladzijden laat druppelen. “Een weerzinwekkend boek”, luidt de conclusie.   


En hier nog eentje. Dit is een fan, da's duidelijk:

Jessica Gorters documentaire Red Soul: hoe Stalin de Russische samenleving in tweeën splijt

--------------------

Elizaveta Delibasj. Haar beide ouders kregen de kogel.

-----------------

Twee zussen op leeftijd staan langs een zomers-stoffige weg in Severodvinsk, een stad aan de Noordelijke IJszee, niet ver van Archangelsk. Ze kijken naar het langsrijdende verkeer. Zo’n zeventig jaar geleden stonden ze op dezelfde plek en keken ze naar de gevangenen die hier elke dag langskwamen, op weg naar hun werk. De zussen hoopten een glimp op te vangen van hun moeder, van wie ze vermoedden dat die zich tussen de gevangenen bevond. Ze hebben haar daar nooit gezien. Hun moeder kwam uiteindelijk wel weer thuis, nadat ze onder Stalin tien jaar onschuldig achter prikkeldraad had doorgebracht.

Het zomerse tafereel in Severodvinsk is een scène uit Red Soul, de documentaire van Jessica Gorter die dit weekeinde op het IDFA in Amsterdam in première ging. Gorter maakte zes jaar geleden veel indruk met haar film 900 dagen, over het beleg van Leningrad. Ze won er in 2011 op IDFA de prijs mee voor de beste Nederlandse inzending.

Centraal in de film staat Stalin, of beter gezegd: het beeld dat Russen, jong en oud, vandaag de dag hebben van de man die in het Westen gezien wordt als één van de grootste schurken van de vorige eeuw. Hoe kan het dat Stalin in Rusland de afgelopen jaren zo’n enorme comeback heeft gemaakt en inmiddels door velen wordt gezien als de grootste held uit de geschiedenis van Rusland en de Sovjetunie? Nadat hij toch in de jaren tachtig, toen veel archieven opengingen en het land overspoeld werd met lang verzwegen feiten en details over de in zijn naam verrichte gruweldaden, voorgoed leek te zijn weggezet als schurk?

In haar zoektocht naar een antwoord volgt Gorter een eenvoudig procedé. Afwisselend laat ze, zonder commentaar te geven, verdedigers van Stalin en nabestaanden van slachtoffers aan het woord. Ze volgt de nabestaanden (zoals de twee zussen in Severodvinsk) naar de plekken waar familieleden gevangen zaten, zijn geëxecuteerd of begraven liggen. Dat levert indringende beelden op. Van de moeder bijvoorbeeld die beide ouders verloor en nu met haar dochter door het bos loopt waar gevangenen in massagraven belandden. Op de bomen zijn bordjes met foto’s en namen aangebracht, als wrang surrogaat voor een echt graf. Op de terugreis in de trein voeren ze een moeizaam gesprek met twee jonge coupé-genoten. De ontzetting is bij de moeder van het gezicht te scheppen, wanneer ze beseft zij haar beeld van Stalin nooit zal kunnen overbrengen op die twee intelligent ogende jongeren tegenover haar.
 


Die enorme kloof tussen voor- en tegenstanders, tussen bewieroking en afkeer, loopt als een rode draad door de film. De Stalin-aanhanger die het meest aan het woord komt, is een man van midden veertig die zijn zoon aan drugs ten onder heeft zien gaan. Hij legt de schuld daarvan niet bij zichzelf, maar bij de chaos die de ‘democratie’ na het uiteenvallen van de USSR over Rusland heeft uitgestort. Zijn oude vader haalt er een tweede, bij Russen ook vaak te horen thema bij: de teloorgang van en de heimwee naar het Sovjet-rijk. In mijn tijd kon je nog eens een beetje rondkijken in de wereld, legt hij uit: “Wij hadden de Baltische republieken.” Het zijn vooral die twee factoren – de chaos van de jaren negentig en de hang naar het geïmplodeerde rijk – die de populariteit van Stalin voeden.

En tussen dat alles door komt in Red Soul een historicus uit Sint-Petersburg aan het woord die tegen de stroom in zijn best blijft doen om de Stalin-terreur vast te leggen in documenten. Hij vormt het cement van de film en zijn werk zou het cement moeten zijn voor het ingewikkelde bouwwerk dat geschiedschrijving heet. Veel geld is er niet voor beschikbaar, getuige zijn nogal armzalige werkplek. Het is opvallend hoe de man zijn kalmte bewaard, wanneer hij tegenover nogal verhitte Stalin-adepten komt te staan. Wie weet lukt het vasthoudende historici zoals hij om de kloof in de Russische samenleving, waar het de recente geschiedenis betreft, enigszins te overbruggen. Red Soul – en dat is de belangrijkste verdienste van de film – laat messcherp zien dat de vooruitzichten daarop niet erg hoopgevend zijn.