muziek

Mijn Russische muzikantjes zagen de sneeuw en wilden buiten spelen. En had ik nog een verzoeknummer?

in ,

----------------

20180228-029.jpg

Vergiste ik me nu? Werd het wat onrustig in de boekenkast, daar achter het glas? Waar mijn Russische blaasmuzikantjes doorgaans hun marsjes blazen, in volle harmonie? Ik schoof het glazen wandje weg. De muziek kwam nu luid de woonkamer in. En inderdaad, het klonk net even anders allemaal. Onrustig, af en toe net niet in de maat …

En tussen de noten door hoorde ik plots heel duidelijk: “Mogen we buiten spelen?” Ze hadden het zien sneeuwen, hadden zo’n heimwee gekregen naar Leningrad, en wilden weer marcheren, zoals ze vroeger deden, vanaf Plosjtsjad Vosstanija, over de Nevski, de Anitsjkov brug, langs de Passage (ach, de Passage, waar ze ooit, op 9 mei, van die prachtige, trotse, droevige oorlogsliedjes hadden gespeeld!), langs de Gostini Dvor, over de Mojka, en dan rechtsaf, de Bolsjaja Morskaja in en onder de stenen boog door het Paleisplein op!

Natuurlijk mochten ze buiten spelen. Ik verontschuldigde me, dat mijn tuin wat mager afstak bij de beelden van hun heimwee. Ze vonden het niet erg.


Daar gingen ze! En had ik nog een verzoeknummer? Ik aarzelde even. De mars der vliegeniers? Katjoesja? Afscheid van een Slavisch meisje? Overwinningsdag? Nee, toch maar De mars der vliegeniers.


En toen ze klaar waren, gingen ze ook nog even het ijs op. Om te oefenen, voor als het nog een paar dagen flink zou vriezen in Amsterdam. Spelen op de Amsterdamse grachten!      

-----------------

(Over mijn trouwe soldatenmuzikantjes schreef ik eerder hier en hier.

Hoe ABBA en de toeschouwers bij het Tsjajkovski-concours in Moskou de KGB de zenuwen bezorgden

in , ,

---------------------


Dat pop- en rockmuziek voor de KGB in de jaren tachtig een hoofdpijndossier vormde, dat was me bekend. Dat ook klassieke muziek de geheime dienst de zenuwen kon bezorgen, dat wist ik niet.

In de winter van 1981 trok ik in een ijskoud Leningrad een paar dagen op met de Magnetic Band, een uiterste sympathieke rockband uit Estland, onder leiding van Gunnar Graps. Ze traden op in middelgrote zalen, waar het enthousiasme groot was. Af en toe zo groot dat er gedanst werd – dit tot lichte ongerustheid van Graps en de zijnen. Bij een teveel aan dit soort wilde taferelen zouden er weleens concerten geschrapt kunnen gaan worden.      

Ik moest meteen aan die optredens van de Magnetic Band denken, toen ik onderstaand document tegenkwam. Het is een schrijven van de KGB over de zevende editie van het vermaarde Tsjajkovski-concours in Moskou. Daar stond bepaald geen rockmuziek op het programma, maar toch kon het publiek ook daar erg enthousiast worden. Geen probleem op zich, ware het niet dat het enthousiasme de verkeerde muzikanten gold: die uit Engeland en de VS, en niet uit de eigen USSR. Daar fronste men bij de KGB de wenkbrauwen over. En hoe zat dat met die geruchten over optredens van het 'ensemble ABBA'?

(Voor opmerkingen over de houterige stijl van onderstaand document wende men zich niet tot de vertaler, maar tot de KGB.)

No. 522
V.V. FEDORTSJOEK – CC CPSU  OVER HET GEDRAG VAN SOVJET-BURGERS IN CONCERTZALEN EN BIOSCOPEN
19  juli 1982

Geheim
No. 149-F
Moskou

CC KPSU
Aan kameraad Andropov Joe.V.

OVER NEGATIEVE VERSCHIJNSELEN IN HET GEDRAG VAN AFZONDERLIJKE CATEGORIEËN VAN TOESCHOUWSERS GEDURENDE OPTREDENS VAN BUITENLANDSE ARTIESTEN EN VERTONINGEN VAN WERKEN VAN BUITENLANDSE FILMKUNST

Volgens gegevens die het Comité van staatsveiligheid van de USSR bereiken, vinden de laatste tijd niet zelden elementen van negatief gedrag plaats van afzonderlijke categorieën toeschouwers, onder Sovjet-burgers die aanwezig zijn bij verschillende internationale evenementen op het gebied van cultuur en kunst.

Op 9 juli van dit jaar vond in de Grote zaal van het Moskouse staatsconservatorium de plechtige sluiting plaats van het VII Internationale P.I. Tsjajkovski-concours, waarbij de uitslagen werden bekendgemaakt en tevens een afsluitend concert van de laureaten werd gehouden. Gedurende de uitreiking van de prijzen aan de winnaars, kwam bij een meerderheid van de toeschouwers een demonstratieve tendentie aan het licht tot een duidelijke overwaardering van enkele buitenlandse uitvoerders en vooral van vertegenwoordigers van de USA en Groot-Brittannië, die werden begroet met langdurig applaus dat af en toe van een provocerende moedwilligheid werd. Het duidelijkst kwam dat tot uiting bij de onderscheiding van de Engelsman Donohoe P. (tweede prijs), de Amerikanen Zajats D. (derde prijs) en Barbagallo J. (zevende prijs). Ondertussen verliep de prijsuitreiking bij Sovjet-vertolkers die hogere plaatsen bezetten, in een sfeer van niet meer dan gewone begroetingen. Dit contrast werd nog groter tijdens de optredens van de laureaten op het concert. Zo werd de pianist uit Groot-Brittannië Donohoe P. na zijn nummer meermalen teruggeroepen op het toneel en werd hij letterlijk bedolven onder bloemen. Naar de mening van een reeks aanwezigen was een dergelijke reactie op zijn optreden niet volledig in overeenstemming met de objectiviteit, maar werd ze kunstmatig gecreëerd. Dat wordt nog eens bevestigd door het feit dat na de ovaties voor de Engelsman, veel toeschouwers het concert verlieten en de optredens van de Sovjet-prijswinnaars Ovtsjinnikov V. en Zabiljasta L. plaatsvonden in een halflege zaal.

De ongezonde opwinding rond de evenementen in het kader van culturele uitwisseling deed zich ook in veel andere gevallen voor, in het bijzonder op het voorgaande P.I. Tsjajkovski-concours, op het concours van balletartiesten, tijdens de vertoning buiten het concours om van films van Westerse makelij op internationale filmfestivals, en eveneens gedurende de filmweken van de BRD, Frankrijk, Italië, Zweden, Canada en andere landen.

Abnormaal aangedikte belangstelling wekken ook de tournees in de USSR van enige buitenlandse ‘sterren’ ut de lichte muziek. Bij de ingang van de zalen vinden samenscholingen plaats, de situatie tijdens een concours is tot het uiterste verhit, er wordt geschreeuwd en er zijn pogingen tot massaal te dansen.

Onder liefhebbers van lichte muziek verspreiden zich voortdurend allerlei geruchten over aankomende tournees van buitenlandse artiesten, wat de openbare mening opzweept en in hoge mate van tevoren de genoemde negatieve momenten bepaalt. In 1981 werden dergelijke geruchten verspreid aangaande het Zweedse ensemble ‘ABBA’, momenteel wordt door een van de Moskouse kranten actief het sterke gerucht verspreid over een optreden van de Italiaanse zanger Celentano, hoewel Goskontsert USSR daar nog geen definitief besluit over heeft genomen.

Dit wordt medegedeeld als informatie.
Voorzitter van het comité (handtekening) V. Fedortsjoek     

-----------------

Nou wil het toeval dat er over het onderhavige Tsjakovski-concours een stevige documentaire is gemaakt. Over eventuele ‘ongezonde’ bijval voor de diverse muzikanten in de zaal valt op grond van de beelden niks te zeggen. Maar helemaal aan het eind van de film wordt het plots interessant. Daar zien we Peter Donohoe voor een open raam staan en toegejuicht worden door Moskouse bewonderaars beneden op straat. Uiterst ongezond uiteraard, binnen het vigerend denkraam van de KGB.

Overigens werd er bij de pianisten geen winnaar aangewezen. Peter Donohoe deelde de tweede prijs met Vladimir Ovtsjinnikov. Na lezing van bovenstaand document vraag je je af in hoeverre de jury haar beslissing heeft kunnen nemen zonder last of ruggespraak.

Tamada: Het lied dat Navalny tijdens zijn korte gevangenschap zestig keer moest aanhoren.

in , ,

---------------------------

Wanneer een Russisch liedje sinds juni vorig jaar op YouTube meer dan 30 miljoen keer is afgespeeld en jij hebt er nog nooit van gehoord, dan heb je ergens het contact mee verloren. Die gedachte drong zich aan me op en bleek, nadat ik ook eindelijk het liedje had beluisterd, geheel juist.

Ik kwam Tamada (zo heet het lied) via een verre omweg op het spoor: via een tweet van Aleksej Navalny. De politicus zat onlangs weer eens een tijdje vast. Toen hij vrij was gelaten, meldde hij via Twitter dat hij gedurende de twintig dagen van zijn gevangenschap twintig boeken had gelezen, een paar woorden Kirgizisch had geleerd, tachtig liter thee had gedronken en niet minder dan zestig keer het lied ‘Дай мне слово, ведь я тамада’ op de radio had gehoord.

Zestig keer op de radio in twintig dagen plus een speciale vermelding door Navalny, dat moest wel iets zijn … Kijkt u mee? De boel is ondertiteld.


Er zijn tal van andere filmpjes bij dit nummer, met wild bewegende beelden, maar die – gelooft u mij – leiden erg af van de tekst. En om die tekst gaat het mij natuurlijk. Erg overtuigd van mijzelf besloot ik alle mij onbekende woorden en uitdrukkingen op te zoeken en te duiden, maar daar kwam ik al snel van terug. Laat ik beginnen met iets simpels, dacht ik nog: бортовой (op 0.39) … Ik heb de betekenis ervan in deze context niet kunnen achterhalen.   

Twee dingen die ik wel meen te hebben gevonden: … моя кавабанга (2.34) en … а я рокатон (2.43). Кавабанга (kavabanga) komt uit Amerika. Ik geef de Engelse uitleg die ik aantrof op wiktionary.org: Cowabunga has its origins in the nonsense word "kawabonga", invented by Edward Kean, writer of The Howdy Doody how, a children's TV show that ran in the USA from 1947 until 1956. Chief Thunderthud, a character on the show, started every sentence with the nonsense word "kawabonga" or with the syllable "kawa" followed by ordinary English words. In een woordenboek van Russische jeugdtaal vond ik vervolgens dat кавабанга, in het Russisch dus, een uitroep van enthousiasme is. In de onderhavige tekst is het geen uitroep, maar een zelfstandig naamwoord. Er zal een aantrekkelijke jongedame mee bedoeld worden, maar garanties geef ik niet. Kijkt u dus een beetje uit wanneer u dit woord in de strijd denkt te gaan gooien.

De makers: MiyaGi & Эндшпиль (Eindspel)

En dan: … рокатон (rokaton). Zoekmachines stuurden me steevast richting sites met Rotokan in de aanbieding. Mondwater, leerde ik, en ik kwam woorden tegen als stomatitis, gingivitis en flux. Tot ik op het Engelse rockathon stuitte: a prolonged session of playing or listening to rock music. Dat zal dan toch hetzelfde woord zijn als dat рокатон in onze tekst? De zanger omschrijft er zichzelf mee (“ik ben een rockathon’) en hij zal ermee bedoelen dat hij over bijzonder veel energie beschikt, op de dansvloer en op andere locaties. (Opnieuw: geen garanties!)

Mijn pogingen om het lied te doorgronden heb ik opgegeven. Wel gebruik ik het om mijn spreekvaardigheid te vergroten. Al ruim een week probeer ik het fragment vanaf А ну-ка наливай … tot en met … кому не лень (0.39-0.50) in hetzelfde tempo te reproduceren. Het is me nog niet gelukt – zelfs niet met de tekst voor me –  maar ik maak vorderingen.

Mocht het me uiteindelijk lukken, het contact met dit lied zal ook dan niet tot stand komen. En dan denk ik terug aan de liedjes die me indertijd hielpen bij mijn eerste stapjes op weg naar een redelijke beheersing van de Russische taal. Op de markt in Utrecht kocht ik (gaat u mee naar de winter van 1975-1976?) een langspeelplaat met liedjes uit alle republieken van de USSR. Het eerste nummer was С чего начинается родина? (Waarmee begint het moederland?), gezongen door Mark Bernes. Ik snapte toen niks van die tweede naamval чего, maar met dat lied kwam het contact uiteindelijk wel tot stand. De titel gebruikte ik nog weleens als grapje. Als er wodka werd ingeschonken of bier, dan zei ik: с чего начинается родина …

-----------------

Mark Bernes ... Hoe vaak dít lied op YouTube is afgespeeld? De teller staat nog niet eens op een half miljoen ...

Achmatova in Vanino en een karaoke-versie van een Goelag-lied

in , , , ,

---------------------

Een van Vanino's doorvoerkampen

Het is eigenlijk een monument van niks, als je er van een afstandje naar kijkt. Toch was het de enige plek in het havenstadje Vanino (ooit werden hier duizenden en duizenden gevangen per schip afgevoerd richting Kolyma), waar het verleden me bij de keel greep.

Dat kwam door deze vier regels van Anna Achmatova, aangebracht op het monument, uit haar machtige dichtwerk Requiem:    

"Ik zou hen allen willen noemen. Maar ze hebben de lijst weggenomen. En hun namen zijn nergens te achterhalen!"

Ik stond hier, op 6.361 kilometer van Moskou, met een paar Nederlandse medereizigers. Ik vertaalde de regels en vertelde iets over Achmatova en haar Requiem. Zeventien maanden stond ze in de rijen bij de gevangenis van Leningrad, achter de muren waarvan zij haar zoon vermoedde. In de korte inleiding bij Requiem beschrijft ze een gesprekje met een andere wachtende vrouw:

… ze vroeg me fluisterend in een oor (daar sprak iedereen fluisterend):
- En dit kunt u beschrijven?
- Ja, dat kan ik.
Toen gleed er iets van een glimlach over wat ooit haar gezicht was.     

Ik had daar bij het monument in Vanino de precieze woorden van Achmatova niet paraat, maar de omschrijving die ik ervan gaf, pakte me al genoeg. In gedachten boog ik machteloos het hoofd voor haar en al die slachtoffers van de Goelag.

Aan de andere kant van het monument staan nog vier regels, ook op rijm, maar uit een heel andere genre:

Я помню тот Ванинский порт,
И вид парохода угрюмый.
Как шли мы по трапу на борт
В холодные мрачные трюмы.

Het zijn de eerste vier regels van een gevangenenlied dat voor eeuwig aan Vanino zal kleven. Wie het heeft geschreven, is niet bekend. Er bestaan talloze uitvoeringen (van o.a. Joeri Sjevtsjoek en Dina Verni), maar echt pakken doen die me niet. Veel versies neigen naar folklore-achtig ‘hoempa-hoempa’ en je krijgt bijna de neiging om in te haken. Maar op zoek naar filmbeelden van Vanino, stuitte ik op een heel andere uitvoering, die met kop en schouders boven de rest uitsteekt. Hij is van Vjatsjeslav Boetoesov.      


Enigszins verbazen deed mij overigens de ontdekking van karaoke-versies. Daar kan ik me weinig bij voorstellen; dat je – ik noem maar wat – in het café of bij een personeelsuitje gezellig samen een liedje over de Goelag gaat staan zingen. Maar misschien is dat slechts een kwestie van de tijd die verstrijkt, die de gruwelen uit het verleden abstract maakt. Gelukkig zijn daar dan nog de echte dichters, zoals Achmatova, die de tijd bij zijn jasje grijpen.  

Ванинский порт

Я помню тот Ванинский порт,
И вид парохода угрюмый.
Как шли мы по трапу на борт
В холодные мрачные трюмы.

Ik herinner me de haven van Vanino
En de naargeestige aanblik van het schip
Hoe we over de valreep aan boord gingen
De koude, duistere ruimen in.

На море спускался туман
Ревела стихия морская.
Вставал на пути Магадан -
Столица Колымского края.

Miste daalde neer over de zee
Die tekeerging als een wilde
Daar doemde Magadan op
De hoofdstad van Kolyma

Не песня, а жалобный крик
Из каждой груди вырывался.
Прощай навсегда материк -
Хрипел пароход, надрывался.

Geen lied, maar een jammerklacht
Scheurde zich los uit ieders borst
Vaarwel, vasteland, voor altijd *)
Rochelde het zwoegende schip

От качки стонали зека,
Обнявшись, как родные братья.
И только порой с языка
Срывались глухие проклятья.

De deining deed de gevangenen kreunen,
ze omhelsden elkaar als broeders.
Af en toe alleen ontsnapten
doffe verwensingen aan hun keel.

Будь проклята ты, Колыма,
Что названа чудной планетой.
По трапу сойдёшь ты туда,
Оттуда возврата уж нету.

Wees vervloekt, jij Kolyma,
Dat ze je een mooie planeet noemen **)
Als je er vanaf de valreep een voet zet
Is er geen weg terug meer

Пятьсот километров тайга,
Живут там лишь дикие звери.
Машины не ходят сюда,
Бредут, спотыкаясь, олени.

Vijfhonderd kilometer tajga
Er leven alleen wilde dieren
Auto’s komen hier niet
Struikelend dolen er rendieren rond

Я знаю, меня ты не ждёшь
И писем моих не читаешь.
Встречать ты меня не придёшь,
А если придёшь - не узнаешь.

Ik weet dat je niet op me wacht
En dat je mijn brieven niet leest
En afhalen kom je me niet
En kom je wel – herken je me niet

*) Gebieden zo afgelegen en ontoegankelijk als Kolyma worden vaak gezien als eiland, ook al liggen ze, net als in dit geval vertrekpunt Vanino, op Ruslands vasteland 

**) Een verwijzing naar een wrang rijpmje:
Колыма, Колыма, чудная планета,
двенадцать месяцев зима, остальное – лето...
Kolyma, Kolyma, prachtige planeet
Twaalf maanden is het winter, de rest zomer

Tijdens Prinsjesdag marcheren wij op Russische muziek. Zingen we volgend jaar ook mee?

in ,

--------------

Copyright: Egbert Hartman/Hollandse Hoogte

Wacht even – hoorde ik dat nou goed? De setting klopte zo helemáál niet met de muziek die voorbijkwam, dat ik aarzelde. Maar nee, het was ‘m echt: daar klonk mijn favoriete mars. Uit Rusland. Tijdens Prinsjesdag in Den Haag.

Ik zag het gebeuren in het vlog van Kees Boonman, politiek verslaggever bij EenVandaag. Hier, vanaf 1.40. Kees schrikt er zelf van.  

 

Wie daar aan het marcheren zijn, weet ik niet, maar de frontlinie zullen ze waarschijnlijk nooit bereiken. Dat is ook de gedachte van Kees: “Ik weet niet of ze allemaal direct inzetbaar zijn …” Dan volgen enkele heren in jacquet (ook niet direct inzetbaar), plus nog wat lui in uniform, waarbij Kees met een moeilijk te omschrijven intonatie zegt: “Vindicat.”

Bij onderstaande versie, in de originele setting, kan je denken wat je wilt, maar inzetbaar zijn deze mannen beslist.

 

Graag had ik gezien dat de marcherende jongelui daar in Den Haag hadden meegezongen. De Russische titel van de mars luidt: Afscheid van een Slavisch meisje. De eerste versie stamt uit 1912, maar het nummer is sinds jaar en dag onlosmakelijk verbonden met de Tweede Wereldoorlog. De tekst is door de jaren heen meerdere keren gewijzigd, er zijn dus tal van varianten waaruit gekozen had kunnen worden. Wat was het mooi geweest, als over het Lange Voorhout (of beter natuurlijk nog: aan de Kneuterdijk, waar ooit Anna Pavlovna woonde) deze regels hadden geklonken:  

Onze Siberische geboortegrond
Heeft ons gedrenkt en gevoed.
Grenzenloos houden wij van je
Land van sneeuw en ijs.

Of, nog beter:

Rusland vraagt ons om een heldendaad
De marcherende regimenten doen de wind waaien.

Zou dat geen wonderen hebben gedaan voor onze betrekkingen met Moskou?

----------------

Ach, wie had ooit kunnen denken dat ik hier nog eens een link zou kunnen leggen tussen Prinsjesdag in Den Haag en het station van Voronezj in de Russische provincie, de stad waar ik ooit studeerde. Mocht u daar toevallig zijn, ga dan tegen achten ’s avonds even naar het station. Ga op het perron staan waar de nachttrein naar Moskou vertrekt en dan hoort u dit:

We gedenken de geboortedag van Russische rock-legende Viktor Tsoj - met een fraai filmisch eerbetoon van Yandex

in

--------------


Viktor Tsoj, de legendarische rockster uit de nadagen van de USSR, zou vandaag 55 jaar zijn geworden. Hij reed zich in augustus 1990 in de buurt van Riga te pletter tegen een bus.

De Russische zoekmachine Yandex bracht tere van zijn geboortedag een nieuwe versie uit van Звезда по имени солнце (Ster met de naam Zon), met een clip opgenomen – uiteraard – in Sint-Petersburg, zíjn stad. Het is een van zijn bekendste nummers

Zou Tsoj tevreden zijn geweest met het resultaat? Het is een mooi eerbetoon, maar … ik betwijfel het. Het is vooral nostalgie naar toen. Van de intense, roekeloze, zoekende sfeer van het origineel is werkelijk niks meer over. Fraai, maar tandeloos.

Tsoj in Rusland doet denken aan Jim Morrison in Amerika. Er is wel een groot verschil. Waar Morrison, overleden in 1971, vooral geassocieerd wordt met het einde van de jaren zestig, is Tsoj meegegaan met de tijd. Of beter gezegd: in zekere zin heeft de tijd in Rusland stilgestaan en is Tsoj daardoor nog steeds actueel. De jeugd van Rusland grijpt nog altijd terug naar zijn songs, die uiting geven aan haar verlangen naar een ander leven in een andere samenleving. Het nummer Перемен! (Veranderingen!) is daar natuurlijk het beste voorbeeld van.  

Hier Yandex' nieuwe versie van Ster met de naam Zon, met in de clip vele verwijzingen naar ander repertoire van Tsoj. Er zijn ook meerdere bekende Russen in te zien. Daarover wordt inmiddels druk commentaar geleverd op internet. Wie ziet precies wat in het filmpje? Zie daarvoor onder het filmpje op YouTube.


Hier het origineel, gevolgd door mijn vertaling. (Voor verbeteringen houd ik me aanbevolen.)


Звезда по имени солнце

Белый снег, серый лед, на растрескавшейся земле.
Witte sneeuw, grijs ijs, op gebarsten grond
Одеялом лоскутным на ней - город в дорожной петле.
Met daarop als een lappendeken een stad in een autoweglus
А над городом плывут облака, закрывая небесный свет.
En boven de stad drijven de wolken die het hemels licht afdekken
А над городом - желтый дым, городу две тысячи лет,
En boven de stad hangt gele rook, de stad is 2000 jaar oud  
Прожитых под светом Звезды по имени Солнце...
Die ze doorgemaakt heeft onder het licht van de Ster die Zon heet …

И две тысячи лет - война, война без особых причин.
En 2000 jaar is het oorlog, oorlog zonder duidelijke reden
Война - дело молодых, лекарство против морщин.
Oorlog is een zaak van de jeugd, een medicijn tegen rimpels
Красная, красная кровь - через час уже просто земля,
Rood, rood bloed – over een uur is het al gewoon aarde
Через два на ней цветы и трава, через три она снова жива
Over twee uur zijn er bloemen en gras, over drie uur leeft ze weer
И согрета лучами Звезды по имени Солнце...
En wordt ze verwarmd door de stralen van de Ster die Zon heet ...

И мы знаем, что так было всегда, что Судьбою больше любим,
En we weten dat het altijd zo geweest is, dat het Lot vooral houdt
Кто живет по законам другим и кому умирать молодым.
Van wie leeft volgens andere wetten en jong zal sterven  
Он не помнит слово "да" и слово "нет", он не помнит ни чинов, ни имен.
Hij kent het woord 'ja' en het woord 'nee' niet, geen rangen, geen namen
И способен дотянуться до звезд, не считая, что это сон,
Hij kan reiken tot aan de sterren, zonder te denken dat hij droomt
И упасть, опаленным Звездой по имени Солнце...
En neervallen, verzengd door de Ster met de naam Zon …

------------

Hier nog het nummer Veranderingen! Daarover schreef ik eerder, ook weer met een vertaling. Zie: hier.

Plots komt één van de bekendste foto's van Prokoedin-Gorski tot leven ...

in ,

----------------


Het is leuk om te zien hoezeer het werk van fotograaf Prokoedin-Gorski, na de herontdekking van zijn foto’s in de jaren negentig van de vorige eeuw, deel is gaan uitmaken van Ruslands cultuur-historisch bewustzijn. Prokoedin-Gorski emigreerde na de revolutie van 1917 naar het Westen en zijn prachtige kleurenfoto’s belandden uiteindelijk in de Library of Congress in Washington. Via digitale routes hebben zij allang weer hun weg teruggevonden naar Rusland. 

Vaak worden ze gebruikt om te laten zien hoezeer een bepaalde locatie door de jaren heen is veranderd – of juist hoe weinig.

Krochino (1909 - 2013)

Jaroslavl (1911 - 2009)

Een andere manier om werk van Prokoedin-Gorski te gebruiken, kwam ik onverwacht tegen bij Otava Jo (Отава Ё), een groep uit Sint-Petersburg die volksmuziek speelt met een modern kleurtje. In een recente clip gebruiken ze een van de bekendste foto’s van Prokoedin-Gorski, van drie meisjes in het dorp Topornja. Hij staat boven aan dit stukje. De clip is opgenomen op een andere locatie en ook de kleren zijn niet hetzelfde, maar het effect is prachtig.

Het begint eigenlijk al bij 1.30. De beelden die volgen (tot 1.45) verwijzen overduidelijk naar Prokoedin-Gorski, al had ik dat bij de eerste keer kijken niet meteen door. Maar dan, op 3.57, daar komt de oude meester echt tot leven. Wanneer de drie ‘moderne’ meisjes weglopen, is het net of je op zijn plaats staat. Zou hij zich indertijd hebben afgevraagd of de foto was gelukt? Dat was ie!

En natuurlijk moest ik meteen denken aan de prachtige film Inventaris van het Moederland, van Ben van Lieshout. Ook hij wekt oude foto's van Prokoedin-Gorski tot leven, en ook bij hem komen - te midden van veel meer - de drie meisjes met de bessen voorbij.

--------------

(Bij het schrijven van dit stukje kwam ik aardig wat foto’s van Prokoedin-Gorsky tegen - in een ‘verse’, digitale vorm zonder verticale kleurenstroken rondom - die ik nog niet eerder gezien had. Sommige daarvan zijn adembenemend. Iets voor een volgende stukje.)