Russisch les: tekenfilmpje, mooie wals, prachtige stem, tamelijk grof taalgebruik. “Я ведь давно эту жизнь п******* называааааю.“

------------

Gennadi Smirnov

Cursus Russisch?, hoor ik u denken, cursus Russisch? Zal wel weer over vieze woorden gaan.

Nou, reken maar.

We beginnen met een kinderliedje. En niet zo maar een kinderliedje, nee, een kinderliedje dat bij iedereen met Sovjetwortels in het geheugen gebeiteld staat. Daarna volgt een wals met dezelfde status, dan een combinatie van beide voorzien van geheel nieuwe woorden. Het huiswerk voor de volgende keer: zing die nieuwe combinatie met een licht vermoeide, licht gedragen, veel levenswijsheid uitstralende stem – zonder een spier te vertrekken.   

Поехали, sprak Gagarin. Hier eerst dat kinderliedje, met krokodil Gena en Tsjeboerasjka:

En hier de wals, uit de film Moskou gelooft niet in tranen.

En dan nu Gennadi Smirnov, acteur en zanger uit Sint-Petersburg, die de wals van nieuwe woorden voorzag. Het onwelvoeglijk taalgebruik is werkelijk oorverdovend, maar ten gehore gebracht door een stem als die van Gennadi Smirnov meteen ook onweerstaanbaar grappig. Wie dit nieuwe meesterwerkje onder het filmpje met krokodil Gena en Tsjerboerasjka heeft gezet, weet ik niet. De tekst vindt u in elk geval onder aan dit stukje. 

En tenslotte nog, als extraatje, de nieuwe versie in de uitvoering van twee dames die best op mijn verjaardag mogen komen: 

Vergeet u uw huiswerk niet?

(Met dank aan Jana Smirnova – geen familie van Gennadi -  die mijn voorkeuren kent en me wees op het nieuwe lied.)     

Beschaafd:
 Что происходит на свете? - А просто зима
- Просто зима, полагаете Вы? - Полагаю.
Я ведь и сам как умею следы пролагаю
В ваши уснувшие ранней поpою дома.
 Что же за этим всем будет? - А будет янваpь.
- Будет янваpь, Вы считаете? - Да, я считаю,
Я ведь давно эту белую книгу читаю,
Этот, с каpтинками, вьюги стаpинный букваpь.
- Что же потом в миpе будет? - А будет апpель.
- Будет апpель, Вы увеpены? - Да, я увеpен.
Я уже слышал, и слух этот мною пpовеpен,
Будто бы в pоще недавно игpала свиpель.
- Что же из этого следует? - Следует жить
Шить саpафаны и легкие платья из ситца.
- Вы полагаете все это будет носиться?
- Я полагаю, что все это следует шить
Следует шить, ибо сколько вьюге не кpужиться
Недолговечна её кабала и опала,
Так pазpешите же в честь новогоднего бала
Pуку на танец, судаpыня, вам пpедложить.
Месяц - сеpебpяный шаp со свечою внутpи,
И каpнавальные мамаски по кpугу, по кpугу,
Вальс начинается, дайте ж, судаpыня, pуку,
И pаз-два-тpи, pаз-два-тpи, pаз-два-тpи, pаз-два-тpи

Onbeschaafd:
Что происходит на свете?
- а просто хуйня!
Просто хуйня, полагаете Вы?
- Полагааааааю. 
Я ведь и сам, как умею, хуйнею страдааааю. 
Эта хуйня просто поработила меня.
- Что же за всем этим будет?
А будет пиздец!
- Будет пиздец, вы считаете?
Да, я считааааааю.
Я ведь давно эту жизнь пиздецом называааааю.
Брошу карьеру и нахуй уеду в Елец.
- Чтоже теперь с нами будет?
Опять поебень.
- Вновь поебень, полагаете?
Да, полагаааааю.
Скозь поебень я свой жизненный путь пролагаааааю.
Трудно бывает, но я в этом смысле - кремень!
- Что же со всем этим делать?
А нахуй послать.
- Нахуй послать? Вы уверены?
да, блядь, уверееееен.
-Чем подтвердите, что план Ваш действительно верен?
Оооой, что вы пристали-то женщина, йобвашу мать!?

(Onderstaand fragment ontbreekt in het filmpje boven)
- Нет, я надеюсь на лучшее в новом году.
Здесь так прекрасно среди Новогоднего бааааала.
Слушай, ты что-то изрядно меня заебаааала.
Не обижайся, но шла бы девка в пизду.
- Можно вопрос, Вы танцуете?
Нет, я пою!
Разве не видете, мы не подходим друг другу?
Кончился вальс так уж дайте, сударыня, руууууку.
Да не свою, идиотка, мою, блядь, мою!

- ля ля ля ля ля ля ля ля 
Да не свою, идиотка, мою, блядь, мою!

Ironie van het lot – de schrijver van een van de aardigste Russische filmliedjes was een ploert die de kogel kreeg

Vladimir Kirsjon

Een scherper contrast kan ik zo snel niet bedenken. Je schrijft de tekst van een teder, dromerig liedje over de liefde dat tot het collectieve geheugen van Rusland behoort en daarbij ben je een streberige hielenlikker, zeg maar gerust: een ploert, die zijn einde vindt door een kogel tijdens de Stalinterreur.

Vladimir Kirsjon (1902-1938) – weinigen in Rusland kennen zijn naam, iedereen kent het lied dat hij schreef: Ja sprosil u jaseni. Het lied (de muziek is van Mikael Tariverdijev) dankt zijn bekendheid aan de film Ironie van het lot, die steevast rond Oud-en-Nieuw te zien is op de Russische tv. De stem hieronder is niet van de acteur met de gitaar (Andrej Mjagkov), maar van Sergej Nikitin. De tekst staat onder aan dit stukje:

Kirsjon maakte in de jaren dertig vooral naam als schrijver van toneelstukken, die inmiddels goeddeels zijn vergeten. Hij bezong Stalin en de successen van het socialisme, de stukken werden opgevoerd in grote theaters in Moskou en Leningrad. Midden jaren dertig schreef hij voor het Vachtangov Theater de komedie Den rozjdenija (Verjaardag) *) , met daarin de tekst van het lied dat veertig jaar later beroemd zou worden: Ja sprosil u jaseni. In die komedie klonk het alleen op andere muziek, en wel van de jonge componist Tichon Chrennikov. Die eerste versie is verloren gegaan, staat her en der vermeld, wat ik eigenaardig vind. Chrennikov groeide uit tot een heel grote meneer in de Sovjetunie en het Vachtangov Theater was (en is) ook niet bepaald een achterafzaaltje. Zouden de originele noten daar echt niet ergens in het archief liggen?

Affiche van Ironie van het lot

Geleid door ambitie en misschien ook door angst, deed Kirsjon volop mee aan de afzichtelijke, openbare verkettering van ‘volksvijanden’, wat meestal de opmaat vormde voor arrestaties - een duister vooruitzicht in die donkere jaren. In augustus 1936 was hij een van de ondertekenaars van een stuk in de Pravda, waarin de doodstraf werd geëist tegen de leden van het “Trotski-Zinovjev-centrum”. Op het 16de congres van de Communistische Partij in 1930, waar onder anderen filosoof Aleksej Losev werd aangepakt, riep Kirsjon dat Losev voor diens opvattingen “tegen de muur moest worden gezet”.  Tot Kirsjons mikpunten behoorden ook Michail Zosjtsjenko en Michail Boelgakov. Over Boelgakov schreef hij in de krant Vetsjernaja Moskva, dat diens toneelstukken Beg en Bagrovyi ostrov duidelijk het gezicht blootlegden van een klassevijand.

Kirsjon had zich beter stil kunnen houden – al was dat in die tijd bepaald geen garantie voor een onbekommerd bestaan. In mei 1937 komen ze ook voor hem, nadat hij eerder al het lijdend voorwerp was geworden van het soort publieke verkettering waar hij eerder zelf volop aan had meegedaan. Eind april schrijft de vrouw van Boelgakov in haar dagboek over een vergadering van de Schrijversbond: “M. A. [Michail Afanasevitsj] piekert er niet over om een toespraak te houden en hij gaat er sowieso niet heen. Want Kirsjon wordt er voornamelijk aan stukken gescheurd door dezelfde mensen die een paar dagen geleden nog bij hem liepen te slijmen.”

Kirsjon wordt beschuldigd van Trotskistische activiteiten. In 1938 wordt hij geëxecuteerd. In 1955 wordt hij gerehabiliteerd. Eldar Rjazanov, regisseur van de film Ironie van het lot, overleed op 29 november 2015 in Moskou.  

Я спросил у ясеня,
Где моя любимая.
Ясень не ответил мне,
Качая головой.
Я спросил у тополя,
Где моя любимая.
Тополь забросал меня
Осеннею листвой.

Я спросил у осени,
Где моя любимая.
Осень мне ответила
Проливным дождём.
У дождя я спрашивал,
Где моя любимая.
Долго дождик слёзы лил
За моим окном.

Я спросил у месяца,
Где моя любимая.
Месяц скрылся в облаке,
Не ответил мне.
Я спросил у облака,
Где моя любимая.
Облако растаяло
В небесной синеве.

— Друг ты мой единственный,
Где моя любимая?
Ты скажи, где скрылася,
Знаешь, где она?
Друг ответил преданный,
Друг ответил искренний:
— Была тебе любимая,
— Была тебе любимая,
— Была тебе любимая,
А стала мне жена.

Я спросил у ясеня,
Я спросил у тополя,
Я спросил у осени…

*) Van litterair criticus Vladimir Bykov bgreep ik inmiddels dat het bewuste toneelstuk niet Verjaardag heet, maar De grote dag. Meer daarover leest u hier.

Met ‘Volja volnaja’ schreef Viktor Remizov de literaire tegenhanger van de film Leviathan

View fullsize

Wie de film Leviathan de moeite waard vond en het Russisch machtig is, mag Volja volnaja van Viktor Remizov niet ongelezen laten. De overeenkomsten tussen film en boek zijn groot, zo groot dat je af en toe denkt: wie heeft hier bij wie leentjebuur gespeeld? Maar die gedachte kan meteen terzijde worden geschoven. Film en boek weerspiegelen simpelweg dezelfde realiteit: een genadeloze, gecorrumpeerde macht die geen tegenstribbelende individuen duldt. Je hoeft als Rusissche schrijver of filmer geen leentjebuur bij elkaar te spelen om met een dergelijk panorama voor de dag te komen. Het materiaal ligt rondom voor het oprapen.

Net als de film Leviathan speelt ook het boek Volja volnaja zich af ver, ver weg van Moskou, in een dorp en de tajga in het Verre Oosten. En ook hier worden de ‘verticale tentakels’ van de machthebbers in het centrum gevoeld.

In het dorpje Rybatsji tiert de schaduweconomie welig. Illegale handel in kaviaar en pelzen levert de lokale vissers en jagers een behoorlijk inkomen op, twintig procent van de opbrengst gaat naar de politie – iedereen tevreden. Totdat een overijverige, op promotie beluste agent (met de zeer onaangenaam klinkende achternaam Gnidjoek) het evenwicht verstoort.

Een bijna-botsing met dorpsbewoner Stepan Kobjak, die een lading kaviaar vervoert, loopt uit de hand. Gnidjoek staat op zijn strepen, er vallen schoten en Kobjak vlucht de tajga in. De chef van Gnidjoek, die weet hoe in het dorp de hazen lopen, probeert de zaak te sussen. Hij heeft trouwplannen en overweegt om met zijn vergaarde kapitaaltje naar het zuiden te verhuizen. Gnidjoek ziet opeens een prachtkans om zijn lankmoedige chef pootje te lichten. Hij meldt de  ‘misstanden’ bij de regionale autoriteiten, daar komen lijntjes uit Moskou samen (vis- en jachtlicenties zijn goud waard, de corruptie is net zo verticaal georganiseerd als de macht) en uit de hoofdstad komt een eenheid speciale troepen om Kobjak op te sporen en de ‘orde’ te herstellen.

Remizov schrijft iets te veel in sjablonen. Alle karakters die je in een dergelijk verhaal mag verwachten, komen keurig langs: de eerlijke jager, de filosoof, de Tsjetsjenië-veteraan, de rijke stedeling met heimwee naar de natuur, de agent met een knagend geweten … En steeds weer: drank, drank, ontzettend veel drank, net als in Leviathan. Eveneens in overvloed aanwezig – ook weer net als in de film: de ongenaakbare natuur. Remizov toont zich in de beschrijving daarvan geen Toergenjev, maar maakt toch invoelbaar dat een dergelijke robuuste omgeving een bepaald soort mens voortbrengt, behept met een scherpe hang naar vrijheid. (De titel, Volja volnaja – ik waag mij niet aan een vertaling - verwijst naar die vrijheidsdrang).

Viktor Remizov

Wanneer er een lijstje komt van literatuur die je moet lezen om de Russische jaren tien voor je te zien, dan zal Volja Volnaja daarop niet ontbreken. Remizov kwam er in elk geval al mee op de korte lijst van de literaire prijs Bolsjaja kniga. Dat zal niet alleen vanwege de literaire kwaliteiten zijn, maar juist ook vanwege het tijdsbeeld dat het boek schetst. In de Russische media worden daar geen schijnwerpers op gericht. Volja volnaja is een voorbeeld van literatuur – een oude Russische traditie – die deze maatschappelijke rol op zich neemt.

Hier een Russische recensie. Hier deel 1 uit de tijdschriftvariant. En nog een klein detail uit het boek: op de radio komt op een gegeven moment een lied voorbij, het is – jawel - hetzelfde lied dat in Leviathan uit de autoradio klinkt: Vladimirski Tsentral van Michail Krug. Daar schreef ik hier over.)    

Dansen in Sotsji op de klanken van Kola Beldy. Of: het raadsel van de Sovjet-film Stad en lied, met Khil, Frejndlich en Baryshnikov.

Met enige regelmaat komt het clipje voorbij, op Facebook en – vooral – het Russische internet. Aziatische klanken, niet-Aziatische dansers en danseressen, zeer zonnig gekleed, met een bijrol voor een rijtje Lada’s. Raadselachtig en hypnotiserend:

Sovjet-Lada’s, een Sovjet-achtige badplaats … Maar stamt dit licht psychedelische filmpje, riekend naar geestverruimende middelen uit de jaren zestig, wel echt uit de Sovjetunie? Ja en nee. De muziek (uit 1969) is een Sovjet-product, de beelden (uit 1968) zijn dat ook, maar beide zijn pas vele jaren later, toen de USSR al tot een bijna grijs verleden behoorde, samengevoegd. De dans van de zonnige dames en heren is daarbij iets vertraagd om in het ritme te blijven van de Aziatische klanken.      

Kola Beldy

Het liedje is van Kola Beldy, een zanger behorend tot de Nanai (een klein volk uit het Verre Oosten van Rusland), die in de Sovjetunie een nationale bekendheid werd. Het heet Chanina Ranina en gaat over iemand die een visje vangt voor zijn zus. Kola – ik leid dat af uit de filmpjes die ik van hem zag – moet een zeer aimabel iemand zijn geweest, maar mijn aandacht ging toch vooral uit naar die filmbeelden.

Die komen uit Stad en lied, een muziekfilm van regisseur Leonid Menaker. De film was snel gevonden en ik ging er eens goed voor zitten. Het begin was veelbelovend. Het verstilde Leningrad op een vroege morgen, eind jaren zestig. Alleen al die kruiers op het perron! Maar verder … het viel allemaal niet mee.  

Verreweg het grootste deel is opgenomen in Leningrad, maar de film is vooral een staalkaart van de lichte muziek uit die tijd, met artiesten als Eduard Khil (vanaf 15.55), Alisa Frejndlich (41.50) en Edita Pecha (57.00). Opvallend is ook het optreden van Mikhail Baryshnikov (44.20). Kola Beldy is nergens te bekennen, maar evengoed is de film ook in zijn originele vorm, zonder zijn aanwezigheid, voor mij nogal raadselachtig.

Ik heb enig speurwerk verricht, maar niks over Stad en lied kunnen vinden. Was hij bedoeld voor de bioscoop? En trok hij daar veel publiek? Of was hij bestemd voor het buitenland? Een wat onbeholpen poging om toeristen te trekken? Vandaar misschien die buitenlanders op een cruiseschip (24.00), dat folklore-ensemble (24.20) en die danstoestanden aan zee?  

Die dames en heren in zwemkleding – opgenomen in Sotsji – vallen volledig uit de toon bij de rest van de film. De overgang van het strandje aan de Neva naar de zuidelijke badplaats komt dan ook geforceerd over. Een verhaallijn ontbreekt, ik heb met stijgende verwondering zitten kijken. Die verbindende muziek tussen de artiesten (mij deed ze denken aan Live at Pompeii van Pink Floyd), dat paardennummer (30.30), Khil op het vliegveld …  

Я – пас. Ik pas, ik kan er geen kaas van maken. Mij lijkt Stad en lied in al zijn raadselachtigheid een prachtig afstudeerproject voor een student Ruslandkunde.  

(De YouTube-versie hierboven is van een matige kwaliteit. Er zijn betere versies beschikbaar, maar die kan ik op dit weblog niet embedden. Zie hier.)

Russische les met een nieuw lied van Viktor Stolyarov

Viktor Stolyarov

Cursisten! Wat is het alweer lang geleden dat ik het woord tot u richtte. Ik herinner mij pakkende filmpjes met veel buitenwoordenboekelijk taalgebruik, en ook leuke dialogen in de rij bij de kassa van de supermarkt. U kon daar lange tijd mee vooruit en u zult dat alles inmiddels wel uit uw hoofd hebben geleerd. De hoogste tijd dus voor nieuwe lesstof: een nieuw lied van Viktor Stolyarov!

Velen van u kennen hem inmiddels, de zanger geboren in Froenze, woonachtig in Verona, New Jersey. Gedichten van anderen voorziet hij van muziek, het resultaat voert hij zelf uit. Magnolia heet dit laatste werk, de tekst is van Aleksej Tsvetkov. De bedoeling is dat u ook dit uit uw hoofd leert. Meer huiswerk vindt u onder het tweede filmpje. Succes!  

в саду цвела магнолия
в ручье текла вода
на мой вопрос говно ли я
ты отвечала да

потом цвела камелия
на мой вопрос в ответ
увы в своем уме ли я
ты утверждала нет

теперь живу в монголии
где не цветут ничьи
камелии магнолии
и не текут ручьи

здесь самоуважения
побег в душе подрос
и слушаю уже не я
ответы на вопрос

In de tuin bloeide de magnolia
In de beek stroomde water
Op mijn vraag of ik een hufter was
Antwoordde je steeds: ja.

Daarna bloeide de camelia
Ben ik soms niet normaal,
Vroeg ik, en dan antwoordde je:
Dat ben je inderdaad niet, nee.

Nu woon ik in Mongolië
Waar niemand camelia’s
En magnolia’s heeft bloeien
En geen beken stromen

Hier is een loot zelfrespect
Ontsproten in mijn ziel
En krijg ik geen antwoorden meer
Te horen op een vraag

--------------------------------------------------

Bij de commentaren onder het gedicht op de site van van Aleksej Tvetkov trof ik dit verstandige advies aan: Риторические вопросы опасно задавать наедине – Het is gevaarlijk om retorische vragen te stellen wanneer je alleen bent.

Er werd trouwens in de Russische lichte muziek al eens eerder een vraag gesteld in een fauna-achtige setting. Dat leverde toen een heel andere conversatie op (hier had ik liever het filmpje van dat lied met de originele filmbeelden laten zien, maar daar doet Mosfilm moeilijk over. Twee hele korte flitsjes uit het origineel zitten wel in bovenstaand filmpje - de blonde dame die twee keer even te zien is):

Sergej Nikitin - Я спросил у ясеня. Uit de film Ирония Судьбы, Или С Легким Паром!. Muziek: Mikael Tariverdijev, tekst: Vladimir Kirsjon.

En nee, dit ga ik niet vertalen, dat is uw huiswerk voor de volgende keer.

Я спросил у ясеня
Где моя любимая
Ясень не ответил мне
Качая головой

Я спросил у тополя
Где моя любимая
Тополь забросал меня
Осеннею листвой

Я спросил у осени
Где моя любимая
Осень мне ответила
Проливным дождем

У дождя я спрашивал
Где моя любимая
Долго дождик слезы лил
За моим окном

Я спросил у месяца
Где моя любимая
Месяц скрылся в облаке
Не ответил мне

Я спросил у облака
Где моя любимая
Облако растаяло
В небесной синеве

Друг ты мой единственный
Где моя любимая
Ты скажи где скрылася
Знаешь где она

Друг ответил преданный
Друг ответил искренний
Была тебе любимая
Была тебе любимая
Была тебе любимая
А стала мне жена

Я спросил у ясеня
Я спросил у тополя
Я спросил у осени...

Het postume bijrolletje in Leviathan van zanger Michail Krug, met wie ik samen beroemd zou worden.

--------------------

Is het iemand opgevallen? Het minieme, postume, bijrolletje van zanger Michail Krug in Leviathan, de veelbesproken film van Andrej Zvjagintsev? Mij wel! Zijn lied over Vladimirski Tsentral, een van de bekendste gevangenissen van Rusland, klinkt even uit de autoradio. Het is vette symboliek, een verwijzing naar de heersende dievenmoraal en het lot dat de hoofdpersoon te wachten staat. Hier het bewuste lied helemaal, in een aparte clip (dus niet uit de film van Zvjagintsev.) De man met pet, snor en buik, in het begin, dat is Krug:

Michail Krug! Twee keer kwam ik hem tegen. We zouden samen beroemd worden! Hem is dat gelukt, mij nog niet zo erg. Waar tegenover staat dat hij in 2002 is vermoord. De dag dat ik dat hoorde, schreef ik een stukje over hem voor de krant. Het verscheen op 10 juli 2002 in NRC-Handelsblad:

BIJ DE DOOD VAN MICHAIL KRUG

De eerste keer dat ik hem zag was in 1996. Ik had hem gebeld vanuit Moskou, hij wilde me wel ontmoeten, maar dan moest ik naar Tver komen, zijn woonplaats, een paar uur met de bus. Het was rond het middaguur – eerder was ik niet welkom – en daar stond hij, in de deuropening van zijn smoezelige flat. Michail Krug, de zanger die ik kende van cassettes van Russische vrienden. Erg bekend was hij nog niet, maar bij het eerste nummer dat ik van hem hoorde, wist ik het zeker: met hem wil ik samenwerken. Hij zou de melodieën leveren, ik de teksten, en samen gingen we de wereld veroveren.

Krug zei bij die eerste ontmoeting niet veel. “Valt niet mee, met een kater”, mompelde hij, en hij greep zijn gitaar en barstte los in een nummer dat hij de avond ervoor geschreven had. Drie jaar later hoorde ik het nummer terug op zijn zoveelste cd. 

Over onze samenwerking wilde hij niet praten. Eerst moest er die middag gedronken worden, buiten de stad, in het gezelschap van zijn vrienden. Er hing rond Michail Krug, die eigenlijk Michail Vorobjov heette, een sfeer van lichte criminaliteit. In zijn liedjes koketteerde hij met een gevangenisverleden en de lui waar ik die middag het glas mee hief, hadden zo te zien ook geen kantoorbaan.

‘s Avonds namen we als vrienden afscheid. Ik zou de volgende keer een contractje meenemen waarmee hij mij toestemming gaf om zijn melodieën te gebruiken. Het had moeite gekost om dat uit te leggen, want auteursrechten en Rusland vormen geen gelukkige combinatie. “Wees zuinig op je talent”, zei ik nog, geroerd door de wodka, want ik had sterk de indruk dat hij zich kapot dronk.

Een half jaar later ontmoetten we elkaar weer. Op dringend doktersadvies was hij gestopt met roken en drinken en hij was kilo’s aangekomen. Hadden wij daar in het westen geen middeltje tegen?

Opnieuw kwamen de zaken pas aan het einde van de dag ter sprake. Hij weigerde mijn contractje te tekenen, omdat daarin stond dat hij zijn inkomsten zou krijgen via de RAO, de Russische auteursrechtenorganisatie. “Dan kan ik fluiten naar mijn geld”, bromde hij op een toon die veel zei over de reputatie van de RAO. We besloten tot een herenakkoord. Ik zou het geld in Nederland voor hem innen en het hem komen brengen. Als nog grotere vrienden namen we afscheid. Het was de laatste keer dat ik hem zag.

Regelmatig kwam ik sindsdien in Rusland. In Nederland lukte het me maar niet om zijn melodieën met mijn teksten aan de man te brengen, maar in eigen land werd Michail, die aardige ex-drinkeboer uit Tver, een ster van het volk. Het ontroerde me wanneer ik zijn donkere stem over straat hoorde schallen, uit een raam, een autoradio of bij een stalletje met cd’s. “Klasse, Michail”, zei ik dan zachtjes, “het is je gelukt.”

Ik zocht hem niet meer op. Ik kon hem geen buitenlandse successen melden en hij zou wel genoeg lastiggevallen worden. Hij kreeg een filmrol als bendeleider. Hij trouwde en kreeg een zoon. Om de zoveel tijd verscheen er een nieuwe cd, met weer nieuwe liedjes over mama, dieven en rozen, maar ons herenakkoord bleef onuitgevoerd.

Vorige week dinsdag floepte de internetversie van de Izvestija op mijn scherm. Michail Krug keek me aan. Even was er een vonkje blijdschap, totdat ik de kop boven de foto las: “Koning van het Russische chanson vermoord”. Hij had twee inbrekers verrast in zijn nieuwe huis buiten Tver. Twee schoten in zijn borst maakten een eind aan zijn leven.

Op grote afstand, via internet, lees ik over zijn begrafenis. Vladimir Zjirinovski is overgekomen uit Moskou. Hij heeft altijd cassettes van Krug in de auto, vertelt de populist.

Het centrum van Tver is afgesloten voor alle verkeer. De menigte loopt met bloemen, vooral anjers, want de prijs van rozen is die dag overal in de stad opeens verdubbeld.

------------------------------------

Aanvulling: Ik heb wel degelijk een simpele, getekende verklaring van Michail Krug liggen over onze samenwerking. De RAO, die hij wilde omzeilen, wordt daarin niet genoemd. Als mijn geheugen mij niet bedriegt, is die verklaring inderhaast opgesteld, nadat hij het uitgebreidere contract mét de RAO erin geweigerd had te tekenen. Of de verklaring enig juridisch-auteursrechtelijk gewicht heeft, weet ik niet. Het maakt ook niks meer uit.

Hier een kort programma over Michail Krug en zijn geboortestad Tver. Laat de eerste minuten zitten, kijk een stukje vanaf 3.50. Wat was het een aardige vent! En vanaf 13.55, met het door hem geschreven 'volkslied' van Tver. En vanaf 17.00 ...  Dat hele dievengedoe, hij had het ook zonder wel gered.

En hier het eerste nummer dat ik van hem hoorde en waarmee hij me meteen voor zich won. En ja, daar heb ik een Nederlandse tekst bij geschreven. En nee, die druk ik hier niet af.  

En tenslotte hier het nummer dat Michail had geschreven, die avond voordat ik hem voor het eerst ontmoette in Tver.

Leviathan van Zvjagintsev: mooi, maar voorspelbaar

---------------

View fullsize

En tenslotte heb ik dan toch maar de gang gemaakt naar het Hilversumse Filmtheater om Leviathan van Andrej Zvjagintsev te gaan zien. Na alle ophef in mijn – deels digitale - omgeving (“Intens deprimerende ervaring. Fantastische film”,  “Hij zindert nog altijd na”. “Gaan. Absoluut”. “Het is prachtig en je wilt daarna zelfmoord plegen”.) kon ik nauwelijks anders.

Vanwaar mijn aarzeling om te gaan? Uit de recensies had ik al begrepen dat Zvjagintsev in zijn film een felle schijnwerper richt op de duistere, gecorrumpeerde kanten van Rusland. Wilde ik dat allemaal nog eens ingewreven krijgen? Nee. Ik krijg er bijna dagelijks genoeg van binnen en heb er – mooie uitdrukking – mijn bekomst van. En Rusland biedt ook zo veel anders, zo veel moois, leukers en vrolijkers.

En? Zindert de film nog na? Nee. Wil ik zelfmoord plegen? Zelfs niet overwogen. Moet u de film gaan zien? Als u van mooi gemaakte films houdt, zeker. Als u niet zo veel van Rusland weet, absoluut. (En dan niet na afloop zeggen: was dat nou allemaal niet wat overdreven?) Het verhaal is inderdaad deprimerend, de setting – laat dat maar aan Zvjagintsev over – indrukwekkend. Geweldig is de picknick, die indirect leidt tot de ondergang van de hoofdfiguur. Indringend is de manier waarop diens vriendin door zijn zoon wordt verstoten. En Roman Madjanov, die de foute burgemeester speelt, verdient per direct een hele grote Oscar.

View fullsize

Roman Madjanov

En toch zindert de film niet na. Ja, het onheil is bijna voelbaar, de verdorvenheid van de lokale machthebbers kan bijna niet scherper worden neergezet. Maar Leviathan is mij, wat de grote lijnen betreft, te voorspelbaar en te expliciet. Liet Zvjagintsevs film De Terugkeer veel te raden over, Leviathan is bijna zo plat als een dubbeltje. De scene in de kerk, met de schijnheilige burgemeester devoot luisterend … ben ik de enige die hier even aan Nikita Michalkov moest denken? De vergelijking gaat verder natuurlijk volledig mank, maar de beeldtaal in de kerk heeft bijna dezelfde ‘vettigheid’ die de latere films van Michalkov moeilijk verteerbaar maakt.

De enige vraag waar ik na afloop mee bleef zitten, is: hoe kan het zijn dat het Russische ministerie van Cultuur Zvjagintsev deze film heeft helpen maken?

View fullsize