Het mooiste Russische ongeluk sinds tijden: geen slachtoffers en vooral: geen paniek!

(Eerste publicatie: 4-11-2013)

Voor wie een weblog over Rusland bijhoudt, zijn ze een goudmijn: de cameraatjes in Russische auto’s die alles registreren wat er op de weg gebeurt. Toch maak ik er spaarzaam gebruik van.  

De cameraatjes zijn vooral bedoeld als wapen tegen inhalige agenten, belust op wat extra inkomsten, maar het zijn toch vooral ongelukken die op het net belanden. Ongelukken in alle soorten en maten, met en zonder rondvliegende slachtoffers – voor mij hoeft het niet zo.

Tenzij … er iets vrolijks of opmerkelijks plaatsvindt of wanneer er in taalkundig opzicht nog wat te genieten valt – maar ook dan: alleen wanneer er geen slachtoffers vallen. Onderstaand filmpje (ik kwam het tegen via een tweet van Olaf Koens: @obk) voldoet ruimschoots aan deze criteria:

De aanloop naar het hoogtepunt (dat begint op 0.47) mag er al zijn. De heren in de auto praten over een recent genoten, voedzame maaltijd, met op het menu spek en brood, salo en chleb, het eerste en het derde woord dat u hoort. Deze drie woorden worden in een perfecte cadans afgewisseld met een vloek: b***. We horen dus: Salo b***! Chleb b***! … Het aandeel onwelvoeglijk taalgebruik bedraagt na drie seconden dus exact 50 procent. Ik heb de score voor de rest van het filmpje niet bijgehouden, maar die blijft indrukwekkend.

Helaas, ik versta niet alles. Volgens mij is er voor de maaltijd ook nog iets geslacht, in ieder geval moest er na afloop iemand naar huis worden gebracht, ene Rajsa, woonachtig op de Popovstraat 14. Wat er verder die dag zoal heeft plaatsgevonden, komen we niet te weten, want daar is de vangrail, en even later het water.

En vanaf 0.49. klinkt dan een conversatie, omwille waarvan ik u dit ongeluk niet wilde onthouden. “Daar zijn we dan” (een vrije vertaling van priechali). “We varen”, constateert een van de inzittenden. “We varen’, bevestig een ander onaangedaan. “Waarheen varen we?” klinkt een vraag. “Naar de kant”, klinkt het antwoord. Geen speld tussen te krijgen.

In de laatste zin wordt, meen ik, gezegd: “Niet aan het stuur zitten”. Als iemand een transcriptie kan leveren, ook graag van de conversatie voorafgaand aan het ongeval, ik houd me aanbevolen. Aardig om te zien is trouwens nog dat de ruitenwissers al aan de slag gaan, nog voordat het water is bereikt. Die zagen de bui al hangen, natuurlijk.

(Wie zich wil verlustigen aan ongelukken op de Russische wegen, kan terecht op deze site.)

De ZiL-127: het paradepaardje onder de Sovjet-bussen, dat moest wijken voor de Hongaren.

(Eerste publicatie: 16-6-2013)

De ZiL-127

Aan welk land doet bovenstaande bus u bij een eerste blik eerder denken, aan Rusland of de Verenigde Staten? Geeft u maar toe, eerder aan de VS.

De bus (type ZiL-127) komt uit Rusland, beter gezegd: de Sovjetunie, waar hij in de jaren vijftig geproduceerd werd door de Moskouse ZiL-fabriek. Dat hij aan de VS doet denken, is niet zo vreemd. Een groep specialisten werd eind jaren veertig naar Amerika gestuurd om daar de infrastructuur voor het busverkeer te bekijken, waarbij speciale aandacht uitging naar de befaamde firma Greyhound.

In 1951 rolde in Moskou het eerste proefexemplaar de fabriek uit, toen nog met de typenaam ZiS-127. De S verwees naar Stalin. In 1956 veranderde de fabriek zijn naam in ZiL, waarbij de L niet verwees naar Lenin (wat ik jarenlang heb gedacht), maar naar Ivan Ligatsjov, een oud-directeur. (De afkorting ZiL staat voor: Fabriek met de naam Ligatsjov).

Die naamsverandering hield verband met de destalinisatie, in gang gezet in datzelfde jaar 1956 op het Twintigste Partijcongres. Dat congres zette ook de lijnen uit voor het zesde vijfjarenplan. In de jaren 1956-1960 diende het personenvervoer per interlokale bus drieëneenhalf keer zo groot te worden. De ZiL-127 paste perfect in dat plaatje.

In 1955 was de productie met 30 exemplaren al enigszins op gang gekomen. In totaal werden er 851 geproduceerd (1958 en 1959 waren topjaren met 200 exemplaren), tot er in 1961 (1 exemplaar) een abrupt einde kwam aan de productie van de ZiL. De USSR sloot zich aan bij een internationale conventie voor wegverkeer en committeerde zich daarmee aan een maximumbreedte voor vervoermiddelen: 2500 mm. De ZiL-127 was 180 mm te breed. In diezelfde tijd wees Moskou de productie van autobussen binnen het Warschau Pact toe aan Hongarije, wat ertoe leidde dat de Hongaarse Ikarus gaandeweg dé bus werd in de USSR.  

De ZiL was een opvallende verschijning op de Sovjet-wegen. Naast het chroom en aluminium maakte ook de grote, hoge koplamp (eigenlijk meer een schijnwerper) indruk. Die hoge lamp is goed te zien in de film Mensen en dieren uit 1962 (helemaal aan het begin en vanaf 1.55.) Voor liefhebbers van Russische treinreizen: kijk ook even naar het fragment vanaf 22.05.

Vanbinnen was er ook van alles bijzonder aan de Zil-127. De leuningen van de stoeltjes (32 in totaal) kon je verzetten, er was een netje “voor handbagage en hoofddeksels”, een lampje voor iedereen apart en een radio. Technisch (de motor en zo) was het ook allemaal opvallend, maar daar heb ik te weinig verstand van om dat interessant te vinden.

Tot in de vroege jaren zeventig kon je de ZiL nog zien rijden, daarna verdween hij uit beeld. Op dit moment is er nog één rijdend exemplaar, die van de bovenste foto. Die deed in de jaren 1956-1965 dienst vanuit Leningrad. (Leningrad-Moskou, Moskou-Minsk, Moskou-Simferopol waren bestaande trajecten, ook reed er een Zil-127 tussen het Moskouse vliegveld Domodedovo en hotel Moskva). De bus belandde in Estland, deed nog een jaar of wat dienst op een kolchoz en verwerd bijna tot een bergje schroot. Hij werd op het nippertje gered. In 2008 begon een groep liefhebbers van oud rollend materieel met de restauratie. Die hadden er drie jaar lang hun handen vol aan. 

Die Hongaarse Ikarus, daar heb ik trouwens ruime ervaring mee. In mijn jaren als reisleider was dat het voornaamste vervoermiddel. Ik wist – daar ben je reisleider voor – waar het knopje zat waarmee je van buitenaf de deur kon opendoen. Dat was handig, als je groep al bij de bus stond en de chauffeur nog nergens was te bekennen.  

De Hongaarse Ikarus

Metrostroj bouwde en bouwt de Moskouse metro. En een lijstje van metro-ergernissen.

(Eerste publicatie: 22-1-2012)

Een mooi-ronkend filmpje over de Moskouse metro. Of beter gezegd: over Metrostroj, het bedrijf dat de metro gebouwd heeft en nog steeds bouwt. Aanleiding: het 80-jarig bedrijfsjubileum.

Het bedrijf kijkt al enige tijd over de grenzen en bouwt ook tunnels en bruggen in andere landen. Het filmpje is zó wervend, dat je na afloop de neiging hebt om te zeggen: doe u mij maar twee van die tunnels… Het is een beetje als een Nederlands filmpje over onze dijken.

Ook mooi om te zien is hoe het commentaar bij beelden uit de Sovjet-tijd (vanaf 05.20, bijvoorbeeld) niet detoneert binnen het moderne geheel. Misschien een aardig experiment: plak dat ronkende Sovjet-commentaar uit de jaren dertig eens onder een Nederlands filmpje over de Deltawerken. Ik vermoed een prachtig effect.

Een beetje flauw misschien, maar ik had dat filmpje nog niet gezien of ik stuitte elders op een lijst (in het Russisch) met Moskouse-metro-ergernissen. Die variëren van de zware, terugzwiepende deuren bij de ingang (krijg die liever niet tegen je hoofd), stilstaande roltrappen bij grote drukte, lelijke kiosken en het ontbreken van informatie in het Engels.Een ergernis zijn kennelijk ook de elektronische klokken die aangeven hoe lang geleden de vorige trein is vertrokken. Want is het niet logischer om aan te geven hoelang het nog duurt totdat de volgende trein arriveert? Misschien wel, maar ik vind dat juist wel leuk, want altijd denk je weer: jeetje, pas een minuut geleden ging de vorige trein weg en daar hoor ik de volgende alweer aankomen!

En ik maak nog maar even van de gelegenheid gebruik om mijn eigen filmpje op de trap van de metro van Sint-Petersburg te laten zien. Station Vasileostrovskaja. Ik stap de roltrap op, en … daar gaan we!

Met de trein naar Leiden (2011) - met de tram door Leningrad (1973). Плывет моя сороковка по городу.

(Eerste publicatie: 13-7-2011)

Wij van het weblog Rusland veraf en nabij gaan even de batterijen opladen. De komende twee weken zijn wij een deel van de dag te vinden op de Leiden Summer School in Languages and Linguistics voor een Masterclass Active Russian. Geen idee hoe of wat, en met wie, maar kwaad kan het nooit.

Misschien dat er tussen de bedrijven door nog een enkel stukje op dit blog zal verschijnen, maar de kans daarop is niet groot. Eind van de maand pakken we de draad weer op.

Verveelt u zich tijdens deze blogstilte en houdt u van Sint-Petersburg, dan brengen onderstaande filmpjes mogelijk nog enige verstrooiing. Inhoudelijk niet echt boeiend, maar wel mooie zwart-wit beelden van Leningrad in 1973. De vrouwelijke trambestuurder is van de remise op het Vasili Eiland waar ik eerder een stukje over schreef. “Плывет моя сороковка по городу”.

Emmer met Moeren: tram- en trolleybustaal van Sint-Petersburg

(Eerste publicatie: 20-6-2011)

View fullsize

Altijd al een ereronde willen maken? In Sint-Petersburg kan het, en het is niet duur. U gaat naar het noorden van de stad en neemt daar tram 22. Als u op het juiste moment overstapt op tram 17, maakt u in korte tijd een rondje over de Prospekt van Cultuur, de Prospekt van Onderricht, de Prospekt Friedrich Engels en de Prospekt Loenatsjarski. In omgekeerde richting kan ook. Vanwege de eerbiedwaardige straatnamen (Loenatsjarski was Volkscommissaris van Onderwijs), wordt deze tramroute in de volksmond ook wel de Ereronde genoemd.

Na de Ereronde kunt op de Prospekt Loenatsjarski tram 57 nemen. U rijdt dan op de Vuilnisexpress. Die dankt zijn naam aan het eindpunt op de Loenatsjarski Prospekt, dat, in schril contrast met de Ereronde, de Vuilnisbelt wordt genoemd.

Een uitgebreide lijst met tram- en trolleybustaal in Sint-Petersburg vindt u hier. Natuurlijk zijn er koosnaampjes voor diverse tramtypes, zoals het Amerikaantje, de Sprinkhaan en de Blend-a-med. Dan heb je nog de Spring-in-‘t-veld (Попрыгунчик, een wagon die om de haverklap uit de rails loopt), de Kopeke (de trams van lijn 1) en de Emmer met Moeren (Ведро с гайками, een wagon van het type LM-99, die erg veel lawaai maakt).

Nog eentje dan: het werkwoord кольцеваться. Dat doet een tram die op het eindpunt een draai maakt. Ook aardig: Попрошайка (Bedelares, oftewel: de conductrice). En dan natuurlijk ook: Попрошайкина печка: het kacheltje bij de stoel van de conductrice. En met zo veel taalkundig vermaak ben je voor je het weet bij de Finish, oftewel: bij het Finlandstation.

Overigens maken tram en trolley in Sint-Petersburg moeilijke tijden door. De lokale overheid, die de stad zo graag wil opstoten in de vaart der volkeren, vindt het maar lastig, al dat elektrisch aangestuurd spul. Vooral het aantal wagons en tramlijnen neemt af. Liefhebbers van de tram en beschermers van de oude stad strijden voor het behoud van de remise op het Vasili Eiland.

Die functioneert al enkele jaren niet meer als remise, maar herbergt nog wel een trammuseum. Drie van de zes hangars hebben de status van regionaal monument. Er is een aanvraag ingediend om het gehele complex de status van federaal monument te verschaffen. Het is de vraag of die status er komt en of dat dan nog op tijd is om de remise te redden. De slopers lopen zich warm, er moet een tv- en filmcentrum komen met een hotel, een businesscentrum en ander winstgevend goed. Ik ben er vaak langsgelopen, langs de remise. Volgende keer moet ik ook maar eens naar binnengaan. Zo lang het nog kan. Voor je het weet heb je dit voor je neus:

Over de strijd voor het behoud van de remise leest u hier meer (Engels).

Voltsjansk heeft de mooiste tram van Rusland - deel 2

(Eerste publicatie: 23-5-2011)

We keren terug naar Voltsjansk, het stadje in de provincie Sverdlovsk met de mooiste tramlijn van Rusland. (Deel 1 over het trammetje vindt u hier). In onderstaand filmpje rijden we weer een stukje mee. “Pojechali!”, zegt bestuurder Lena aan het begin van haar dienst. Het is hetzelfde woord waarmee Joeri Gagarin ooit aan zijn ruimtevlucht begon.

Om te werken op de tram van Voltsjansk, vertelt de verslaggeefster, moet je iets hebben van een natuurliefhebber, padvinder en medewerker van het Ministerie van Rampenbestrijding. Nooit geweten dat je een ontspoorde tram met een paar takken weer op de rails kunt krijgen. Dat gebeurt vanaf 1.40. Als er even later weer een ontsporing wordt gemeld, ontsnapt de monteur een mooie vloek, een combinatie van de Russische woorden voor Japans en moeder – een eufemisme voor een andere vloek die ik hier onvermeld laat. (Vanaf 3.18 kunt u het filmpje ongezien laten, dan volgen er alleen nog wat amateurbeelden).

En hieronder vertelt Aleksandr Smetannikov, directeur van Avtoelektrotransport, over zijn inspanningen om de tram van Voltsjansk op de rails te houden. Die strijd voert hij al jaren, met wisselend succes. Een gelukje was de sluiting van het lijntje van het nabijgelegen Karpinsk. “Toen hebben we als partizanen het depot daar leeggehaald." De onderdelen konden ze in Volstjansk goed gebruiken. De stad is arm, de provincie geeft net genoeg geld om te overleven. Geld om de remise op te knappen is er niet, de sporen van de laatste brand (“Kortsluiting, en we hadden de pech dat de tram net in de remise stond.”) zijn dan ook nog goed zichtbaar.

Het takenpakket van directeur Smetannikov is de afgelopen jaren uitgebreid. Behalve voor de tram, is hij ook verantwoordelijk voor het sneeuwruimen en het vuilnisafvoer in de stad. En onlangs is daar nog de zorg voor het lokale badhuis bijgekomen. Raadselachtig zijn voor mij de beelden op 08.04. Wat doen die vissen daar in die badkuip?

Voltsjansk heeft de mooiste tram van Rusland - deel 1

(Eerste publicatie: 14-5-2011)

We verplaatsen ons naar een punt 2105 km ten oosten van Moskou en 452 km ten noorden van Jekaterinburg. We stellen ons op in de tajga tussen twee nederzettingen die samen het stadje Voltsjansk vormen. Even geduld, nog even geduld, nóg even geduld… en daar komt ie aan… (geluid aanzetten!):

Laat u niet in de war brengen door dat cijfer zeven op de voorkant, alsof ze daar in Voltsjansk zeven – of misschien wel meer - verschillende tramlijnen hebben. Ze hebben er eentje, enkelspoor, en ze zijn er maar wat trots op! Voltsjansk – ooit 36.000 inwoners, nu nog zo’n 10.000 - is de kleinste stad in Rusland met een tramlijn. Daar is zelfs een oorkonde van.

Van begin tot eind ben je een klein half uur onderweg. Een blogger filmde de complete route vanuit de tram. Werkelijk prachtig, al is het jammer dat hij het filmpje in een versnelde versie op internet heeft gezet.

En je wilt natuurlijk ook het echt geluid erbij. Gelukkig zijn er andere filmpjes die daarin voorzien. Hier eentje van ’s avonds, duidelijk in de zomer. Duidelijk ook dat de elektriciteit hapert. Wanneer de tram in beweging komt, blijft er nauwelijks voldoende over voor de lampen binnen.

En tenslotte nog een heel aparte versie. Met geluid en op normale snelheid, door de achterruit gefilmd en achterstevoren op internet gezet. Maakt niks uit, het resultaat blijft dat ik heel, heel erg graag een keertje naar Voltstjansk wil.

Zo’n lijntje onderhouden valt niet mee. In mijn volgende stukje een reportage over de zeer vindingrijke onderhoudsploeg en een interview met de directeur, die ook verantwoordelijk is voor het badhuis.

Voor deel 2 klikt u hier.

Cameraatjes in het verkeer - een aardige agent in Donetsk

(Eerste publicatie: 8-4-2011)

Van auto’s weet ik niet zo veel. Van auto-accessoires nog veel minder. Wat ik wel weet, is dat een cameraatje achter de voorruit in Rusland steeds populairder wordt. Althans, je ziet steeds vaker filmpjes die met zo’n cameraatje zijn opgenomen. Twee genres zijn daarbij zeer geliefd: ongelukken en gesprekjes met een agent (inspektor) van de verkeerspolitie. Zo’n inspektor kan bijzonder vervelend zijn en dan is zo’n cameraatje een machtig wapen.

Maar zo’n inspektor kan ook bijzonder aardig zijn. Zo eentje treffen we hier in het Oekraïense Donetsk:

De inspektor kijkt eens wat er zoal op de achterbank ligt en informeert vriendelijk: geen illegale kopieën of zo, cd’s, dvd’s? Wat scheelt er aan? Hè, vervelend, keelpijn.

Dan ziet de inspektor het cameraatje. Dat is interessant! Hoe veel kost zoiets nou? 2.100 grivna (184 euro), zegt de chauffeur. “Oggó”, antwoordt de inspektor met een prachtige zachte g. Prijzig! En neemt ‘ie vooruit ook op? Natuurlijk! En hoelang neemt ‘ie op? Een hele dag, een etmaal. Inspektor: Alsjeblieft, zeg! Knap dingetje, voor als je een keer een botsing krijgt. Chauffeur: of als een inspektor zich fout gedraagt. Inspektor: Ja, foute inspektors, die zijn er zat bij ons. Tot ziens, het beste.

Dan begin je toch vrolijk fluitend aan de dag, na zo’n filmpje.

En omdat ‘ie zo leuk is, en mooi past bij het bovenstaande, een herhaling van een oud filmpje. Jekaterinburg. Bij een controle wijst de chauffeur de inspektor erop dat de politie-auto op een weg met eenrichtingsverkeer tegen het verkeer is ingereden! En dat daar dus onmiddellijk proces-verbaal van moet worden opgemaakt. Na enig heen-en-weer gepraat zegt de chauffeur tenslotte: Nou goed, omdat het de eerste keer is, laat ik u gaan. De inspektor ziet daar de humor wel van in.

Het laatste filmpje staat hier uitgebreider beschreven.

In Moskou en geen zin in files? Bel de ambulance! - deel 2.

(Eerste publicatie: 5-4-2011)

Gisteren liet ik u zien hoe je in Moskou de hopeloze files kan omzeilen: u belt een ambulance, die u zonder veel omwegen, met zwaailicht en sirene, naar uw bestemming brengt. Ook als u kerngezond bent. Hieronder een tweede voorbeeld. Onze ‘patiënt’ meldt bij de centrale dat hij vervoer nodig heeft. Regelen we voor u! Kost 4.500 roebel (112 euro), u wordt zo meteen teruggebeld. De boeiende dialogen die dat oplevert (vanaf 0.43), vindt u onder het filmpje in een iets ingekorte vertaling. (Dmitrovskaja en Teatralnaja zijn locaties in Moskou):

- Dit is de medische kliniek. Mij is doorgegeven dat u medische hulp nodig hebt. Wat is er met u gebeurd?
- Ik moet van Dmitrovskaja naar Teatralnaja. En het liefst snel. Maakt niet uit wat voor diagnose u opschrijft. Als het maar snel is, ik kom te laat.
- De patiënt bevindt zich op de Dmitrovskaja?
- Ja.
- Maar wat voor diagnose, al is het maar ongeveer?
- Weet ik niet, schrijft u maar op: diaree.
- Buikpijn?
- Ja.
- En wat zit er op Teatralnaja?
- Mijn werk, maar schrijft u maar op een privé-arts of zo. Misschien zit er een ziekenhuis vlakbij. Schrijf maar op dat het vervoer naar een ziekenhuis was.

En daar (op 2.09) belt de chauffeur van de ambulance zelf. Die - ook niet van gisteren - gaat niet meteen akkoord. Kwestie van scherp onderhandelen:

- Dit is de dokter van de ziekenauto. Wat wilt u precies?
- Dat ik daarheen gebracht wordt. Naar Teatralnaja.
- En wat is er met u gebeurd?
- Ik moet gewoon naar Teatralnaja gebracht worden. Ik heb dat al aan drie mensen uitgelegd.
- Nee, begrijpt u, wij zijn voor medisch vervoer, we zijn geen taxi. Is er medisch iets?
- Ja, schrijft u maar op dat ik diaree heb.
- Nee, diaree, dat is wat anders, dan is het geen vervoer. Dan zijn we verplicht u op te nemen.
- Schrijft u op dat ik m’n been gebroken heb en dat ik naar een privé-arts moet. Dat is toch niet zo moeilijk? Ik betaal, ik weet dat dat bij u 4.500 roebel kost.
- Dat begrijp ik best, dat geld, maar wij houden ons met medische zaken bezig. We zijn geen taxi.
- Kunt u mij dan als patiënt vervoeren?
- Theoretisch wel, maar u hebt de centrale al gezegd dat u in feite een taxi nodig hebt. Als er een controle is, loop ik zelf tegen de lamp.
- Nou goed, schrijft u dan officieel op dat ik ergens pijn heb.
- Dan zijn we met verzinsels bezig. Er is geen medische indicatie voor vervoer. U wilt gewoon ergens zo snel mogelijk naar toe.
- Ja. Voor spoed kan ik u zelf extra betalen.
- Dat geld interesseert me niet, dat gaat toch naar de kas… U hebt de centrale alle gegevens
gegeven? 
- Ja, die heeft het adres.
- Goed, we komen er aan.

Op de bon staat (lees ik dat goed?) 6.161 roebel. Hoe dat bedrag tot stand is gekomen en wat er dan in de zakken van de chauffeur verdwijnt, weet ik niet.

Verder moet nog worden opgemerkt dat deze filmpjes (er zijn er meer) betrekking hebben op commerciële ambulancediensten. Ook als je echt wat hebt, moet je bij hen voor het vervoer betalen. Wie dat niet wil, belt alarmnummer 03.

(Lees vooral ook de commentaren bij de filmpjes, op youtube en via het linkje hierboven. Daar kan je een apart verhaal over schrijven.)