Russisch les: tekenfilmpje, mooie wals, prachtige stem, tamelijk grof taalgebruik. “Я ведь давно эту жизнь п******* называааааю.“

------------

Gennadi Smirnov

Cursus Russisch?, hoor ik u denken, cursus Russisch? Zal wel weer over vieze woorden gaan.

Nou, reken maar.

We beginnen met een kinderliedje. En niet zo maar een kinderliedje, nee, een kinderliedje dat bij iedereen met Sovjetwortels in het geheugen gebeiteld staat. Daarna volgt een wals met dezelfde status, dan een combinatie van beide voorzien van geheel nieuwe woorden. Het huiswerk voor de volgende keer: zing die nieuwe combinatie met een licht vermoeide, licht gedragen, veel levenswijsheid uitstralende stem – zonder een spier te vertrekken.   

Поехали, sprak Gagarin. Hier eerst dat kinderliedje, met krokodil Gena en Tsjeboerasjka:

En hier de wals, uit de film Moskou gelooft niet in tranen.

En dan nu Gennadi Smirnov, acteur en zanger uit Sint-Petersburg, die de wals van nieuwe woorden voorzag. Het onwelvoeglijk taalgebruik is werkelijk oorverdovend, maar ten gehore gebracht door een stem als die van Gennadi Smirnov meteen ook onweerstaanbaar grappig. Wie dit nieuwe meesterwerkje onder het filmpje met krokodil Gena en Tsjerboerasjka heeft gezet, weet ik niet. De tekst vindt u in elk geval onder aan dit stukje. 

En tenslotte nog, als extraatje, de nieuwe versie in de uitvoering van twee dames die best op mijn verjaardag mogen komen: 

Vergeet u uw huiswerk niet?

(Met dank aan Jana Smirnova – geen familie van Gennadi -  die mijn voorkeuren kent en me wees op het nieuwe lied.)     

Beschaafd:
 Что происходит на свете? - А просто зима
- Просто зима, полагаете Вы? - Полагаю.
Я ведь и сам как умею следы пролагаю
В ваши уснувшие ранней поpою дома.
 Что же за этим всем будет? - А будет янваpь.
- Будет янваpь, Вы считаете? - Да, я считаю,
Я ведь давно эту белую книгу читаю,
Этот, с каpтинками, вьюги стаpинный букваpь.
- Что же потом в миpе будет? - А будет апpель.
- Будет апpель, Вы увеpены? - Да, я увеpен.
Я уже слышал, и слух этот мною пpовеpен,
Будто бы в pоще недавно игpала свиpель.
- Что же из этого следует? - Следует жить
Шить саpафаны и легкие платья из ситца.
- Вы полагаете все это будет носиться?
- Я полагаю, что все это следует шить
Следует шить, ибо сколько вьюге не кpужиться
Недолговечна её кабала и опала,
Так pазpешите же в честь новогоднего бала
Pуку на танец, судаpыня, вам пpедложить.
Месяц - сеpебpяный шаp со свечою внутpи,
И каpнавальные мамаски по кpугу, по кpугу,
Вальс начинается, дайте ж, судаpыня, pуку,
И pаз-два-тpи, pаз-два-тpи, pаз-два-тpи, pаз-два-тpи

Onbeschaafd:
Что происходит на свете?
- а просто хуйня!
Просто хуйня, полагаете Вы?
- Полагааааааю. 
Я ведь и сам, как умею, хуйнею страдааааю. 
Эта хуйня просто поработила меня.
- Что же за всем этим будет?
А будет пиздец!
- Будет пиздец, вы считаете?
Да, я считааааааю.
Я ведь давно эту жизнь пиздецом называааааю.
Брошу карьеру и нахуй уеду в Елец.
- Чтоже теперь с нами будет?
Опять поебень.
- Вновь поебень, полагаете?
Да, полагаааааю.
Скозь поебень я свой жизненный путь пролагаааааю.
Трудно бывает, но я в этом смысле - кремень!
- Что же со всем этим делать?
А нахуй послать.
- Нахуй послать? Вы уверены?
да, блядь, уверееееен.
-Чем подтвердите, что план Ваш действительно верен?
Оооой, что вы пристали-то женщина, йобвашу мать!?

(Onderstaand fragment ontbreekt in het filmpje boven)
- Нет, я надеюсь на лучшее в новом году.
Здесь так прекрасно среди Новогоднего бааааала.
Слушай, ты что-то изрядно меня заебаааала.
Не обижайся, но шла бы девка в пизду.
- Можно вопрос, Вы танцуете?
Нет, я пою!
Разве не видете, мы не подходим друг другу?
Кончился вальс так уж дайте, сударыня, руууууку.
Да не свою, идиотка, мою, блядь, мою!

- ля ля ля ля ля ля ля ля 
Да не свою, идиотка, мою, блядь, мою!

Russische les: hoge hakken en Van Gogh. En een achterwerk.

------------

Ja, beste leerlingen, er komt weer van alles voorbij in deze Russische les: hoge hakken, Van Gogh, een damesachterwerk …. Maar centraal staat toch de liefde tussen moeder en dochter – al zou je dat op het eerste gezicht niet zeggen.

We danken dit rijke lesmateriaal aan het moderne muziekensemble Leningrad, en dat is niet voor het eerst. (U herinnert zich vast nog wel het aanstekelijke lied over, figuurlijk gesproken, visjes en een krokodil). Kijken we eerst even naar een filmpje. De complete tekst staat onderaan, maar probeert u het eerst zonder:

Ik pik er een paar zaken uit. Om te beginnen de eerste zin van de gezongen tekst: Водил меня Серёга на выставку Ван Гога. Mooi bedacht, Serjoga (koosnaampje voor Sergej) laten rijmen op de tweede naamval van Van Gogh. Probeer dat maar eens te vertalen! Ik ging met een leuk joch naar een tentoonstelling van Van Gogh? Klopt niet, qua metrum.  

Maar nu twee belangrijkere zaken in dit lied: de hoge hakken en het achterwerk. Voor dat laatste heeft het Russische natuurlijk meerdere woorden. Het woord dat hier wordt gebruikt (жопа/zjopa) kende ik al geruime tijd, dus voor mij is het lastig oordelen. Maar hoort u жопа hier voor het eerst, dan lijkt mij de kans mij klein dat u dat ooit nog gaat vergeten. En dat dankzij deze korte, maar liefdevolle dialoog tussen dochter en moeder:

Ты нахрена меня с такой жопой родила?
- А чё жопа то? Да, нормальная жопа!

Waarmee we meteen uw huiswerk voor de volgende keer te pakken hebben: vertaal beide regels in helder Nederlands.

De hoge hakken dan, uit het refrein. Hier heb ik enig onderzoek voor moeten doen, want in tegenstelling tot жопа ging er bij mij лабутенах geen belletje rinkelen. Лабутены komt van Louboutin. En dan gaat het om Christian Louboutin, bekend (niet bij mij) om zijn schoenontwerpen met hoge hakken. In het Russisch is zijn naam kennelijk verbasterd tot Лабутен – zo staat hij ook op zijn officiële Russische site vermeld.

Als ik het goed begrijp, zijn de zolen van een echte Louboutin vuurrood. De schoenen die het meisje in het filmpje leent, hebben een andere kleur, want die verft ze nog bij. Doe dit nooit met nagellak!

Tot slot nog iets over het liedje zelf. Dat beleefde zijn première een aantal maanden geleden op een podium in Novosibirsk. Helemaal top, maar toch minder dan de gefilmde versie. Want uit dat optreden in Novosibirsk had ik echt geen Russische les kunnen distilleren.

Группа ЛЕНИНГРАД - Экспонат

- Он вообще не чувствует меня;
И я, жила там, как птица в клетке.
Но всё-таки, знаешь, собралась,
Подошла к нему, сказала:
Пап, мне не нужны твои деньги.
Все машины, бриллианты, Мерседесы.
Я всего должна добиться сама...
И ушла...

- Круто!
- И сейчас, вот, снимаю хату.
Рисую по-тихоньку.
- В каком стиле рисуешь?
- Да, вообще в разных стилях.
Ну, такие, знаешь, более постельные тона.
Вот, в таких я люблю.
Просто, очень трудно объяснять человеку,
Который в этом не разбирается.

- Слушай, может уже встретися лично?
Сходим куда-нибудь...
- Эээ, ну, давай... А куда?
- Судя по теме, на выставку...
- На выставку?
- Я тогда заеду за тобой, часиков в шесть...
Нормально?
- А, м... Алиллуйя!
- Ммм, ну да, вроде нормально. Заезжай!

- А, а! Спасибо! Спасибо! Спасибо!
Кто молодец? Я молодец!
Кто молодец? Я молодец!
Кто молодец? Я молодец!
Я молодец! Я...
- Чё!?

Водил меня Серёга на выставку Ван Гога. 
Там было тёлок много; и нервы, как канат. 
Но я не недотрога, дала понять с порога:
На выставке Ван Гога, я - главный экспонат!

- Алло, Кисунь? Кисунь, привет! Как дела?
А-а! Понятно. Помнишь, у тебя были эти...
Ну, типа Лабутены. Да, меня Серёга позвал в музей.
В музей, Кисунь, ты чё!? Мне, короче, срочняк нужно.
Просто выручила! Огромное тебе спасибо. [Чмок!]

Припев:
На лабутенах-нах... и в оху*тельных штанах. 
На лабутенах-нах... и в оху*тельных штанах. 
На лабутенах-нах... и в оху*тельных штанах. 
На лабутенах-нах... и в оху*тельных штанах. 

Штанах.

- Алло, Кисунь, ты уже здесь? Ты чё, о*уела?
Я тебе объясняю. Что, *лять, тут не понятного, а?
Вообще никаких поступков не помнишь?
Да чтоб тебе так мужики давали, как ты мне Лабутены!
- На, подавись!

Мы с Генкой и Маринкой ходили в «Мариинку» -
Послушать чисто Глинку. Партер, туды-сюды. 
Там, сразу без заминки, в партере «Мариинки», 
Все поняли блондинки - я Прима, без п*зды. 

Припев:
На лабутенах-нах... и в оху*тельных штанах. 
На лабутенах-нах... и в оху*тельных штанах. 
На лабутенах-нах... и в оху*тельных штанах. 
На лабутенах-нах... и в оху*тельных штанах. 

Штанах. 
Штанах. 

- Ну, хватит хернёй страдать. 
Сходи-ка лучше за хлебом, а?
- За чем?
- За хлебом. Хлеба дома нет...
- Ага! Бегу уже... Волосы назад.
Чтоб я этого сраного хлеба у нас в квартире 
Вообще никогда не видела!
- Ты мне про хлеб такого не говори...
У нас бабка блокаду пережила!
- Бабка пережила, а мне - *издец!
Ты нахрена меня с такой жопой родила?
- А чё жопа то? Да, нормальная жопа!
Ну-ка, встала! Выходнула. Максимально!
Максимально!

De mooiste Russische muziek van 2015. Met dank aan zuster Ioelianija.

Nou vooruit, dan kom ik ook maar met een lijstje van 2015: de mooiste muziek uit Rusland die ik het afgelopen jaar heb gehoord. Het is een kort lijstje, er staat precies één nummer op. Het heeft Vjoen nad vodoj. Luistert u daar eerst even naar, praten we daarna verder.
 

Hier zingt het Hoogtijdagenkoor van het Sint Elisabethsklooster uit Minsk onder leiding van zuster Ioelianija, een prachtvrouw, die haar hand niet omdraait voor een stevig rocknummer met gitaren, waarover zo meteen meer.

Vjoen nad vodoj is een oud volksliedje waarvan meerdere varianten bestaan. Hier wordt – niet verrassend – de religieuze variant ten gehore gebracht waarbij de gebeurtenissen tegen het einde een vreugdevolle wending nemen – vanuit het standpunt van de kerk bezien. Je hoeft de tekst niet te verstaan om te begrijpen dat die wending zich voltrekt in het voorlaatste couplet. Het koor stoomt daar op volle kracht vooruit en ook aan zuster Ioelianija is te zien (rond 2.55) dat de golven die dat teweegbrengt haar niet onberoerd laten. Dat is niet zo vreemd, want Vjoen nad vodoj gaat ook over haar.

Zuster Ioelianija (Irina Denisova) studeerde aan het conservatorium van Leningrad. In de jaren negentig, een tijd waarin velen vatbaar waren voor occulte zaken, raakt ze in de ban van de astrologie. Haar echtgenoot verlaat het gezin en kort daarna krijgt ze te horen dat hun vierjarig zoontje kanker heeft. Een priester geeft haar het dwingend advies de satanische astrologie vaarwel te zeggen en met de kleine Ignat te gaan bidden in het klooster. Ignat geneest. Die ‘wonderbaarlijke redding’ duwt haar richting de kerk en uiteindelijk treedt ze toe tot het klooster.

Vjoen nad vodoi gaat over een jongedame die nee zegt tegen de wereldse verlokkingen, om uiteindelijk (in dat voorlaatste couplet) ja te zeggen tegen de nonnenkap met habijt: “… это вот мое”, wat velen – ik niet – tegenwoordig zouden vertalen met: “dát is mijn ding”. In het laatste couplet volgt tenslotte de mededeling dat de jongedame non wordt. In mineur, naar het mijn heidense oren toeschijnt, maar dat wordt op de laatste noot, waarop het koor de hoogte ingaat, opeens weer anders.

Ik stuitte op een intrigerende documentaire over zuster Ioelianija, over haar werk als dirigente en over de weg die ze heeft afgelegd naar het geloof. Op wat latere leeftijd, maar dezelfde weg die de jongedame uit het oude volksliedje aflegt. De religieuze aspecten uit de documentaire raken me niet zo, maar haar werk met het koor is mooi om te zien. En helemaal prachtig zijn de beelden tussen 11.25 en 16.18, waar ze repeteert en optreedt met oud-delinquenten en daklozen die (neem ik aan) onderdak hebben gevonden in het klooster. Met zuster Ioeljanija achter de toetsen brengen ze de rockklassieker Novy povorot  van Masjina Vremeni ten gehore.

Вьюн над водой

Вьюн над водой, ой вьюн да над водой
Ой, вьюн да над водой расстилается
Ой, вьюн да над водой расстилается
Дева у окна, ой дева у окна
Ой, дева у окна дожидается
Ой, дева у окна дожидается

Едет на коне, ой едет на коне
Ой, едет на коне свет -- Егорушка
Ой, едет на коне свет - Егорушка
Это не мое, ой это не мое
Ой, это не мое , то сестрица твое
Ой, это не мое , то сестрица твое

Звали ее , ой звали ее
Ой, звали ее хороводы водить
Ой, звали ее хороводы водить
Это не мое, ой это не мое
Ой, это не мое, то подруженька твое
Ой, это не мое, то подруженька твое

Вынесли для ней, ой вынесли для ней
Ой, вынесли для ней сундук с бархатом
Ой, вынесли для ней сундук с бархатом
Это не мое, ой это не мое
Ой, это не мое, это брата мово
Ой, это не мое, это брата мово

Вынесли для ней, ой вынесли для ней
Ой, вынесли для ней клобук с мантией
Ой, вынесли для ней клобук с мантией
Это вот мое, ой это вот мое
Ой, это вот мое Богом суженое
Ой, это вот мое Богом суженое

Вьюн над водой, ой вьюн да над водой
Ой, вьюн да над водой расстилается
Ой, вьюн да над водой расстилается
Дева у окна, ой дева у скита
Ой, дева во скиту постригается
Ой, дева во скиту постригается

Ironie van het lot – de schrijver van een van de aardigste Russische filmliedjes was een ploert die de kogel kreeg

Vladimir Kirsjon

Een scherper contrast kan ik zo snel niet bedenken. Je schrijft de tekst van een teder, dromerig liedje over de liefde dat tot het collectieve geheugen van Rusland behoort en daarbij ben je een streberige hielenlikker, zeg maar gerust: een ploert, die zijn einde vindt door een kogel tijdens de Stalinterreur.

Vladimir Kirsjon (1902-1938) – weinigen in Rusland kennen zijn naam, iedereen kent het lied dat hij schreef: Ja sprosil u jaseni. Het lied (de muziek is van Mikael Tariverdijev) dankt zijn bekendheid aan de film Ironie van het lot, die steevast rond Oud-en-Nieuw te zien is op de Russische tv. De stem hieronder is niet van de acteur met de gitaar (Andrej Mjagkov), maar van Sergej Nikitin. De tekst staat onder aan dit stukje:

Kirsjon maakte in de jaren dertig vooral naam als schrijver van toneelstukken, die inmiddels goeddeels zijn vergeten. Hij bezong Stalin en de successen van het socialisme, de stukken werden opgevoerd in grote theaters in Moskou en Leningrad. Midden jaren dertig schreef hij voor het Vachtangov Theater de komedie Den rozjdenija (Verjaardag) *) , met daarin de tekst van het lied dat veertig jaar later beroemd zou worden: Ja sprosil u jaseni. In die komedie klonk het alleen op andere muziek, en wel van de jonge componist Tichon Chrennikov. Die eerste versie is verloren gegaan, staat her en der vermeld, wat ik eigenaardig vind. Chrennikov groeide uit tot een heel grote meneer in de Sovjetunie en het Vachtangov Theater was (en is) ook niet bepaald een achterafzaaltje. Zouden de originele noten daar echt niet ergens in het archief liggen?

Affiche van Ironie van het lot

Geleid door ambitie en misschien ook door angst, deed Kirsjon volop mee aan de afzichtelijke, openbare verkettering van ‘volksvijanden’, wat meestal de opmaat vormde voor arrestaties - een duister vooruitzicht in die donkere jaren. In augustus 1936 was hij een van de ondertekenaars van een stuk in de Pravda, waarin de doodstraf werd geëist tegen de leden van het “Trotski-Zinovjev-centrum”. Op het 16de congres van de Communistische Partij in 1930, waar onder anderen filosoof Aleksej Losev werd aangepakt, riep Kirsjon dat Losev voor diens opvattingen “tegen de muur moest worden gezet”.  Tot Kirsjons mikpunten behoorden ook Michail Zosjtsjenko en Michail Boelgakov. Over Boelgakov schreef hij in de krant Vetsjernaja Moskva, dat diens toneelstukken Beg en Bagrovyi ostrov duidelijk het gezicht blootlegden van een klassevijand.

Kirsjon had zich beter stil kunnen houden – al was dat in die tijd bepaald geen garantie voor een onbekommerd bestaan. In mei 1937 komen ze ook voor hem, nadat hij eerder al het lijdend voorwerp was geworden van het soort publieke verkettering waar hij eerder zelf volop aan had meegedaan. Eind april schrijft de vrouw van Boelgakov in haar dagboek over een vergadering van de Schrijversbond: “M. A. [Michail Afanasevitsj] piekert er niet over om een toespraak te houden en hij gaat er sowieso niet heen. Want Kirsjon wordt er voornamelijk aan stukken gescheurd door dezelfde mensen die een paar dagen geleden nog bij hem liepen te slijmen.”

Kirsjon wordt beschuldigd van Trotskistische activiteiten. In 1938 wordt hij geëxecuteerd. In 1955 wordt hij gerehabiliteerd. Eldar Rjazanov, regisseur van de film Ironie van het lot, overleed op 29 november 2015 in Moskou.  

Я спросил у ясеня,
Где моя любимая.
Ясень не ответил мне,
Качая головой.
Я спросил у тополя,
Где моя любимая.
Тополь забросал меня
Осеннею листвой.

Я спросил у осени,
Где моя любимая.
Осень мне ответила
Проливным дождём.
У дождя я спрашивал,
Где моя любимая.
Долго дождик слёзы лил
За моим окном.

Я спросил у месяца,
Где моя любимая.
Месяц скрылся в облаке,
Не ответил мне.
Я спросил у облака,
Где моя любимая.
Облако растаяло
В небесной синеве.

— Друг ты мой единственный,
Где моя любимая?
Ты скажи, где скрылася,
Знаешь, где она?
Друг ответил преданный,
Друг ответил искренний:
— Была тебе любимая,
— Была тебе любимая,
— Была тебе любимая,
А стала мне жена.

Я спросил у ясеня,
Я спросил у тополя,
Я спросил у осени…

*) Van litterair criticus Vladimir Bykov bgreep ik inmiddels dat het bewuste toneelstuk niet Verjaardag heet, maar De grote dag. Meer daarover leest u hier.

Hoe zangeres Plevitskaja dichter Tsjernov beroemd maakte - en eindigde in een Franse cel

Nadjezjda Plevitskaja

Mocht u op zoek zijn naar een scenario voor een film of een pakkend plot voor een boek, dan zou u eens kunnen kijken naar het leven en lot van dichter Filaret Tsjernov en zangeres Nadjezjda Plevitskaja. Ontmoet hebben ze elkaar nooit, maar artistiek kruisten hun wegen elkaar nadrukkelijk. De dichter eindigde zijn leven als alcoholist in een Moskous gesticht, de zangeres als ontmaskerde Sovjetspion in een Franse gevangenis.

Filaret Tsjernov

Filaret Tsjernov (1878 -1940) was in het Rusland van rond 1900 een tweederangs dichter. Een getormenteerde ziel (hij werkte op kantoor bij de Spoorwegen en dat zal hem geen goed hebben gedaan), die in zijn talrijke gedichten weinig vertrouwen liet doorschemeren in de toekomst. Zijn werk werd wel gepubliceerd in tijdschriften, maar tot een afzonderlijke bundel kwam het nooit. Hoe anders was in die jaren het leven van Nadjezjda Plevitskaja (1884-1940). Ontdekt als zangeres in het befaamde Moskouse restaurant Jara, groeide zij uit tot een van de bekendste vertolkers van Russische volksliederen en romances. Ze schitterde op tournees en liet het dankzij uitstekende honoraria breed hangen.

Toen werd het 1917. Tsjernov wist zich als dichter niet aan te passen aan de nieuwe tijd en viel droog, Plevitskaja week via Turkije uit naar het westen. Daar bezorgde zij Tsjernov (die Rusland nooit verliet) onverwacht veel roem – zij het in beperkte kring: onder Russische emigranten. Die konden geen genoeg krijgen van een op muziek gezet gedicht van Tsjernov: Замело тебя снегом, Россия (Je bent ondergesneeuwd, Rusland). Hier hebt u het, in een uitvoering van Plevitskaja.

Замело тебя снегом, Россия,
Je bent ondergesneeuwd, Rusland
Запуржило седою пургой
Ondergedompeld in een grijze sneeuwjacht
И холодныя ветры степныя
En de koude steppewinden
Панихиды поют над тобой. 
Zingen een dodenmis voor jou.

Ни пути, ни следа по равнинам,
По сугробам безбрежных снегов.
Er is geen weg, geen spoor op de vlakten,
In de wallen van de eindeloze sneeuw
Не добраться к родимым святыням,
Не услышать родных голосов.
De familieheiligdommen zijn onbereikbaar
De stemmen van verwanten niet te horen

Замела, замела, схоронила
Всё святое, родное пурга.
Een sneeuwjacht heeft alles begraven
wat ons heilig en eigen is
Ты, - слепая жестокая сила,
Вы, - как смерть, неживые снега. 
Jij, blinde, wrede kracht,
Jullie, sneeuwvelden, levenloos als de dood

Her en der wordt vermeld dat Plevitskaja het lied ooit zong voor tsaar Nicolaas II en zijn familie, maar omdat de tekst voor het eerst werd gepubliceerd in maart 1918 (in het tijdschfit Svoboda), is dat niet erg waarschijnlijk. Mogelijk beleefde het lied zijn première pas op 3 januari 1925 tijdens een concert in Berlijn, gewijd aan het 25-jarig artiestenbestaan van Plevitskaja. De Parijse emigrantenkrant Russkaja gazeta maakt melding van het concert en noemt het lied.

Dat het nummer onder Russische emigranten bijzonder populair was, zal niet verbazen.  Onduidelijk is, of Tsjernov er zelf ook de politieke betekenis in heeft willen leggen die er – begrijpelijkerwijs – door de emigranten in Berlijn en Parijs aan werd gegeven. Hoe dan ook was Plevitskaja als belangrijkste vertolker van het lied een gevierd artieste onder de emigranten. Niemand die het verlangen naar het onbereikbaar geraakte, ‘ondergesneeuwde’ vaderland zó wist te vertolken.

Hoe hard moet bij diezelfde emigranten vervolgens de ontmaskering van hun heldin zijn aangekomen. Plevitskaja bleek - samen met haar zoveelste echtgenoor Nikolaj Skoblin - jaren te hebben samengewerkt met de OGPU, de voorloper van de NKVD en KGB. Met hun hulp wist de geheime dienst in 1937 Jevgeni Miller, voorzitter van de anticommunistische Russische All-Militaire Unie (Russisch: Русский Обще-Воинский Союз - РОВС), in Parijs te ontvoeren. Miller werd op 11 mei 1939 in Moskou geëxecuteerd.

Plevitskaja werd door de Franse politie opgepakt en wegens haar aandeel in de ontvoering veroordeeld tot 20 jaar cel. Ze overleed op 5 oktober 1940 in de gevangenis van Rennes. Tsjernov, die zij in Berlijn en Parijs zo geliefd had gemaakt, verging het weinig beter. Hij raakte aan de drank, deed in 1940 een paar zelfmoordpogingen, werd opgenomen in een krankzinnigengesticht en overleed daar in maart, op 4 november, dan wel 4 december – de bronnen spreken elkaar tegen.)

Componist van Je bent ondergesneeuwd, Rusland is Konstantin Karlovitsj Sjtakelberg, al wordt ook Tsjernov zelf genoemd als maker van de muziek en staat ook her en der vermeld dat de componist niet bekend is. Sjtakelberg, leider van het hoforkest van Alexander III, overleed in 1925 veilig en wel in Tallin. Plevitskaja heeft sinds 2009 een eigen museumpje in haar geboortedorp Vinnikovo (provincie Koersk), waar ook een standbeeld van haar staat. 

Plevitskaja belandde in Rennes in een naamloos graf. De as van Tsjernov werd bijgezet op de Nieuwe Donskoj-begraafplaats in Moskou, columbarium 14. 

Waar de Russische treincultuur schittert: met muziek op het perron bij aankomst en vertrek. (Wie vult mijn lijst met gebruikte liederen aan?)

View fullsize

Vitebsk station, Sint-Petersburg

Een trein laten vertrekken doe je zo:

Zo’n melodie die zich uitstort over de afscheidnemers op het perron en zich vermengt met het knarsen van de wielen, behoort tot de mooiste onderdelen van de Russische treincultuur – een cultuur die in het minuscule Nederland met z’n speelgoedintercity’s geheel ontbreekt.

Hierboven wordt trein nummer 25 Voronezj-Moskou uitgeleide gedaan. De melodie is van het lied Afscheid van een Slavisch meisje.

En een trein laten aankomen doe je zo (Moskou-Volgograd, melodie: De Wolga stroomt):

Ik dacht: laat ik eens uitzoeken welke Russische treinen er zoal muzikaal begeleid worden, op welke stations en met welke muziek dan precies. Dat bleek nogal een klus. Mijn onderzoekje is ongetwijfeld verre van compleet en ik doe graag een beroep op mijn lezers: welke muziek hebt u ooit gehoord op een Russisch perron bij een vertrekkende of aankomende trein? En welke trein was dat? Of laten we het iets breder trekken: op perrons van de voormalige Sovjetunie. Dan telt deze bijvoorbeeld ook mee: Odessa-Moskou, melodie: Aan de Zwarte Zee.

Hierboven, op dat perron in Odessa, gaat trouwens wel iets heel erg mis: de muziek is al afgelopen en de trein staat nog stil! Dat kan natuurlijk niet. De trein dient zich onder de klanken van het lied in beweging te zetten en dan langzaam richting horizon te rijden.  

Aan mijn lijstje hieronder valt nog iets op: Rusland zit – en dan druk ik me voorzichtig uit - aanzienlijk ruimer in de stedelijke lofliederen dan Nederland. Geen stad of streek of je hebt er een muzikale ode bij. Stel nu dat iemand bij Prorail of NS op het koddige idee komt om treinen in Nederland met muziek te laten vertrekken, met welke liedjes gaan we dat dan doen? Aan de Amsterdamse grachten, bij de intercity Rotterdam-Amsterdam? (Menig Rotterdammer zal de stoptrein verkiezen.) Vertrekken we uit de hoofdstad naar Den Haag met: Wat voor weer zou het zijn in Den Haag? En dan bij aankomst Oh, Oh Den Haag? Ach, hoe armzalig.

Het zijn in Rusland doorgaans de wat duurdere treinen die muzikaal begeleid worden – allicht, en dan heb je ook wat. Aankomst van de Rode Pijl, Moskou-Sint-Petersburg, melodie: Hymne voor een grootse stad:

Wat mijn lijstje betreft: op fora van treinliefhebbers zag ik aardig wat liederen vermeld staan, maar bijbehorende filmpjes van de vertrekkende of aankomende treinen zelf zijn helaas schaars. Verder weet ik niet hoe actueel de vermeldingen zijn. Afscheid van een Slavisch meisje is de meest genoemde melodie. Die krijg (of kreeg) je te horen bij de vertrekkende treinen Voronezj-Moskou, Saratov-Moskou, Archangelsk-Moskou, Polotsk-Moskou, Simferopol-Moskou, Dnjepropetrovsk-Moskou, Simferopol-Kiev, Perm-Moskou, Sverdlovsk-Moskou, Tambov-Moskou en Orjol-Moskou.

Eentonig? Nou, dat valt reuze mee, want dit kwam ik ook nog tegen, los van de boven al genoemde muziek bij de treinen Odessa-Moskou en Moskou-Volgograd:

- Barnaoel-Moskou, bij vertrek: Chleb vsemu golova (Brood is ons alles)
- Brjansk-Sint-Petersburg, vertrek: Wreed ruiste het bos van Brjansk
- Moskou-Dnjepropetrovsk, bij aankomst: Dnjepropetrovsk, mijn thuis
- Kiev-Simferopol, aankomst: Simferopol, de poort van de Krim
- Jaroslavl-Moskou-Jaroslavl, aankomst en vertrek: Jaroslavna
- Novosibirsk-Moskou, vertrek: Ik hou van je, mijn Novosibirsk
- Omsk-Moskou, vertrek: De straten van Omsk
- Petrozavodsk-Moskou, vertrek: Lang zal ik dromen van de Karelische bossen
- Nizjni Novgorod, vertrek (bestemming niet genoemd): De weg is mijn tweede huis
- Nizjni Novgorod, aankomst (herkomst niet genoemd): Nizjni Novgorod lijkt op een droom
- Moskou-Nizjni Novgtorod, aankomst: Hymne van Nizjni Novgorod
- Orenburg-Moskou, vertrek: Orenburgse donzen hoofddoek
- Samara-Moskou, vertrek: Samara, mijn hoop en trots
- Belgorod-Moskou, vertrek: Belgore
- Moskou-Belgorod, aankomst: Hymne van Belgorod
- Kazan-Moskou-Kazan vertrek/aankomst: Mars van het Rode Leger
- Kiev-Odessa, aankomst: Parel aan de zee
- Tsjeljabinsk-Moskou, vertrek: Hymne van de Zuid-Oeral Spoorwegen
- Vologda-Moskou-Vologa, aankomst en vertrek: Vologda
- Moermansk-Sint-Petersburg, vertrek: Ik hou van mijn streek in het Poolgebied
- Moskou-Sint-Petersburg, vertrek hogesnelheidstrein, muziek: Moskou:

Hulp gezocht, dus, want ik wil dit lijstje graag uitbreiden. Elke aanvulling is welkom, of het nu een recente muzikale treinbegeleiding betreft of eentje van jaren her. En natuurlijk het liefst met een filmpje erbij! 

Reacties kunt u als commentaar onder dit stukje zetten, via Facebook of Twitter (@Rusverafnabij) melden of mailen naar: e.m.hartman@chello.nl.    

Een loflied van Igor Rasterjajev op de Russische baanwerker

Hoe zou het zijn met Igor Rasterjajev, vroeg ik mij af, de acteur die een paar jaar terug plots bekend werd met een aanstekelijk lied over combinebestuurders. Hij kwam met nog een paar vrolijke nummers en trok al snel volle zalen.

Het bleek dat ik een paar nieuwe liedjes had gemist. Daarvan is het onderstaand het aardigste. Het haalt het niet bij wat ik eerder van Rasterjajev liet horen, maar vooruit, slecht is het niet. (Tekst en vertaling vindt u onderaan.)

Opnieuw zet Igor de gewone Rus op een voetstuk, de arbeider zonder poespas die zijn werk doet, die beschikt over een volkse wijsheid en die niks weet of wil weten van stadse moderniteiten. Zulke lui, wil Rasterjajev maar zeggen, vormen de plechtanker van Rusland. Dat zal allemaal best, maar dat moet je niet al te lang uitmelken.

Ik blijf Igor in de gaten houden en hoop op echt leuk nieuw materiaal. Via dit linkje komt u terecht bij eerdere liedjes.     

Скорый поезд прёт вперед, 
De sneltrein kachelt voort
Едет в поезде народ.
In de trein reist het volk
Всё гадая много лет, 
Dat steeds maar aan het raden is
А туда ли взят билет.
Of ze wel een kaartje de goede kant op hebben gekocht

Брезгливо глядя на обходчика, - оранжевый жилет,
Met een vies gezicht kijken ze naar de baanwerker – een oranje vest
А путевой обходчик мог бы очень ценный дать совет.
Maar de baanwerker zou hun zeer goede raad kunnen geven
Мудрей профессии обходчика по жизни не найти -
Een wijzer beroep dan baanwerker vind je van je leven niet
Куда б ни шел он, ему всюду постоянно по пути.
Waarheen hij ook gaat, hij is overal en altijd op de goede weg

В поезде огни зажгли,
In de trein zijn de lichten aangegaan
Люди в ресторан пошли.
De mensen zijn naar de restauratie
Будут до утра блажить
Om tot aan de ochtend dom te kletsen
Всё решая, как им жить. 
Steeds maar besluitend hoe ze moeten leven

И на диспетчера в окно глядеть, слегка задравши нос,
En door het raam een beetje minachtend naar de verkeersleider te staren, 
е зная, что он мог бы дать ответ на заданный вопрос.
Zonder te weten dat hij een antwoord zou kunnen geven op hun vraag.
Мудрее знания диспетчера в вопросе этом нет: 
Die vraag gaat de wijsheid van de verkeersleider niet te boven:
На белом свете только красный есть и есть зеленый свет!
Op de wijde wereld heb je alleen rood en groen licht!

Скорый поезд пролетит, 
De sneltrein vliegt voorbij
Души людям взбередит.
Stookt onrust in de harten van de mensen
Всех куда-то увезет, 
Hij voert ze allen ergens heen
Будто скорость их спасет.
Alsof snelheid redding brengt.

А у сторожки тихий вечер синевой на землю лег. 
Bij het wachtershuisje is het stille avondblauw neergedaald
А там обходчик и диспетчер попивают кофеек, 
En daar doen de baanwerker en verkeersleider een bakkie
Врубают красный, чтобы рельсам хоть немного отдохнуть, 
Ze hebben de boel op rood gezet, zodat de rails een beetje kunnen uitrusten
И до утра обходят взглядом самый главный, Млечный, путь. 
En tot aan de ochtend blikken ze naar de hoofdweg, de Melkweg