De ramen van het huis van Mathilda Ksjesinskaja, de geliefde van Nicolaas II

(Eerste publicatie: 16-9-2010)

“U komt ook voor de excursie?” Het klonk vriendelijk, maar aarzelend, en dat kon ik wel begrijpen. Met mijn 1 m. 92, duidelijk niet-Russische voorkomen, en ook nog eens van het mannelijk geslacht, week ik overduidelijk af van de overige deelnemers aan de wandeling.

Ik ging mee met een wandelexcursie door een stukje van de Petersburgse wijk Kolomna. Zulke excursies – je hebt er wekelijks tal van – zijn een serieuze zaak. Grote afstanden leg je niet af, daarvoor zijn de verhalen en toelichtingen te gedetailleerd. Zo ook nu. Het duizelde me al na vijfhonderd meter. Anna Pavlova, Fokin, Lesgaft, Nizjinski, Komissarzjevskaja, Ksjesinskaja, de Nederlander Van der Pals en de vierde zoon van Alexander II, allen hadden hier gewoond of waren er op bezoek geweest.

Hier staat onze gids Lidija Ivanova (links) voor het huis van ballerina Mathilda Ksjesinskaja aan de Anglijski prospekt. Ze ontving er kroonprins Nicolaas II, met wie ze een gedoemde verhouding had. Geloof het of niet, maar ’s avonds kwam ik in een boek over Sint-Petersburg dit citaat tegen uit haar memoires:

“Veel gelukkige dagen heb ik in dit huis beleefd. De Kroonprins kwam meestal ’s avonds aangereden, tegen het eten, hij was de hele dag erg druk… Ik wist ongeveer om welke tijd de Kroonprins naar me toekwam en dan ging ik bij het raam zitten. In de verte hoorde ik het regelmatige getrappel van de hoeven van zijn prachtige paard op het stenen plaveisel, dan werd het geluid plots onderbroken – dat betekende dat de draver als aan de grond genageld voor mijn deur stilstond.”

Had ik dat fragment eerder gelezen, dan had ik natuurlijk ook even de ramen van het huis gefotografeerd.

Een eindje verderop, op nummer 8-10, woonde de Nederlandse industrieel en consul honoraire Hendrik van Gilse van der Pals, geldschieter van Diaghilev. Zijn huis is tegenwoordig in handen van het Russische leger. En bij hem om de hoek zat die vierde zoon van Alexander II. En die keek weer uit op de chocoladefabriek van Georges Bormann.

De chocoladefabriek

Na twee uur nam ik afscheid van Lidija Ivanova. Ze keek me vriendelijk aan, maar ook een beetje vorsend. Even was ik bang dat ze me zou gaan overhoren.

Blauwe dekens, rode dekens en de Zomertuin van Achmatova

(Eerste publicatie: 28-08-2010)

Ik had een mooi beginakkoord van mijn verblijf in Sint-Petersburg in gedachten en dat werd het ook: een rondvaart “Langs de gedichten van Achmatova”. De rondvaart kreeg alleen een wat andere toonsoort dan gedacht.

Gedichten luisteren vind ik al vrij lastig. In een vreemde taal is dat nog lastiger en in dit geval zat de motor van de rondvaartboot me ook nog behoorlijk in de weg. Maar ik was kennelijk de enige die daarmee zat. Er werden blauwe dekens uitgedeeld (het was een graad of negentien en er stond een aardig briesje) en de stemming aan boord was genoeglijk.

Al snel kwamen we langs de Zomertuin. Nu zou vast mijn favoriete gedicht van Achmatova klinken: Zomertuin. Maar nee, er klonk iets anders, al weet ik niet precies wat, vanwege die motor. Ik liet de gedichten verder maar en genoot van wat ik zoal tegenkwam. Twee bruidsparen:

Twee kunstenaars (toen onze boot voorbij was, trokken ze de even benen op vanwege de golven):

Het Kempinski Hotel (hier woonde Dick Advocaat toen hij Zenit naar de landstitel en de UEFA Cup voerde):

En zij hadden rode dekens gekregen!

En toen klonk opeens toch nog het prachtige Zomertuin:

ЛЕТНИЙ САД

Я к розам хочу, в тот единственный сад,
Где лучшая в мире стоит из оград,
Где статуи помнят меня молодой,
А я их под невскою помню водой.

В душистой тиши между царственных лип
Мне мачт корабельных мерещится скрип.
И лебедь, как прежде, плывет сквозь века,
Любуясь красой своего двойника.
И замертво спят сотни тысяч шагов
Врагов и друзей, друзей и врагов.
А шествию теней не видно конца
От вазы гранитной до двери дворца.
Там шепчутся белые ночи мои
О чьей-то высокой и тайной любви.
И все перламутром и яшмой горит,
Но света источник таинственно скрыт.

1959

De badkuip van de tsaar in Tsarskoje Selo

(Eerste publicatie: 19-9-2009)

In de categorie Leuke Dagtripjes dit keer: de keizerlijke badkuip in Tsarskoe Selo, even ten zuiden van Sint-Petersburg.

View fullsize

Toeristen komen in Tsarskoje Selo doorgaans niet verder dan het Catharina Park en het Alexander Park. Vandaar is het nog even lopen, maar dan heb je ook wat: het Babolovski Park, met de ruïnes van een klein paleisje met de grootste granieten badkuip ter wereld. Volgens een enkele bron was deze badkuip bestemd voor Catharina de Grote (1729-1796), maar dat is niet juist.

Het eerste bouwsel – inclusief marmeren badkuip - verrees wel ten tijde van Catharina, maar het raakte al snel in verval. Het werd verbouwd in 1824-1825, de ovalen ruimte in het midden werd verbreed om plaats te bieden aan een veel grotere badkuip, nu van graniet. Het ding was (en is) zo groot, dat badkuip wat oneerbiedig klinkt. Zwembad misschien? Nou, bassin lijkt me nog het beste. Het gevaarte werd gemaakt door steenhouwer Samson (prachtige naam voor een steenhouwer) Soechanov, die ook de torens voor de oude Beurs in Petersburg maakte en het voetstuk van het standbeeld voor Minin en Pozjarski op het Rode Plein.

Over de omvang verschillen de bronnen van mening. De hoogte is bijna twee meter, als diameter wordt 5,33 meter genoemd, maar ook 7 meter. De inhoud zou 800 emmer zijn (een oude Russische maat, 1 emmer = 12,2994 liter) of 8.000 emmer. Dat scheelt nogal, maar ik ga het niet narekenen. Het water werd via een leiding aangevoerd uit een bron in een dorp nabij. Het bassin had geen stop, leegscheppen moest dus met de hand. Een foto uit 1930 laat zien dat je van een soort omloop het water in kon springen.

Het paleisje werd tijdens de oorlog vernield, de Duitsers lieten het bassin ongemoeid. Terwijl de grote paleizen in de buurt werden gerestaureerd en tegenwoordig een topattractie vormen voor toeristen, ligt het paleisje met de badkuip er verloren bij. Wees wel voorzichtig als u er een kijkje gaat nemen, er ligt nogal wat los.

Deze dagtrip laat zich prima combineren met een bezichtiging van het paardenkerkhof in het Alexander Park, waarover een andere keer meer.

Russische dorpen presenteren zich op het wereldwijde web

(Eerste publicatie: 8-9-2009)

View fullsize

Een nog bescheiden, maar groeiend fenomeen, waar ik op stuitte dankzij de Russischtalige site van de BBC: dorpen op het Russische platteland met een eigen website. Al blijft internet voor velen in de provincie – vooral voorbij de Oeral – ontoegankelijk, de groei van het Russische web komt op dit moment vooral voor rekening van de gloebinka (= alles wat ver van de grote stad ligt).

We moeten ons nog niet te veel voorstellen bij de virtuele snelweg naar en door het platteland. Veel Russische dorpen zijn op sterven na dood. Toch benut menigeen het wereldwijde web om zijn dorp te presenteren. Met een mengeling van trots en hoop op extra inkomsten worden bezoekers gelokt. Via de sites wordt ook gecommuniceerd met andere dorpen, ze zijn een ontmoetingsplaats voor streekhistorici.

Een mooi voorbeeld is Ivanovo (foto boven), op 50 kilometer van Sint-Petersburg. Op de site valt te lezen dat het dorp veertig huizen telt, “de meeste inwoners overwinteren er ook”. In menig Russisch dorp is dat laatste al niet meer het geval, die worden alleen in de zomer bewoond door tijdelijk volk uit de stad. Ivanovo ligt op de aanvliegroute van het vliegveld van Petersburg, wat als voordeel heeft dat je niet kan verdwalen. “Je volgt het vliegtuig en dan kom je altijd uit op de weg Kirsino-Ivanovo-Leze.” De dichtstbijzijnde winkel is zeven kilometer verderop, twee keer per week komt er een winkel-op-wielen langs.

Aardig is ook het dorp Kobona, bij het Ladoga meer. Het lag in de Tweede Wereldoorlog op de weg uit het omsingelde Leningrad. Meer dan een miljoen mensen werden via deze route de stad uit geholpen. Net als de andere dorpen wijst Kobona op zijn site op de mooie natuur, met als grootste troef in dit geval de viswateren.

View fullsize

View fullsize

De BBC noemt ook nog het dorpje Mazolovo bij Ivanovo, ten noord-oosten van Moskou. Op de site staat een prijslijst voor diverse toeristische bezigheden als paardrijden (met en zonder instructeur), sleetje rijden en een masterclass Eten koken in een Russische oven. De routebeschrijving laat goed zien hoe groot de rol van de seizoenen in de gloebinka kan zijn. Een bevroren rivier levert flinke tijdwinst op, in het voorjaar is Ivanovo te voet niet te bereiken.

Onder het kopje “gebeurtenissen” staat sinds november 2005 niets meer vermeld. Wat in een dorpje als Mazolovo niet hoeft te verbazen. Maar mocht u die kant op willen, dan zou ik toch eerst even bellen: 8 915 833 40 84.

Het mooiste uitzichtpunt van Moskou

Eerste publicatie: 4-9-2009)

View fullsize

Op de foto: de Mussenheuvels in Moskou. In de verte, aan het eind van het asfalt, het bekendste uitzichtpunt van de stad. Ik durf er wat onder te verwedden dat negen van de tien mensen die daar staan te kijken, geen idee hebben dat er achter hen een nog veel mooier uitzichtpunt is: het Museum van Aardwetenschappen, bovenin het gebouw van de MGU, de Universiteit van Moskou.

View fullsize

View fullsize

Het museum telt zeven verdiepingen:

View fullsize

Vrij toegang tot het museum heb je alleen met een studentenkaart. Overige bezoekers kunnen zich aanmelden voor een excursie op werkdagen (939-28-76, 09.00 – 12.00 uur). Meer info op de site van het museum (Russisch). Meer foto’s op de site van Sergey Dolya.

View fullsize

Op die site trof ik een paar dagen geleden onder bovenstaande foto’s een intrigerende reactie aan. Op de plek in het gras, waar op een bepaalde dag in juli, exact op een bepaald tijdstip, het topje van de schaduw van de MGU-toren valt, ligt een hond begraven. Nou kan ik alleen die reactie niet meer vinden, en hoe laat het nu precies was en op welke dag, weet ik niet meer. En ik ga daar op dat grasveld natuurlijk niet zo maar een beetje op goed geluk staan graven.

Monumenten van Sovjet-architectuur in Sint-Petersburg

(Eerste publicatie: 27-6-2009)

De Archtitectenbond van Sint-Petersburg heeft een lijst opgesteld van naoorlogse gebouwen die de status van momument verdienen. Enige juridische status heeft de lijst (nog) niet, maar dat maakt haar niet minder boeiend. Er staan twintig gebouwen op, alle uit de Sovjettijd.

Aanleiding voor de lijst zijn de plannen om de passagiersterminal aan de Finse Golf te slopen.

Op de lijst staan onder meer ook vliegveld Pulkovo en de markt aan de Dybenkostraat:

Bij sommige gebouwen trek ik mijn wenkbrauwen op. Wat te denken van de Oktjabrski concertzaal? Beroemde artiesten traden (en treden) er op, maar het beschermen waard?

Dat voor dit hoekige blok de Griekse kerk moest wijken, maakt mijn sympathie voor het Sovjet-bouwsel niet groter.

Niet op de lijst staat de Rode Vaandel fabriek aan de Pioniersstraat 53, want dankzij de energie-centrale met zijn ronde waterreservoir heeft dit gebouw al de status van regionaal monument. Het is een prachtig voorbeeld van het constructivisme uit de jaren twintig (Architect: Erich Mendelsohn).

De monumentenstatus is geen garantie voor behoud. Het gebouw verkeert in zeer slechte staat. Zakenman Igor Boedinski, de huidige eigenaar, wil in de oude fabrieksgebouwen woningen, een zakencentrum en een hotel onderbrengen. In de ronde ‘kopconstructie’ moet een museum komen voor moderne kunst. Dat klinkt sympathiek, maar mogelijk moet daarvoor wel eerst alles worden afgebroken om compleet te worden herbouwd. Dat lijkt een onzeker avontuur.

Wie het gebouw van binnen wil zien kan er tussen 29 juni en 15 juli terecht. Dan houden veertig Russische en Franse kunstenaars er een tentoonstelling van moderne kunst, getiteld: Пространство тишины (Ruimte van de stilte) . Sta ook even stil bij het monument met de ster ter ere van de eerste Pioniertjesbrigade van de stad, opgericht op de Rode Vaandelfabriek. Hier nog een mooie panoramofoto van de ‘kop’ van de fabriek.

De lijst van beoogde monumenten vindt u hier (Russisch).

Museum van Sovjet Speelautomaten in Moskou

(Eerste publicatie: 25-6-2009)

Moskou heeft er een museum bij, klein maar een must voor wie van speelautomaten houdt. En wie al in de jaren zeventig en tachtig in de USSR rondliep, moet helemaal een kijkje gaan nemen: het Музей Советских Игровых Автоматов, het Museum van Sovjet Speelautomaten.

De Russische speelautomaten werden gemaakt door de defensie-industrie. Wapenfabrieken hadden capaciteit over en beschikten bovendien over de beste technologie. Een aardig Sovjet-detail: het productieplan voor de civiele tak van de fabrieken werd uitgedrukt in roebels. Dus werden de automaten volgestopt met de modernste, duurste techniek! Die speeldingen waren dan ook knap duur, van 2,5 tot 4.000 roebel, een bedrag waar je bijna een kleine personenauto voor kocht.

Een kaartje voor het museum kost 300 roebel. Daarvoor krijg je (waar hebben ze die vandaan gehaald!) dertig oude muntjes van 15 kopeken. Dertig keer op hazen schieten dus, of schepen torpederen. Gepensioneerden en kinderen krijgen geen korting, “want de slijtage van de automaten is tijdens het spel bij alle sociale groepen hetzelfde”.

Het museum is gevestigd in het gebouw van de technische universiteit MAMI en is geopend woensdagavond en zaterdag- en zondagmiddag. Meer details op de website. Neem in elk geval uw mobieltje mee, want zo komt u binnen: “Klop met één hand op de deur, bel met de ander 8 – 916 167-19-25. Dan wordt er zeker opengedaan”.

En wat dacht u trouwens hiervan:

Ze bestaan nog!

(1 kopeke zonder siroop – 3 kopeken met siroop.)