Het Sovjet-leger: elektronica in de Burgerloorlog en in de Moskouse metro

May 21, 2014 in mozaïek, metro, moskou

(Eerste publicatie: 21-10-2009)

Vooruit dan, nog één stukje over Russische muurversieringen, omdat het zo mooi aansluit bij mijn vorige twee posts (zie hier en hier).

Dit keer dalen we af in de Moskouse metro, en wel op het Kievskaja-station aan de cirkellijn. Beneden treffen we tal van mozaïeken aan, gewijd aan Oekraïene, ooit één van de vijftien republieken van de Sovjetunie. (We zetten er toen nog een lidwoord voor: dé Oekraïene. In het Russisch deden ze dat nooit en doen ze dat ook nu niet, want het Russisch heeft geen lidwoorden).

We zien een tafereel uit de Burgeroorlog. Niets aan de hand, op het eerste gezicht:

Maar dan zoemen we in op de soldaat linksonder. Waarbij we herhalen dat het om een tafereel gaat uit de Burgeroorlog en waar we aan toevoegen dat het station is gebouwd in de jaren vijftig. De soldaat zit voor een laptop, heeft in de ene hand een mobieltje en in de andere een personal organiser. Dat ziet een kind.

Leg dat maar eens uit.

Een logo voor de jarige Moskouse metro

May 12, 2014 in metro, moskou

(Eerste publicatie: 16-10-2009)

De Moskouse metro viert komend jaar zijn 75-jarig bestaan. Reden genoeg om een wedstrijd uit te schrijven: wie ontwerpt het mooiste logo voor de festiviteiten? Iedereen mocht meedoen, de inschrijving is inmiddels gesloten, de winnaar wordt begin november bekendgemaakt.

Alle inzendingen, een kleine 400, zijn te bewonderen op de site van de Moskouse metro (klik op het uitklapmenuutje). In de meeste ontwerpen komt de rode hoofdletter M terug, vaak in een blauwe cirkel. Daar is ook bijna geen ontkomen aan, al sinds de opening van de metro in 1935 is dat het symbool van de Moskouse metro. Het is een ontwerp van architect Ivan Taranov, die ook de eerste wagons vormgaf.

Grofweg zijn de ontwerpen te verdelen in twee groepen: de vrolijke, feestelijke en de ontwerpen met wat meer historisch besef. Dit zijn twee vrolijke voorbeelden:

Heel sympathiek, maar ik vermoed dat de winnaar toch gaat komen uit de tweede groep, waarvan bovenaan dit stukje al een voorbeeld staat (de korenaren zijn een verwijzing naar het wapen van de USSR). Het ontwerp hieronder valt in dezelfde categorie:

Veel ontwerpen gebruiken de metrokaart als basis, zoals in dit voorbeeld. De cijfers vallen samen met een aantal van de lijnen (boog van de 5 uiteraard met een deel van de Cirkellijn), zodat het cijfer 75 ontstaat:

Dit vind ik een aardig ontwerp, met centraal twee wagondeuren, maar verder wel een beetje kaal:

En in de categorie Origineel, maar kansloos, dit logo van de Moskouse designer Andrej Koezmin, voor wie de Moskouse metro een voorbeeld is van wat de tot mens geëvolueerde aap zoal vermag:

Update: en de winnaars vindt u hier.

Het mooiste uitzichtpunt van Moskou

April 10, 2014 in toerisme, moskou

Eerste publicatie: 4-9-2009)

Op de foto: de Mussenheuvels in Moskou. In de verte, aan het eind van het asfalt, het bekendste uitzichtpunt van de stad. Ik durf er wat onder te verwedden dat negen van de tien mensen die daar staan te kijken, geen idee hebben dat er achter hen een nog veel mooier uitzichtpunt is: het Museum van Aardwetenschappen, bovenin het gebouw van de MGU, de Universiteit van Moskou.

Het museum telt zeven verdiepingen:

Vrij toegang tot het museum heb je alleen met een studentenkaart. Overige bezoekers kunnen zich aanmelden voor een excursie op werkdagen (939-28-76, 09.00 – 12.00 uur). Meer info op de site van het museum (Russisch). Meer foto’s op de site van Sergey Dolya.

Op die site trof ik een paar dagen geleden onder bovenstaande foto’s een intrigerende reactie aan. Op de plek in het gras, waar op een bepaalde dag in juli, exact op een bepaald tijdstip, het topje van de schaduw van de MGU-toren valt, ligt een hond begraven. Nou kan ik alleen die reactie niet meer vinden, en hoe laat het nu precies was en op welke dag, weet ik niet meer. En ik ga daar op dat grasveld natuurlijk niet zo maar een beetje op goed geluk staan graven.

De terugkeer van Stalin in de metro van Moskou

April 07, 2014 in metro, moskou, stalin

(Eerste publicatie: 31-8-2009)

Het moeten er in de metro van Leningrad en Moskou ooit tientallen zijn geweest: beeltenissen van Stalin en vermeldingen van zijn naam. Onder de grond in Leningrad/Sint-Petersburg kom je zijn afbeelding nu nog maar op één plek tegen: op station Plosjtsjad Vosstanija. Het is wel even zoeken, het lijkt alsof ze bij de destalinisatie onder Chroesjtjsov over het hoofd is gezien en dat ze daarna hebben gedacht: ach, laat ook eigenlijk maar. Afdalen met de roltrap, in de hal beneden de tweede pilaar links … et voilà!

In de Moskouse metro is Stalin sinds afgelopen week weer wat nadrukkelijker aanwezig. De hal boven de grond van het station Koerskaja-Koltsevaja is gerestaureerd en ziet er weer bijna net zo uit als bij de opening op 1 januari 1950. En toen kon je niet om Stalin heen.

Het is niet goed te zien, maar de vergulde letters in het midden op de pilaren vormen een regel uit het volkslied van de USSR: “Stalin heeft ons grootgebracht – ons geïnspireerd tot trouw aan het volk, tot arbeid en heldendaden”.

Opvallend trouwens, en ook wel beklemmend, dat de auteur van de tekst van het volkslied, Sergej Michalkov, zo’n beetje overleed op het moment dat de vestibule met zijn tekstregel weer werd geopend. Nou goed, er zaten twee dagen tussen, maar bij iemand die 96 jaar is geworden kijken we niet op een dagje.

De reacties op het ondergrondse ‘eerherstel’ van de Grote Leider lopen – voorspelbaar – uiteen van “schandalig”, tot ”we mogen niet vergeten wat hij voor ons land heeft gedaan”. Een schrale troost voor de tegenstanders: het had erger gekund. Het standbeeld van Stalin, in 1961 uit het station verwijderd, is niet teruggezet. Zou het nog ergens bewaard worden?

Dokter Liza en haar vrijwilligers in Moskou

March 19, 2014 in gezondheidszorg, moskou

(Eerste publicatie: 27-7-2009)

Het Paveletski station in Moskou. Elke woensdag komt het team van dokter Liza Glinka hier om daklozen, verslaafden en andere hulpbehoevenden te helpen. “Ik werk met degenen van wie iedereen zich heeft afgewend. Vijf dagen per week werken we voor zieken die thuis stervende zijn, één keer per week gaan we op stap met een mobiele behandeleenheid”.

Het grootste sociale probleem in Moskou zijn zieke ex-gevangenen, veroordeeld in de jaren negentig, die recent onder een amnestie-regeling zijn gevallen. Ze hebben geen onderdak, kunnen zich niet meer aanpassen aan het gewone leven. Het team van Liza zorgt in elk geval één keer per week voor nieuw verband. De beschermkapjes zijn geen overbodige luxe, vooral onder daklozen kom TBC veel voor.

Liza is er voor verslaafden, ontslagen gastarbeiders, slachtoffers van politiegeweld, gestoorden … En door de crisis komen er nu ook ‘gewone’ mensen op haar busje af, vooral ouderen. Ze vragen om eenvoudige medicijnen en eten.

Bovenstaande gegevens en citaten komen van een site met reportages en artikelen over Liza en haar team. Ze zijn volledig afhankelijk van donaties. Op dezelfde site zijn ook de gegevens te vinden voor wie geld wil overmaken.

Meer foto’s van het Paveletski station hier.

Dokter Liza heeft een eigen weblog. Ze vult het niet alleen met haar medische bezigheden. Afgelopen weekeinde maakte ze een parachutesprong, het filmpje is op het blog te zien. Op zich niets uitzonderlijks, maar dat ze daar nog energie voor heeft …

Bovengenoemde site met reportages begint met een citaat uit Kruisbes van Anton Tsjechov (ook arts, trouwens):

Achter de deur van elk tevreden, gelukkig mens zou iemand met een hamertje moeten staan die hem er met een klop voortdurend aan herinnert dat er ongelukkigen zijn, dat hoe gelukkig hij ook is, het leven hem vroeg of laat zijn klauwen laat zien – dat hem een ongeluk zal overkomen – ziekte, armoede, verliezen, en dat niemand hem zal zien en niet zal horen, zoals hij nu anderen niet ziet en niet hoort. Maar er is geen man met een hamertje, hij leeft gewoon gelukkig, en de kleine zorgen van het leven brengen hem een beetje in beroering, zoals de wind een esp – en alles is naar wens.

Regio Moskou: dagtripje fosfor snuiven

March 14, 2014 in 's lands wijs ..., moskou

(Eerste publicatie: 24-7-2009)

IJsland, Lapland? De Faröer eilanden misschien? Nee, deze prachtige berg treft u aan als u Moskou verlaat in zuid-oostelijke richting, na zo’n 80 kilometer, halverwege richting Rjazan.

Het is de afvalberg van de kunstmestfabriek van Voskresensk. Enkele posts op Russische weblogs hebben van deze uitdijende hoop fosforgips een populair dagtripje gemaakt.

Een leuke setting ook voor een fotoshoot:

De kunstmestfabriek van Voskresensk produceert onder meer diammoniumfosfaat, trinatriumfosfaat en oleum (ook wel rokend zwavelzuur genoemd). En heeft als restproduct dus onder meer fosforgips. Kan dat nog een beetje kwaad, fosforgips? Ach, het verspreidt radon, een radioactief gas dat straling afgeeft dat kanker kan veroorzaken. Het gebruik als bouwmateriaal wordt afgeraden.

Raadselachtig, maar Russen trekken zich van dat soort dingen vaak weinig aan.

Meer foto's hier en hier (met routebeschrijving).

Het Moskou Station in Leningrad. Het Leningrad Station in Moskou. Het Moskou Station in Sint-Petersburg. Het Nikolaj Station in Moskou. En in Sint-Petersburg.

March 08, 2014 in transport/verkeer, moskou, sint-petersburg

(Eerste publicatie: 10-7-2009)

Het is verwarrend: als je per trein vanuit Moskou naar Sint-Petersburg moet, dan doe je dat vanaf het Leningrad Station. In Sint-Petersburg kom je vervolgens aan op het Moskou Station.

Vroeger, lang geleden, was dat eenvoudiger. Het station in Moskou heette Nikolaj Station (Nikolajevski Vokzal), het station in Petersburg ook. Je reisde dus, in beide richtingen, van het Nikolaj Station naar het Nikolaj Station. Kon niet missen.

Toen kwamen de communisten. De spoorlijn – die heette uiteraard Nikolaj Spoorlijn – werd omgedoopt in Oktober Spoorlijn en het Moskouse Nikolaj Station werd omgedoopt in Leningrad Station (omdat je daar de trein nam naar Leningrad – voorheen Sint-Petersburg). Het Nikolaj Station in Leningrad moest natuurlijk ook een andere naam krijgen en dat werd – logisch – het Moskou Station.

Gisteren meldde de Oktober Spoorlijn in een persbericht dat het Leningrad Station in Moskou voortaan weer Nikolaj Station zou gaan heten. En dat ook de rode Sovjet-ster op het gebouw zou plaatsmaken voor het Russische staatssymbool, de tweekoppige adelaar. Directeur Vladimir Jakoenin bevestigde het bericht nog eens op de radio.

Diezelfde avond werd het bericht plotseling weer ingetrokken. Het persbericht was door een technische fout ten onrechte verspreid, de naamsverandering was wel onderwerp van gesprek, maar een beslissing was nog niet genomen, aldus de Oktober Spoorlijn. En onze excuses voor de verwarring.

Staat directeur Jakoenin met zijn eerdere bevestiging op de radio toch even lelijk in z’n hemd. Wat is er nou precies gebeurd? Hij zal toch niet geschrokken zijn van de – voorspelbare - boze reacties van de communisten? Het lijkt er eerder op dat hij van hogerhand op de vingers is getikt. Is hij met het voorbarige persbericht in de val gelokt? Vergis je niet, directeur van de Oktober Spoorweg is een hoge post (heel wat hoger dan directeur van de NS) en dan kan je zo maar verstrikt raken in allerlei intriges binnen de hogere echelons van de Russische macht.

Hoe dan ook: het lijkt me dat de dagen van Jakoenin als spoorwegdirecteur zijn geteld.

Update: Daar heb ik me toch even lelijk in vergist. Vijf jaar later is Jakoenin nog altijd hoofd van de spoorwegen en een van de machtigste figuren in Moskou, met een stevig zakenimperium en tientallen miljoenen aan onroerend goed.

Museum van Sovjet Speelautomaten in Moskou

February 11, 2014 in toerisme, technologie, moskou, sovjetunie

(Eerste publicatie: 25-6-2009)

Moskou heeft er een museum bij, klein maar een must voor wie van speelautomaten houdt. En wie al in de jaren zeventig en tachtig in de USSR rondliep, moet helemaal een kijkje gaan nemen: het Музей Советских Игровых Автоматов, het Museum van Sovjet Speelautomaten.

De Russische speelautomaten werden gemaakt door de defensie-industrie. Wapenfabrieken hadden capaciteit over en beschikten bovendien over de beste technologie. Een aardig Sovjet-detail: het productieplan voor de civiele tak van de fabrieken werd uitgedrukt in roebels. Dus werden de automaten volgestopt met de modernste, duurste techniek! Die speeldingen waren dan ook knap duur, van 2,5 tot 4.000 roebel, een bedrag waar je bijna een kleine personenauto voor kocht.

Een kaartje voor het museum kost 300 roebel. Daarvoor krijg je (waar hebben ze die vandaan gehaald!) dertig oude muntjes van 15 kopeken. Dertig keer op hazen schieten dus, of schepen torpederen. Gepensioneerden en kinderen krijgen geen korting, “want de slijtage van de automaten is tijdens het spel bij alle sociale groepen hetzelfde”.

Het museum is gevestigd in het gebouw van de technische universiteit MAMI en is geopend woensdagavond en zaterdag- en zondagmiddag. Meer details op de website. Neem in elk geval uw mobieltje mee, want zo komt u binnen: “Klop met één hand op de deur, bel met de ander 8 – 916 167-19-25. Dan wordt er zeker opengedaan”.

En wat dacht u trouwens hiervan:

Ze bestaan nog!

(1 kopeke zonder siroop – 3 kopeken met siroop.)

Literatuur: de bestsellers van Moskou

February 03, 2014 in literatuur, moskou

(Eerste publicatie: 29-5-2009)

Nieuw, een bestsellerslijst voor Moskou. Gepubliceerd op een site met de wat ongelukkige naam publishit, gebaseerd op de verkoopcijfers van een aantal Moskouse boekwinkels plus één internetwinkel. De lijst wordt dagelijks bijgewerkt. [De lijst is verhuisd naar een andere plek.]

Aardig om af en toe eens te bekijken, al staat er wel een hoop tinnef op. Bovenaan staat al enige tijd Tam gde nas net, een detective van Tatjana Oestinova. Nou ja, het had erger gekund, en Oestinova geeft zelf op haar eigen site toe dat je voor meesterwerken niet bij haar moet zijn.

Verder is het een raar mengelmoesje, die lijst. Op 28 (vier plaatsen gezakt) staat Didactisch materiaal voor wiskunde in de vijfde klas. Zeven plaatsen lager (vijf plaatsen gestegen): Gabriel Garcia Márquez - Honderd jaar eenzaamheid, audioboek MP3 op 2 CD’s. Stephen Frye in vertaling, de verschrikkelijke Paulo Coelho (elf plaatsen gedaald, ondanks de aardige meisje op de foto boven die echt hun best doen om er nog iets van te maken) …

Mooi dat Valerija Novodvorskaja op de lijst staat! Dapper mens, al sinds de jaren zestig strijdend tegen domme, arrogante machthebbers. Gelukkig is er nog een publiek voor haar vileine pen.

En daar kom ik Aleksandr Terechov tegen! Op nummer 41, met zijn historische roman Kamennyi Most. Ik ben gek op historische romans en over Terechov is veel geschreven. Maar de meningen zijn verdeeld. Aanschaffen of niet? Ik stuurde twee weken geleden een mailtje naar mijn vroegere docente Russisch in Voronezj met de vraag wat zij van die Terechov vond. Een halve dag later kwam het antwoord: ze had nog nooit van hem gehoord …

Het kan zijn dat de provincie een beetje achterloopt bij Moskou, het kan ook zijn dat Terechov niet meer is dan een modieuze lege huls. Want mijn geliefde docente uit Voronezj kent zo’n beetje alles, oud of nieuw, wat in de Russische literatuur van enige waarde is.

We laten Terechov nog maar even ongelezen.

(Bovengenoemde posities waren uit de lijst van 28 mei. Coelho is opnieuw vier plaatsen gezakt! Novodvorskaja is uit de lijst verdwenen. En Boris Akoenin staat nu op 1).