Hoe ik ‘mijn’ kookboek van Jelena Molochovets weer tegenkwam bij De vrouwen van Lazar

(Eerste publicatie: 22-5-2012)

Jelena Molochovets

Zit ik nietsvermoedend te lezen in Marina Stepnova’s Zhensjtsjiny Lazarja (De vrouwen van Lazar), wie kom ik daar tegen? Jelena Molochovets!

Eind jaren negentig bracht ik behoorlijk wat tijd door met Jelena. Ik had haar ontdekt in Russische tijdschriften, die haar 19de eeuwse kookboek Podarok molodym chozajkam (Geschenk voor jonge huisvrouwen) af en toe – en altijd met smaak – citeerden. Ik dacht: als ik dat boek nog eens in handen krijg, schrijf ik er een artikel over. Ik kreeg het in handen, trof het aan in de catalogus van een Utrechts veilinghuis – ik was de enige bieder. Toen ik Jelena’s kleurrijke kookboek doorbladerde, begreep ik: dit wordt geen artikel, dit wordt een boek.

Ik schreef het samen met Anne Scheepmaker, toen nog culinair journaliste van NRC-Handelsblad. Zij selecteerde en hergroepeerde de recepten, ik schreef bij elk hoofdstuk een inleiding. En ik probeerde het leven van Jelena te reconstrueren. Iedereen in Rusland kende haar naam, citeerde graag uit haar kookboek (doorgaans fout), maar wie ze eigenlijk was, waar ze vandaan kwam en hoe ze aan haar einde was gekomen – niemand die het wist.

Ik stuitte op haar dossier uit het Smolny-instituut voor Adellijke Meisjes in Sint-Petersburg, viste uit een kerkhofadministratie haar begrafenisdatum (15 december 1918)  op en vond verder genoeg voor een apart hoofdstuk over haar leven. In een Russische vertaling van mijn oude docente Aida Frantsevna Smirnova belandde dat ene hoofdstuk in het literaire Petersburgse tijdschrift Zvezda. Op dat laatste ben ik eigenlijk trotser dan op het hele boek.

De vrouwen van Lazar – daar wilde ik dit stukje over schrijven – is geen slecht boek. Een familiekroniek zoals die ook geschreven worden door Ljoedmila Oelitskaja en Jelena Katisjonok – maar toch minder. Het verhaal mag er zijn, de wendingen van het plot voeren je door bijna de complete 20ste eeuw. De stijl – op elke pagina minstens twee stevige beeldspraken - gaat echter gaandeweg vermoeien. Tegen het einde wordt het ook wat ongeloofwaardig; Lidija, een piepjonge ballerina die op het punt staat door te breken, doet een zelfmoordpoging, maar wordt op het nippertje gered door haar kersverse echtgenoot, van wie ze eigenlijk niet hield, maar nu natuurlijk wel, en ze blijkt ook al van hem in verwachting.    

Het favoriete boek van Lidija? Geschenk voor jonge huisvrouwen van Jelena Molochevets. Lidija komt niet uit een warm nest, bij Molochovets droomt ze weg, ze kent het uit haar hoofd en weet zo hoe haar eigen warme nest er later uit moet zien. Moet u De vrouwen van Lazar lezen? Als u een hechte band hebt met Jelena Molochovets of houdt van familiekronieken met een Assepoester-inslag, zeker doen. Zo niet, mwah. 

(Een overzichtje van Russische recensies vindt u hier.)

Nederlands oudste Russin maakt pirozjki

(Eerste publicatie: 14-2-2012)

Of Anna Innokentievna Veniaminova met haar 97 jaar ook echt de oudste Russin in Nederland is, weet ik niet zeker. Maar zolang ik geen andere berichten krijg, houd ik het er maar op. 

Такой день – Zo’n dag. Kleine Russische internet-hype met culinair randje.

(Eerste publicatie: 28-2-20011)

Een aardig stukje schrijven over een saai weblog – ik ga het proberen.

Het saaie weblog is van een zekere Sergej uit Orenboerg. Het gaat niet helemaal goed met Sergej. Of misschien juist wel, daarover lopen de meningen uiteen. Sergej had een goede baan, maar begon opeens engeltjes te zien. Sindsdien zit hij aan de anti-depressiva en houdt hij een weblog bij. Hij meldt daarop bijna dagelijks hoe zijn ontbijt was, dat hij bij zijn ouders gaat eten (Sergej is 32), wat daar op het menu staat en dat hij met kaarten gewonnen heeft of verloren. Veel meer is het niet. En elk stukje sluit hij af met: Tакой день (Zo’n dag).

Het weblog van Sergej is plots erg populair geworden. Er wordt over geschreven en gediscussieerd, velen vinden hem ‘echt’, temidden van al die poseurs die in het jachtige leven bevrediging zoeken en het nooit vinden. “Wij moeten nog groeien en groeien, voordat we zijn eenvoud bereiken”, schrijft iemand.

Germanych (één van mijn favoriete Russische bloggers) ziet een verband tussen de populariteit van Sergej’s blog en de nostalgie naar de Sovjetunie. Stabiliteit en voorspelbaarheid, dat waren in de jaren zestig en zeventig belangrijke peilers onder het Sovjet-bouwwerk. Je was zeker van een dak boven je hoofd, een inkomen was er ook altijd. Had je niet de behoefte om al te hoog te springen, dan was het in de USSR allemaal best te doen. En zet dat eens naast het onzekere bestaan van nu! Ik vind het wel een aardige vergelijking, het leven in de USSR en het leven van simpele Sergej uit Orenboerg.

Een bijna vast onderdeel van de maaltijd bij Sergej’s mama is wortel-kaassalade. Dat blijkt voor veel lezers een culinaire ontdekking. Dat vind ik raar, want die salade staat bij mij al jaren op het menu en is volgens mij een standaardgerecht uit de Russische keuken. Of is die salade met de USSR in de afvalbak beland? Hoe dan ook, hier het recept: rasp een stevige wortel, mengen met geraspte kaas, mayonaise erdoor plus flink wat knoflook. Klaar. En gratis doe ik er het recept bij van het zusje van de wortel-kaassalade: geraspte kaas, hardgekookt ei (geprakt), zure room, mayo en knoflook. Ook lekker.

Nog een aardig historisch-culinair verband: iemand vergelijkt het weblog van Sergej met het doodsimpele dagboek van Nicolaas II. Dat heb ik gelezen en Nicolaas II meldt op een dag dat hij “fijn heeft gewandeld met Molochovets”. Dat is de zoon van Jelena Molochovets, die een beroemd Russisch kookboek op haar naam heeft staan. En naar die Jelena en haar kookboek heb ik ooit archiefonderzoek gedaan. Alles hangt samen.