Sidney Jackon: Hoe een kleermaker uit de Bronx strandde in het Rusland van Nicolaas II en de grondlegger werd van de bokssport in de USSR - 1

May 08, 2016 in sport, amerika/rusland, oezbekistan

------------------

Boxing boksen Sidney Jackson Oezbekistan Tashkent

Waarom over het leven van Sidney Jackson nog geen film is gemaakt, is mij een raadsel. Een joodse vechtersbaas uit de Bronx strandt tijdens de Eerste Wereldoorlog in het Rusland van Nicolaas II. Hij probeert via het zuiden naar Amerika terug te keren, maar komt niet verder dan Tasjkent. Daar groeit hij uit tot de grondlegger van de boksport in de Sovjetunie, het land dat hij niet meer kan verlaten. Zijn pupillen winnen olympische medailles. Nog ieder jaar leggen boksers bloemen op zijn graf in Tasjkent.

Onlangs schreef ik een stukje over fotograaf Max Penson, vooral bekend door zijn foto’s die hij tussen de twee wereldoorlogen maakte in Oezbekistan. Het bijschrift bij bovenstaande foto intrigeerde me: ‘Team of Uzbekistan boxers. Chief coach S. Jackson on the right.’

Chiefcoach S. Jackson? Ik vermoedde dat we hier te maken hadden met een Amerikaan. Eerder had ik al gelezen (en geschreven) over Amerikaanse arbeiders en ingenieurs die honkbal in de jonge Sovjetunie introduceerden. Maar die werkten in de pas opgerichte autofabriek van Gorki (nu Nizjni Novgorod). Dit was Oezbekistan. En … boksen?

Sidney Louis Jackson bleek al snel niet de obscure figuur waar ik hem voor hield. Een jaarlijks bokstoernooi in Tasjkent draagt zijn naam, een museum aldaar heeft een aan hem gewijde afdeling en er zijn twee Russische boeken over hem geschreven. Dat verbaast me inmiddels niet meer, want zijn levensverhaal lijkt me vrij uniek.

Sidney lijkt in de New Yorkse Bronx op te groeien voor kleermaker. Hij vindt echter zijn weg omhoog als vedergewicht-bokser en maakt deel uit van het Amerikaanse team dat in de zomer van 1914 op tournee is in Groot Brittannië. Tijdens een gevecht in Glasgow breekt hij zijn duim. Vechten zit er voorlopig niet meer in en Jackson besluit met een boksmaatje om dan maar wat meer van Europa te gaan zien. Via Scandinavië reizen ze naar Rusland en via Archangelsk en Sint-Petersburg belanden de twee in augustus in Moskou. Daar lezen ze in een Engelstalige krant dat de Eerste Wereldoorlog is uitgebroken.

Sidney en zijn makker (vermoedelijk Frank Gill, Russische bronnen noemen ook Ernie Flynn) telegraferen naar het Amerikaanse consulaat in de toenmalige hoofdstad Sint-Petersburg om advies. Een week later krijgen ze per brief te horen dat de westelijke route huiswaarts is afgesloten. Probeer via Tasjkent de grens met Afghanistan over te komen, luidt het advies.

Na aankomst in Tasjkent is de eerste gang naar het postkantoor. Nog in Moskou hebben Jackson en Flynn een telegram naar huis gestuurd met het dringende verzoek: stuur geld! Flynn heeft geluk, voor hem is geld overgemaakt en hij kan zijn reis vervolgen. Voor Jackson ligt er niks. Pas twee jaar later ontvangt hij een brief (geen geld) van zijn alleenstaande moeder. Die bleek te zijn verhuisd van New York naar Californië.

Jackson zit vast in een Centraal-Aziatische uithoek, waar – wat hij uiteraard niet weet - de nabije toekomst burgeroorlog en inlijving bij de USSR brengt. De vedergewicht is platzak en heeft weinig keus: hij scharrelt zijn centjes weer bij elkaar als kleermaker. Boksen? Daar hebben ze in Tasjkent nog nooit van gehoord.

Deel 2.

Rusland en Volendam - partners in een vergeten sport

February 25, 2016 in nederland/rusland, sport

----------------------

Rusland en Volendam hebben meer gemeen dan u denkt.

Maar kijkt u eerst even naar onderstaande illustratie. Ik zag daarop een mij onbekende sport staan en ging op onderzoek uit.

De illustratie stamt uit 1929 en is van de Leningradse kunstenaar Pjotr Novikov. Tussen 1928 en 1932 verschenen drie boekjes van hem, met de eenvoudige titels Stadion, Stadion in de zomer, en Stadion in de winter. Met enigszins naïeve tekeningen liet Novikov zien wat voor sportieve verpozing een stadion al niet kon bieden. Nauwelijks geboeid bekeek ik het tafereel, toen mijn oog plots struikelde over het tweede bord van links: een aankondiging van een wedstrijdje poesjbol (пушбол) tussen de Russische Federatie en de Kaukasus. Poesjbol? Nooit van gehoord.

Pushball – zo schrijf je dat natuurlijk – werd in 1891 in de Verenigde Staten bedacht. Twee teams moeten een bal van fikse afmetingen bij de tegenstander onder de lat van het doel door zien te krijgen (vijf punten) of eroverheen (acht punten). Echt populair is de sport nooit geworden – nee, wat wil je, met zo’n enorme bal – en hoe en wanneer ze in Rusland of de Sovjetunie is beland, dat weet ik niet. Misschien meegenomen (de regels, niet de bal) door Amerikaanse arbeiders en ingenieurs, die in de jaren twintig in de USSR kwamen werken? Zo gebeurde dat ook ooit met honkbal, zoals ik eerder schreef.

In de USSR maakte pushball overigens wel enige opgang. In 1928 stond de sport op het programma van de Nationale Spartakiade. In het Moskouse Gorki Park werd het gespeeld (al lijkt men daar op een soort volleybalvariant te zijn overgestapt) en het schrijversduo Ilf en Petrov noemt de sport in het korte verhaal Bron van vreugde uit 1929. En dat de sport door Novikov in zijn boekjes is opgenomen (zie ook een tweede illustratie hieronder), bewijst dat pushball serieus werd genomen.

Tussen de twee benen het veldje voor pushball (aanklikbaar).

Zo ook in Volendam.

Daar liep ergens in 1927 het dorp uit voor een potje pushball. Aardig om te zien dat de enorme wedstrijdbal (waardoor op 1.08 nog bijna een hond wordt geplet) gesponsord werd door Bertels Kunstkorrel.

De kennelijke populariteit van pushball in Volendam heeft de sport niet veel verder geholpen. Iets beter lijkt het de hippische variant te zijn vergaan, waarbij ruiters te paard de ronde kolos over het veld duwen. Ook paardenpushball maakte de overstap naar Rusland. Zo is er een filmpje uit 1937, uit Rostov-aan-de-Don, met de paardenvariant. En deze mooie foto laat een wedstrijd van militairen zien in Moskou in 1952 – met boven de pilaren een orkestje:

Maar verder kunnen we concluderen dat pushball als massapsort het niet heeft gered. Wel kan je in Moskou als onderdeel van een personeelsfeestje nog pushball spelen, wat goed zou zijn voor de teambuilding (тимбилдинг). En mocht u van pushball hebben gedroomd - wat na dit stukje zo maar zou kunnen - dan krijgt u op deze Russisch site uitgelegd wat dat zoal te betekenen heeft.

Het gemankeerde patriottisme van voetballer Dmitri Tarasov – volgens sportjournalist Rabiner. “Het is van een onvoorstelbare domheid.”

February 17, 2016 in sport, voetbal, poetin cs

--------------

Dmitri Tarasov, voetballer van Lokomotiv Moskou, vond het gisteren in Turkije nodig om na de met 2-0 verloren uitwedstrijd van Dinamo Moskou tegen Fenerbahce zijn shirt uit te trekken. Daaronder droeg hij een t-shirt met daarop president Poetin en het onderschrift ‘de beleefdste president’ (een verwijzing naar de ‘beleefde’ Russische soldaten op de Krim.) Hieronder het commentaar op Facebook van een van de bekendste Russische sportjournalisten, Igor Rabiner:

--------------

Over Tarasov. Deze geschiedenis lijkt me symbool te staan voor het begrip patriottisme zoals dat, verminkt door propaganda, bij veel van onze medeburgers in het hoofd zit. Patriot zijn betekent volgens mij goed, eerzaam en vol overgave je taak verrichten op je werkplek en daardoor je land en de omringende wereld een beetje beter maken. Iemand positieve emoties schenken. Onze mensen een reden geven om trots te zijn op hun land, en buitenlanders een reden om ons land te respecteren.

Voor voetballers, zeker in Europese bekercompetities, betekent dat – excuus, het klinkt banaal - goed voetballen. Of jullie daarbij nou winnen of niet, is van ondergeschikt belang. Je mag best verliezen, maar dan zo dat men trots op jullie is. Dat is dan ook patriottisme.

Maar zó te verliezen, met verschrikkelijk, slap en hopeloos voetbal, zoals het geval was met Lokomotiv in Istanbul, en dan daarna een provocerend t-shirt met de president laten zien aan een land waarmee we, nee, niet in oorlog zijn maar een politiek conflict hebben – dat is van een onvoorstelbare domheid die ons land in discrediet brengt. En waardoor je je schaamt en niet trots bent.

En niet alleen omdat je de boel niet moet opstoken – hoewel ook daarom. Maar ook omdat jouw ploeg, een Russische ploeg, zojuist met boter en suiker, zonder verzet, kansloos is ingemaak. En jij, Dmitri Tarasov, en jullie allen samen, hebben verschrikkelijk slecht jullie werk gedaan. En vervolgens hebben jullie de inhoud van een begrip verwisseld – voor de naïeve, bekrompen mensen die te veel naar de federale tv hebben gekeken. Juist zulke mensen noemen het tonen van een t-shirt op zo’n moment een uitdrukking van een burgerstandpunt.

Persoonlijk had ik het zelfs in geval van een overwinning onaangenaam gevonden als Tarasov, of wie dan ook, het t-hirt met het portret had laten zien – omdat je sport niet met politiek moet vermengen en de gevoelens van mensen niet moet bespelen. En bij de UEFA hebben ze helemaal gelijk, wanneer ze de speler streng straffen. Maar had hij het na een overwinning gedaan, dan had daar nog een zekere, zij het beperkte, logica, achter gezeten Nu was het én fout én onlogisch.

En tenslotte. Ik wil niet dat zo’n soort pseudopatriot Rusland vertegenwoordigt op het Europees kampioenschap, te meer daar hij weliswaar kans maakt om geselecteerd te worden, maar absoluut niet onvervangbaar is. Ik wil dat daar spelers heengaan die zich niet gaan bezighouden met loze politieke spelletjes, maar er hun eigenlijke werk gaan doen. Goed en vol overgave voetballen. Zodat de mensen trots op hen zijn. Dat is pas echt patriottisme.

Op de tribune bij Dinamo Moskou – het Feyenoord van Rusland. Schrijver Dmitri Danilov vatte zijn kwellingen samen in een boek.

February 11, 2016 in sport, voetbal, literatuur

---------------

Selectiedag bij Dinamo Moskou. De ouders mogen niet naar binnen.

De supporters die u op de foto hieronder ziet, worden in het Russisch koezmitsji genoemd. Toen ik die foto maakte, in de zomer van 2013 in Jaroslavl, wist ik dat nog niet. Nu wel, dankzij het boek Есть вещи поважнее футбола (Er zijn belangrijkere zaken dan voetbal) van Dmitri Danilov.

Het kost Danilov bijna zijn huwelijk, maar het levert hem wel een boek op: een jaar lang bezoekt hij – niet eens zo’n enorme voetballiefhebber – zo veel mogelijk wedstrijden van Dinamo Moskou, afgewisseld met wedstrijden op regionaal niveau, en doet daarvan verslag. Een vergelijkbaar procédé leidde eerder tot het boek Описание одного города (Beschrijving van een stad), waarin Danilov een aantal keren een en dezelfde provinciestad bezoekt en simpelweg optekent wat hij zoal tegenkomt. (Over zijn Beschrijving van een stad schreef ik eerder, het is in het Nederlands vertaald.)

Als FC Zenit-supporter moet ik bekennen dat Danilovs Dinamo-notities op mij een verrassend prettige indruk maken. Dat heeft vermoedelijk te maken met de overeenkomst tussen Dinamo Moskou en – Danilov komt zelf met die club op de proppen – Feyenoord. Ook zo’n club waar men aan het begin van ieder seizoen droomt van het onvermijdelijke succes, om er vrij snel achter te komen dat het ook dit keer weer niet zal lukken. Wat dan volgt zijn lange maanden van supportersleed, lijdzaam gedragen in de wetenschap dat dit in de aard der dingen besloten ligt.

Danilov begint zijn boek nog als koezmitsj, een min of meer bedaarde supporter die zo zijn thuiswedstrijdjes meepikt. De klassieke koezmitjs, aldus Danilov, heeft een sovjet-proletarisch voorkomen, met pet en papiros, en lijdt niet zelden aan een zware vorm van zonnebloempitverslaving. In de jaren tachtig zag je ze nog volop. Bij het oude Dinamo-stadion stonden ze bij de Noordtribune en bespraken daar het voetbal in het algemeen en de tegenslagen van Dinamo in het bijzonder.

Bij Sjinnik Jaroslavl, mijn buren in 2013

Omdat het oude stadion is afgebroken en het nieuwe nog niet voltooid, speelt Dinamo zijn thuiswedstrijden in een buitenwijk van Moskou, in de Chimki Arena. Danilov koopt er een seizoenkaart voor tribune VIP-3 A. Erg veel ‘vip’ is het niet; maar er is een buffet, een wc vlakbij en het uitzicht op Moskou is mooi. (Lang niet zo mooi als het uitzicht op Sint-Petersburg bij Zenit.) Hij laat zijn status van koezmitsj achter zich en promoveert tot ‘actieve supporter’, door af en toe ook naar een uitwedstrijd te gaan, naar een bekerwedstrijd tegen het bescheiden Sjinnik Jaroslavl bijvoorbeeld. Misschien kwam hij daar wel die twee voetballiefhebbers tegen die er in 2013 een onuitwisbare indruk op me maakten door met te onthalen op wodka en tomaat. Bij uitwedstrijden in de gewone competitie belandt hij in het uitvak met de fanatiekere supporters. Uit bij FC Zenit bijvoorbeeld (kansloze nederlaag), waar hij zichzelf luidkeels hoort meedoen met de rest: только Яшин, только Динамо! (enkel Jasjin, enkel Dinamo!)

Danilovs observaties en overpeinzingen zijn simpel, maar toch ga je gaandeweg meeleven met de clubs die hij bezoekt. Niet zozeer met Dinamo (er zijn grenzen), maar wel met Olimp-SKOP (Derde divisie, provincie Moskou, groep A), en Blauwe Pijlen (competitie regio Ljoeberetski). Wanneer in de Derde divisie de ontknoping nadert, krijg je de neiging om snel door te bladeren naar de laatste wedstrijddag.

Toch ontbreekt er iets aan het boek: sappigheid. Ik had graag wat meer supportersdialogen gelezen. Kreten, vloeken, yells, alles – naast het prachtige voetbal natuurlijk - wat mijn bezoeken aan het Petrovski stadion van FC Zenit telkens tot zo’n feest maakt. De oogst aan nieuw voetbalvocabulaire is bij Danilov bepaald mager. Засушить игру (het spel doodmaken bij een voorsprong) en een валидольная победа (een validol-overwinning, een overwinning waar je hart het bijna bij begeeft) - meer ben ik niet tegengekomen.

Dinamo begint sterk aan het seizoen, maar ach en wee, nee, het wordt uiteindelijk natuurlijk weer helemaal niks. Nou ja, met pijn en moeite wordt de vierde plaats binnengehaald, die recht geeft op Europees voetbal. Maar dan komt het nieuws dat Dinamo Moskoiu het volgend seizoen helemaal geen Europees voetbal mág spelen. Een straf van de UEFA wegens het overtreden van de regels van financieel fair-play.

Danilov schrijver voetbal Dinamo Moskou Rusland

Dinamo Moskou voetbal schrijver voetbal Danilov

Danilov troost zichzelf tijdens een bezoekje aan Gent. Hij verblijft toevallig net in de stad wanneer AA Gent daar in mei 2015 voor het eerst in de geschiedenis kampioen van België wordt. Met zijn blauw-witte Dinamo-sjaaltje mengt hij zich in het blauw-witte feestgedruis. Is hij toch nog een beetje kampioen.

In Rusland heette de kampioen van 2015 FC Zenit.

------------------

Toevoeging: Annelies de Hertogh maakte onderstaande foto van Dmitri Danilov inn boekhandel Limerick, tijdens de memorabele avond in Gent.

boekhandel Limerick Gent Danilov Russisch voetbal

De duizelingwekkende val van Adidas op de sociale ladder van Rusland.

November 16, 2015 in mode, sport

We beginnen met een vertaalopdrachtje. Krantenkoppen zijn vaak lastig en dat geldt ook voor deze: Абибас от кутюр. Hoe vertaalt u dat? (Абибас – geen spelfout - wordt ook vaak met een kleine letter geschreven.)

Taalkunde, sport, marketing en sociologie – u vindt het allemaal in dit stukje. De taalkunde hebben we gehad (het antwoord bij de vertaalopdracht volgt onderaan), gaan we verder met sport en marketing.

In 1980 brak het sportkledingmerk Adidas door in de Sovjetunie. En niet zo maar een beetje, nee, het Duitse merk met de bekende drie strepen werd, net als westerse spijkerbroeken, de droom van iedereen in de USSR die ook maar een beetje gevoelig was voor westerse kleding als statussymbool. De Olympische Spelen van 1980 in Moskou waren de katalysator. Adidas had eerder al kleding – en vooral schoeisel - geleverd aan Sovjet-atleten (Valeri Borzov won op de Olympische Spelen van 1972 in München de 100 meter op schoenen van Adidas), maar de Spelen van 1980 vormden voor het Duitse bedrijf in Rusland pas echt een uithangbord.

Een spijkerbroek met een Adidasjack of -schoenen – veel chiquer kon je het als jongeling in de Sovjetunie niet krijgen. Sovjetfabrieken die Adidas-schoeisel in licentie produceerden, konden de vraag niet aan. Was je toch een gelukkige bezitter, dan was je er zuinig op en gebruikte je het vooral níet waarvoor het bestemd was. Voetballen op je sportschoenen of naar gym? Je keek wel uit.

Er kwam een vrolijke variant op de kreet Сегодня слушает он джаз, а завтра - Родину продаст! (Vandaag luistert hij naar jazz – morgen verraadt hij z’n Moederland!): Сегодня носит Адидас, а завтра Родину продаст!: Vandaag draagt hij Adidas – morgen verraadt hij z’n Moederland! En ook aardig: het liedje Учкудук, три колодца (Oetsjkoedoek, drie bronnen) – populair in die tijd – kreeg in de volksmond een nieuw refrein. Учкудук, три колодца – Защити, защити нас от солнца (Oetsjkoedoek, drie bronnen - Bescherm ons tegen de zon) werd: Адидас, три полоски, эта обувь в пустыне удобна для носки – Adidas, drie strepen, makkelijk schoeisel voor in de woestijn. Hier de Oezbeekse groep Jalla met het origineel:

Maar zo’n tien jaar later kantelde het beeld volledig. Adidas werd een merk waarmee je niet meer geassocieerd wilde worden – althans, niet als je een redelijke opleiding had genoten. Iemand schrijft over zijn herinneringen aan het sportmerk, waar hij aanvankelijk graag in rondliep: “Toen ik uit het leger kwam, zag ik plots dat al het straattuig op Adidasjes liep. En waar dat spul dan gemaakt was? Raar was dat. Ik kon niet veel anders dan van stijl veranderen.”

Rusland werd in de jaren negentig overspoeld door namaakkleding uit vooral China. Zo kwam ‘Adidas’ ook binnen het bereik van de lagere klassen. En binnen de kortste keren verwerden de trainingspakken en sportschoenen van het in Rusland ooit zo dure merk tot het handelsmerk van de гопники/gopniki – niet al te subtiele figuren, die hun alcohol het liefst gehurkt tot zich nemen.

Nog een paar beelden die de gewijzigde status van Adidas duidelijk laten zien:

En apart nog even deze geshopte foto, waarop we Vladimir Poetin zien in zijn tijd als weinig bekende functionaris in Sint-Petersburg. Zijn Adidasbroek geeft hem meteen het imago van een boerenpummel:

O ja, de vertaalopdracht. Veel namaakspullen verschenen in Rusland op de markt met een iets aangepaste naam. Mixers van Mounilex, bijvoorbeeld, en kleding van … Abibas. Het bedrog was voor iedereen duidelijk, maar niemand die er aanstoot aan nam. Nou ja, hooguit de producenten van het origineel, maar wat doe je eraan. Met Abibas gebeurde nog iets anders, het werd een verzamelnaam voor allerlei soorten namaak. Это полный абибас! Allemaal fake! En zo verscheen boven een artikel over mogelijk nagemaakte sportschoenen de kop: Абибас от кутюр. Het betrof schoenen van modehuis Isabel Marant, die wel erg veel leken op de oude Stan Smith-schoen van Adidas. ‘кутюр’ staat natuurlijk voor ‘couture’, waarna de betekenis van de kop u duidelijk zal zijn en u zelf een vertaling mag bedenken.

De steenberg van Sjachtar Donetsk - het Roda JC van Oekraïne. En 23 andere Sovjetstadions.

June 18, 2015 in sport, voetbal, oekraïne

Sjachtar Sjachtjor Shakhtar Donetsk stadion mijnen steenberg

Ik stuitte op een liedtekst uit 1924 over een mijnschacht, ging op zoek naar de bijbehorende muziek, sloeg een zijweg in en kwam uit bij het oude voetbalstadion van Sjachtar Donetsk. Dat kwam zo: op een van de sites waar ik naar de muziek zocht, stond boven de liedtekst bovenstaande foto afgebeeld.

Waarmee het lied onmiddellijk naar de achtergrond verdween en ik me stortte op het stadion van Sjachtar Donetsk. Die steenberg! (De tekst van het lied staat voor de volledigheid onder aan dit stukje, maar daar gaat het hier verder niet over.

Die steenberg dus, in het Russisch een террикон (terrikon). Was de wedstrijd uitverkocht of had je geen geld voor een kaartje, dan kon je daar terecht. Je had vanaf bijna de hele berg uitzicht op het veld, totdat er een tweede ring op het stadion werd gebouwd. Na die uitbreiding, in 1966, moest je hoger gaan zitten. Je maakte een trede, legde een plankje neer en je had een prima zitplaats. Vaste klanten van de bergtribune hadden hun eigen plekje.

Het eerste stadion op deze plek werd gebouwd in 1936 en was van hout. Het werd genoemd naar een hoge partijfunctionaris, Pavel Postysjev. Die viel niet al te lang daarna in ongenade, waarna het stadion – toepasselijk in deze omgeving van kolenmijnen - werd omgedoopt in Stachanovets. (Stachanov was de beroemdste mijnwerker van zijn tijd met prachtige productierecords.) Eind jaren veertig werd het houten bouwwerk vervangen door het stadion op de bovenste foto, dat bij de wat oudere Sjachtarsupporters – en bij liefhebbers van de Sovjetjaren vijftig zoals ik – zeer warme gevoelens oproept. Alleen de standbeelden al! Hieronder is er eentje te zien, links van de mooie trap. Ze stonden ook boven de doorgangen naar het veld.

stadion Sjachtar jaren vijftig standbeelden Oekraïne

Bij de bouw van de tweede ring sneuvelden de standbeelden en de toren. De berg bleef als extra tribune fungeren.

Tussen 2004-2009 speelde Sjachtar zijn wedstrijden in het stadion van Lokomotiv, in 2009 werd Donbas Arena de thuisbasis. Vanwege het oorlogsgeweld in Oost-Oekraïne werkt Sjachtar zijn thuisduels momenteel af in Lviv.

Aardig is dat op het clubembleem van de jaren vijftig ook steenbergen te zien zijn. Die ontbraken op het nog oudere embleem, toen de club nog, net als het stadion, Stachanovets heette. Op het huidige clubembleem staan twee hamers. Die vinden we ook terug in het gebaar van spelers naar de supporters.

Je zou verwachten dat ons eigen Roda JC, waar de oude band met de mijnen ook door hamers wordt gesymboliseerd, een speciale band heeft met Sjachtar Donetsk, maar daar is mij niets van bekend.

En tenslotte nog een aantal andere Sovjetstadions, die ik tegenkwam op een site die geheel is gewijd aan het voetbal in de USSR. Niet bij alle staat het jaartal of de naam van de bespeler. Mijn favoriete foto staat meteen vooraan: Odessa, ook weer met zo'n mooi, een beetje plomp, een beetje naïef standbeeld. De bespeler van dit stadion zal Tsjornomorets zijn geweest, ik schat dat de foto uit de vroege jaren vijftig is. Op de laatste foto van onderstaande serie is trouwens te zien wat het droeve lot is van dit soort standbeelden.

Odessa

Moskou Dinamo

Moskou Lokomotiv

Bakoe Lenin

Minsk Dinamo

Voronezj Dinamo

Voronezj Troed

Tbilisi Dinamo

Tbilisi

Sint-Petersburg Kirov (1993)

Leningrad Kirov

Moskou Lenin

Simferopol Lokomotiv

Moermansk 1966

Leningrad Lenin

Kisjinjov

Minsk

Sverdlovsk

Donetsk Lokomotiv

Bakoe? (Met scheve achterlijn)

Grozni Ordzjonikidze

Krasnojarsk

Jerewan Razdan

Tomsk 1969

Prokopevsk Sjachtar

En hier dat lied:

Шахта номер три
(сл. П. Германа муз. В. Кручинина)

Он был шахтёр, простой рабочий,
Служил в донецких рудниках,
И день за днём с утра до ночи
Долбил пласты угрюмых шахт.
Был одинок, вставал чуть свет,
Работал двадцать долгих лет,
При нем:

Многое видала,
Многое слыхала,
Многое узнала
Шахта номер три.

Пришла весна, а с нею Оля,
Проснулась крепкая любовь,
По вечерам тянуло в поле,
И горячей бурлила кровь.
Манил простор. Рябины куст,
Забор, скамья и свежесть уст...,
Тогда:

Многое видала,
Многое слыхала,
Многое узнала
Шахта номер три.

Но годы шли, росла Россия,
И вот однажды в феврале,
Над рудником одним впервые
Флаг ярко - красный заалел.
За ним – тут следом – рабочий сход,
Знамёна, лозунги, народ.
В те дни:

Многое видала,
Многое слыхала,
Многое узнала
Шахта номер три.

Настал террор – и белых банда,
Шахтёра взяли в руднике.
Сказали кратко: "Пропаганда!" -
И потащили в штаб к реке.
Допрос был прост: удар, наган
И кровь шести смертельных ран.
В ту ночь:

Многое видала,
Многое слыхала,
Многое узнала
Шахта номер три.

Уж много лет советской власти.
Заводы крепнут с каждым днём,
Шахтёра кровь скрепила части
Живою памятью о нём.
Спасая свой родной Донбасс,
Погиб шахтёр, но шахту спас.
С тех пор:

Многое видала,
Многое слыхала,
Многое узнала
Шахта номер три!

1924

Hoe Arsenal en Chelsea in 1945 voetballes kregen van Dinamo Moskou

May 13, 2015 in sport, voetbal, jaren 40

flowers bloemen Stamford bridge Chelsea Dynamo Moscow

Chelsea-supporters die ’s nachts in de rij staan voor een kaartje voor een vriendschappelijke wedstrijd. Dezelfde taferelen in Glasgow, met uiteindelijk honderdduizend man op de tribunes van een uitpuilend Ibrox Park. En dat tegen een team dat niemand ooit had zien spelen en waarvan niemand de spelers kende: Dinamo Moskou.

Het was in het najaar van 1945. Na jaren van ‘oorlogsdroogte’ smachtte de Britse voetbalsupporter naar weer eens iets bijzonders. En met het Moskouse Dinamo werd hij op zijn wenken bediend. Vanaf het moment dat de tour van de Russen werd aangekondigd tot aan hun vertrek, stonden de sportpagina’s er vol van. En was de toon aanvankelijk wat meewarig geweest (konden die Sovjets eigenlijk wel voetballen?), na afloop was bijna iedereen het er over eens: de Engelsen hadden voetballes gekregen.

Een verslaggever maakt er terloops melding van: de Russen speelden zonder rugnummers. Het was illustratief voor hun ‘vrije’ stijl. Waren de Engelse spelers nog min of meer gebonden aan hun positie op het veld – gesymboliseerd door hun rugnummer – de Russen doken overal op en brachten hun tegenstanders daarmee – en ook door hun opvallende fitheid – flink in de problemen.

De sfeer in november 1945 was aanvankelijk ijzig geweest. Tot op het laatste moment was niet duidelijk op welke dag Dinamo zou arriveren. De FA, de Engelse voetbalbond, voelde er niks voor om op goed geluk hotelkamers te reserveren, en toen de Sovjetdelegatie uiteindelijk was geland – op welk vliegveld bleef ook lang onzeker – was, tot ergernis van de Russen, een Spartaanse legerkazerne voor die nacht nog de enige optie.

Bij de eerste officiële ontmoeting zorgden de Russen voor verbazing door veertien eisen op tafel te leggen. Zo wilden ze alleen tegen clubteams spelen, op een dag dat er normaal ook gevoetbald werd in Engeland, wilden ze eerst hun tegenstander in actie kunnen zien en moest een lijst met de spelers van de clubs daags van tevoren beschikbaar zijn. Dat de FA niet bij machte was om op korte termijn het speelschema van de competitie aan te passen, kon er bij de Russen niet in. Uiteindelijk rolden er vier wedstrijden uit: tegen Chelsea, Cardiff City, Arsenal en Glasgow Rangers.

Bij de eerste training op Stamford Bridge verlangden de Russen meer dan de vijf ballen die beschikbaar waren. Ze wilden er één per speler – een lastig verzoek, ballen waren in het naoorlogse Engeland schaars, doordat de invoer van rubber (voor de binnenbal) nog niet op gang was gekomen. Ze namen genoegen met de belofte dat er de volgende dag extra ballen geleend zouden worden van Fulham.

Met maar liefst 85.000 toeschouwers was Stamford Bridge op de dag van de wedstrijd letterlijk overvol. Bij 75.000 toeschouwers waren de hekken dichtgegaan, duizenden supporters klommen nog over de hekken en velen van hen belandden op de hondenrenbaan, rondom het veld.

De Chelsea-spelers, wat onhandig met bloemen in hun handen

De Dinamo-spelers (die de Chelsea-spelers flink in verlegenheid brachten door elk een boeket bloemen te overhandigen) toonden zich niet onder de indruk. Vanaf de eerste seconde was duidelijk dat ze bepaald niet de minderen waren van Chelsea – dat wel verzwakt was doordat enkele basisspelers nog onder de wapenen waren. Het kick-and-rush van de Engelsen stak bleekjes af bij het verzorgde Russische spel, waarbij met korte passes steeds een medespeler werd gevonden. Het duel eindigde in 3-3, waarmee Chelsea – daar waren vriend en vijand het over eens – goed was weggekomen.

Doelman Chomitsj, hier in actie tegen Cardiff City, was een van de sterren van Dinamo

Nadat Dinamo het bescheiden Cardiff City met 10-1 had verslagen, stond Arsenal op het programma. Op de dag van de wedstrijd was White Hart Lane (Arsenals eigen Highbury was na de oorlog nog niet beschikbaar) gehuld in mist. Lang niet alles was even goed te zien geweest, wat een gekleurde berichtgeving over de wedstrijd een stuk makkelijker maakte. De Russen zouden een tijdje met twaalf man hebben gespeeld en de scheidsrechter (op verzoek van Dinamo dit keer een Rus) had zich met allerlei mistige beslissingen moeiteloos gevoegd naar het weer. De wedstrijd liep uit op een onvriendelijk gevecht, met na afloop verwijten over en weer. De Engelsen tackelden te hard, de Russen hingen te veel aan shirtjes. Dat Arsenal zich had versterkt met gastspelers (onder hen - niet de minste – Stanley Matthews), stemde Dinamo niet milder. In feite, stelden ze, hebben we tegen een vertegenwoordigend elftal gespeeld. (Overigens telde Dinamo zelf topspits Vsevolod Bobrov in de gelederen, die verdacht kort voor de Britse tour nog voor CSKA Moskou had gespeeld.)

Het werd op White Hart Lane – met twee treffers van Bobrov – 4-3 voor Dinamo. Dat de laatste wedstrijd op Britse bodem tegen Glasgow Rangers eindigde in 2-2 en dat dit keer de Russen goed waren weggekomen, deed weinig af aan het eindoordeel van de Engelse voetbalkenners: de Russen hadden verrast met uitstekend spel en misschien werd het eens tijd om het eigen isolement op te geven en open te staan voor invloeden van buitenaf. Hoewel dat nergens duidelijk werd gezegd, zal de confrontatie met het Russische voetbal bijgedragen hebben aan het Engelse besluit van 1946 om lid te worden van de wereldvoetbalbond FIFA.

In Rusland liepen de reacties op de prestaties van Dinamo Moskou uiteraard over van enthousiasme. Na de wedstrijd tegen Arsenal riep Radio Moskou uit: “We zijn het tweede vaderland van het voetbal geworden, na een gelijkspel tegen Chelsea, een briljante overwinning op Cardiff en nu met een overwinning op een nationale ploeg van Engelse profs.”

(Ontleend aan: David Downing – Passovotchka. Moscow Dynamo in Britain, 1945.)

Chelsea - Dinamo Moskou:

Cardiff City - Arsenal:

Arsenal - Dinamo Moskou:

Glasgow Rangers - Dinamo Moskou: