De dood van een Parmezaan – loflied op de dappere kazen (en Hollandse bloemen) die aan de Russische grens hun dood tegemoet gaan.

Daar nadert een eenheid dappere kazen de Russische grens … Kijk uit, de ovens branden! De schimmelkaas gaat voorop, om de speurhonden te misleiden. Maar het gevecht is onvermijdelijk. En wat is dat daar, rechts? Daar staat een eenheid Nederlandse bloemen klaar voor de strijd

Их на свадьбе в Бурятии ждали,
Только этих цветов не дождётся никто,
Всех в жестоком бою порубали.

Er werd op hen gewacht op een bruiloft in Boerjatië,
Maar men wachtte op die bloemen tevergeefs,
Zij alle werden in een zwaar gevecht stukgehakt.

De oude Parmezaan met zijn vriendin (Mozarella) weet te ontkomen, maar hij wordt gepakt. Als laatste wens vraagt hij om weggegeven te worden aan de zwervers van het Moskouse Kazanski station, maar daar wil de voedelinspecteur niks van weten. Parmezaan moet de oven in.     

Andrej Orlov

Leuker wordt het vandaag niet - dankzij dichter Andrej Orlov. Hij schreef een bewerking van het lied Там вдали за рекой/Tam vdali za rekoi (Uit de film Hoe het staal gehard werd) en maakt de recente voedselvernietiging aan de Russische grens op superieure wijze belachelijk. Tegen humor is geen wapen opgewassen.   

Hieronder wordt de nieuwe versie gezongen door de Georgische operazanger Zaza Zaalisjvili. De tekst is ingekort, de Nederlandse bloemen en de Maasdammer (“die kreeg er nog wat gaten bij”) zijn – figuurlijk – gesneuveld. Onder de gezongen versie staat de niet-ingekorte tekst. Het originele lied uit de film vindt u onderaan. 

Смерть пармезана

Там вдали за рекой жарко печи горят,
Пограничникам грозным не спится,
Но не зная о том, пармезанский отряд
Продвигался к российской границе.

Шли лосось и сыры, был не слышен их шаг,
Шли не в ногу, без шуток и песен,
Чтоб не выследил враг, применяя собак,
Впереди шла рокфорная плесень.

Они шли, заграничные сняв ярлыки,
Документы подделав, как надо,
Вдруг вдали у реки замелькали штыки,
Это — Сельхознадзора засада.

Дети Альп, Пиреней, Барселон и Лозанн
Строй нарушили пеший и конный,
Но бесстрашный седой пожилой пармезан
Первым встал в боевую колонну.

Оглядевши свою камамберную рать,
Улыбнулся светло и лучисто
И воскликнул: «Не страшно в бою помирать
Итальянскому контрабандисту!»

И в жестокий последний решительный бой
Понеслась санкционная тонна,
Иберийский хамон вдруг воспрял головой,
Хоть и нет головы у хамона.

А враги уже близко, в полшаге от нас,
Вот уже на потеху ютьюба
Слева врезались в палки копчёных колбас
Пограничников острые зубы.

Справа к бою готов полк голландских цветов,
Их на свадьбе в Бурятии ждали,
Только этих цветов не дождётся никто,
Всех в жестоком бою порубали.

В маасдамах наделали новеньких дыр,
Хоть и так они были дырявы,
- Умираю за мир! — прокричал один сыр
В животе пожиральцев халявы.

- Не дождётся продуктов российский народ,
Уничтожить их всех без разбора! -
Возвестил фуагрою измазанный рот
Представителя Сельхознадзора.

Но нахмурил вдруг брови чиновник-пузан,
Доложил ему кто-то несмело:
От расправы ушёл пожилой пармезан
И радистка его, Моцарелла.

Самый зоркий боец на берёзу залез,
Оглядел всё биноклем по кругу,
Чтоб найти пармезана, срубили весь лес.
В общем, взяли — его и подругу.

Пытку тёркой, ножами, без слов перенёс
(от природы сыры — молчаливы),
Лишь в конце на последний ответил вопрос,
Улыбнувшись без страха брезгливо:

- Что спросили? Как я бы хотел умереть?
Не от рук тех, кто мозгом контужен.
Я хочу, чтоб могла бы меня натереть
Старушонка на нищенский ужин!

Передам, что хамон передать вам просил,
Чтобы вы там, в Кремле рассказали:
Он мечтал, чтоб его волонтёр подносил
Всем бомжам на Казанском вокзале!

Возмутился чиновник: — «Ты что! Боже мой!
Мы своих не меняем позиций!»
Он отрезал от сыра кусочек домой
И отдал его в руки убийцам.

- Жаль, что вашим от вас уже некуда бечь… -
Так сказал пармезан перед смертью,
И с улыбкой шагнул в разожжённую печь,
Не просивши пощады, поверьте.

Мы от голода, стужи, тюрьмы и сумы
По традиции не зарекались,
А вдали за рекой поднимались дымы,
На границе продукты сжигались…

Там, вдали за рекой,
Засверкали огни,
В небе ясном заря догорала.
Сотня юных бойцов
Из буденновских войск
На разведку в поля поскакала.

Они ехали долго
В ночной тишине
По широкой украинской степи.
Вдруг вдали у реки
Засверкали штыки:
Это белогвардейские цепи.

И без страха отряд
Поскакал на врага,
Завязалась кровавая битва.
И боец молодой
Вдруг поник головой –
Комсомольское сердце пробито.

Он упал возле ног
Вороного коня
И закрыл свои карие очи.
– Ты, конек вороной,
Передай, дорогой,
Что я честно погиб за рабочих…

Там, вдали за рекой,
Уж погасли огни,
В небе ясном заря разгоралась.
Сотня юных бойцов
В стан буденновских войск
Из разведки назад возвращалась.

Dansen in Sotsji op de klanken van Kola Beldy. Of: het raadsel van de Sovjet-film Stad en lied, met Khil, Frejndlich en Baryshnikov.

Met enige regelmaat komt het clipje voorbij, op Facebook en – vooral – het Russische internet. Aziatische klanken, niet-Aziatische dansers en danseressen, zeer zonnig gekleed, met een bijrol voor een rijtje Lada’s. Raadselachtig en hypnotiserend:

Sovjet-Lada’s, een Sovjet-achtige badplaats … Maar stamt dit licht psychedelische filmpje, riekend naar geestverruimende middelen uit de jaren zestig, wel echt uit de Sovjetunie? Ja en nee. De muziek (uit 1969) is een Sovjet-product, de beelden (uit 1968) zijn dat ook, maar beide zijn pas vele jaren later, toen de USSR al tot een bijna grijs verleden behoorde, samengevoegd. De dans van de zonnige dames en heren is daarbij iets vertraagd om in het ritme te blijven van de Aziatische klanken.      

Kola Beldy

Het liedje is van Kola Beldy, een zanger behorend tot de Nanai (een klein volk uit het Verre Oosten van Rusland), die in de Sovjetunie een nationale bekendheid werd. Het heet Chanina Ranina en gaat over iemand die een visje vangt voor zijn zus. Kola – ik leid dat af uit de filmpjes die ik van hem zag – moet een zeer aimabel iemand zijn geweest, maar mijn aandacht ging toch vooral uit naar die filmbeelden.

Die komen uit Stad en lied, een muziekfilm van regisseur Leonid Menaker. De film was snel gevonden en ik ging er eens goed voor zitten. Het begin was veelbelovend. Het verstilde Leningrad op een vroege morgen, eind jaren zestig. Alleen al die kruiers op het perron! Maar verder … het viel allemaal niet mee.  

Verreweg het grootste deel is opgenomen in Leningrad, maar de film is vooral een staalkaart van de lichte muziek uit die tijd, met artiesten als Eduard Khil (vanaf 15.55), Alisa Frejndlich (41.50) en Edita Pecha (57.00). Opvallend is ook het optreden van Mikhail Baryshnikov (44.20). Kola Beldy is nergens te bekennen, maar evengoed is de film ook in zijn originele vorm, zonder zijn aanwezigheid, voor mij nogal raadselachtig.

Ik heb enig speurwerk verricht, maar niks over Stad en lied kunnen vinden. Was hij bedoeld voor de bioscoop? En trok hij daar veel publiek? Of was hij bestemd voor het buitenland? Een wat onbeholpen poging om toeristen te trekken? Vandaar misschien die buitenlanders op een cruiseschip (24.00), dat folklore-ensemble (24.20) en die danstoestanden aan zee?  

Die dames en heren in zwemkleding – opgenomen in Sotsji – vallen volledig uit de toon bij de rest van de film. De overgang van het strandje aan de Neva naar de zuidelijke badplaats komt dan ook geforceerd over. Een verhaallijn ontbreekt, ik heb met stijgende verwondering zitten kijken. Die verbindende muziek tussen de artiesten (mij deed ze denken aan Live at Pompeii van Pink Floyd), dat paardennummer (30.30), Khil op het vliegveld …  

Я – пас. Ik pas, ik kan er geen kaas van maken. Mij lijkt Stad en lied in al zijn raadselachtigheid een prachtig afstudeerproject voor een student Ruslandkunde.  

(De YouTube-versie hierboven is van een matige kwaliteit. Er zijn betere versies beschikbaar, maar die kan ik op dit weblog niet embedden. Zie hier.)

Russische les met een nieuw lied van Viktor Stolyarov

Viktor Stolyarov

Cursisten! Wat is het alweer lang geleden dat ik het woord tot u richtte. Ik herinner mij pakkende filmpjes met veel buitenwoordenboekelijk taalgebruik, en ook leuke dialogen in de rij bij de kassa van de supermarkt. U kon daar lange tijd mee vooruit en u zult dat alles inmiddels wel uit uw hoofd hebben geleerd. De hoogste tijd dus voor nieuwe lesstof: een nieuw lied van Viktor Stolyarov!

Velen van u kennen hem inmiddels, de zanger geboren in Froenze, woonachtig in Verona, New Jersey. Gedichten van anderen voorziet hij van muziek, het resultaat voert hij zelf uit. Magnolia heet dit laatste werk, de tekst is van Aleksej Tsvetkov. De bedoeling is dat u ook dit uit uw hoofd leert. Meer huiswerk vindt u onder het tweede filmpje. Succes!  

в саду цвела магнолия
в ручье текла вода
на мой вопрос говно ли я
ты отвечала да

потом цвела камелия
на мой вопрос в ответ
увы в своем уме ли я
ты утверждала нет

теперь живу в монголии
где не цветут ничьи
камелии магнолии
и не текут ручьи

здесь самоуважения
побег в душе подрос
и слушаю уже не я
ответы на вопрос

In de tuin bloeide de magnolia
In de beek stroomde water
Op mijn vraag of ik een hufter was
Antwoordde je steeds: ja.

Daarna bloeide de camelia
Ben ik soms niet normaal,
Vroeg ik, en dan antwoordde je:
Dat ben je inderdaad niet, nee.

Nu woon ik in Mongolië
Waar niemand camelia’s
En magnolia’s heeft bloeien
En geen beken stromen

Hier is een loot zelfrespect
Ontsproten in mijn ziel
En krijg ik geen antwoorden meer
Te horen op een vraag

--------------------------------------------------

Bij de commentaren onder het gedicht op de site van van Aleksej Tvetkov trof ik dit verstandige advies aan: Риторические вопросы опасно задавать наедине – Het is gevaarlijk om retorische vragen te stellen wanneer je alleen bent.

Er werd trouwens in de Russische lichte muziek al eens eerder een vraag gesteld in een fauna-achtige setting. Dat leverde toen een heel andere conversatie op (hier had ik liever het filmpje van dat lied met de originele filmbeelden laten zien, maar daar doet Mosfilm moeilijk over. Twee hele korte flitsjes uit het origineel zitten wel in bovenstaand filmpje - de blonde dame die twee keer even te zien is):

Sergej Nikitin - Я спросил у ясеня. Uit de film Ирония Судьбы, Или С Легким Паром!. Muziek: Mikael Tariverdijev, tekst: Vladimir Kirsjon.

En nee, dit ga ik niet vertalen, dat is uw huiswerk voor de volgende keer.

Я спросил у ясеня
Где моя любимая
Ясень не ответил мне
Качая головой

Я спросил у тополя
Где моя любимая
Тополь забросал меня
Осеннею листвой

Я спросил у осени
Где моя любимая
Осень мне ответила
Проливным дождем

У дождя я спрашивал
Где моя любимая
Долго дождик слезы лил
За моим окном

Я спросил у месяца
Где моя любимая
Месяц скрылся в облаке
Не ответил мне

Я спросил у облака
Где моя любимая
Облако растаяло
В небесной синеве

Друг ты мой единственный
Где моя любимая
Ты скажи где скрылася
Знаешь где она

Друг ответил преданный
Друг ответил искренний
Была тебе любимая
Была тебе любимая
Была тебе любимая
А стала мне жена

Я спросил у ясеня
Я спросил у тополя
Я спросил у осени...

Het postume bijrolletje in Leviathan van zanger Michail Krug, met wie ik samen beroemd zou worden.

--------------------

Is het iemand opgevallen? Het minieme, postume, bijrolletje van zanger Michail Krug in Leviathan, de veelbesproken film van Andrej Zvjagintsev? Mij wel! Zijn lied over Vladimirski Tsentral, een van de bekendste gevangenissen van Rusland, klinkt even uit de autoradio. Het is vette symboliek, een verwijzing naar de heersende dievenmoraal en het lot dat de hoofdpersoon te wachten staat. Hier het bewuste lied helemaal, in een aparte clip (dus niet uit de film van Zvjagintsev.) De man met pet, snor en buik, in het begin, dat is Krug:

Michail Krug! Twee keer kwam ik hem tegen. We zouden samen beroemd worden! Hem is dat gelukt, mij nog niet zo erg. Waar tegenover staat dat hij in 2002 is vermoord. De dag dat ik dat hoorde, schreef ik een stukje over hem voor de krant. Het verscheen op 10 juli 2002 in NRC-Handelsblad:

BIJ DE DOOD VAN MICHAIL KRUG

De eerste keer dat ik hem zag was in 1996. Ik had hem gebeld vanuit Moskou, hij wilde me wel ontmoeten, maar dan moest ik naar Tver komen, zijn woonplaats, een paar uur met de bus. Het was rond het middaguur – eerder was ik niet welkom – en daar stond hij, in de deuropening van zijn smoezelige flat. Michail Krug, de zanger die ik kende van cassettes van Russische vrienden. Erg bekend was hij nog niet, maar bij het eerste nummer dat ik van hem hoorde, wist ik het zeker: met hem wil ik samenwerken. Hij zou de melodieën leveren, ik de teksten, en samen gingen we de wereld veroveren.

Krug zei bij die eerste ontmoeting niet veel. “Valt niet mee, met een kater”, mompelde hij, en hij greep zijn gitaar en barstte los in een nummer dat hij de avond ervoor geschreven had. Drie jaar later hoorde ik het nummer terug op zijn zoveelste cd. 

Over onze samenwerking wilde hij niet praten. Eerst moest er die middag gedronken worden, buiten de stad, in het gezelschap van zijn vrienden. Er hing rond Michail Krug, die eigenlijk Michail Vorobjov heette, een sfeer van lichte criminaliteit. In zijn liedjes koketteerde hij met een gevangenisverleden en de lui waar ik die middag het glas mee hief, hadden zo te zien ook geen kantoorbaan.

‘s Avonds namen we als vrienden afscheid. Ik zou de volgende keer een contractje meenemen waarmee hij mij toestemming gaf om zijn melodieën te gebruiken. Het had moeite gekost om dat uit te leggen, want auteursrechten en Rusland vormen geen gelukkige combinatie. “Wees zuinig op je talent”, zei ik nog, geroerd door de wodka, want ik had sterk de indruk dat hij zich kapot dronk.

Een half jaar later ontmoetten we elkaar weer. Op dringend doktersadvies was hij gestopt met roken en drinken en hij was kilo’s aangekomen. Hadden wij daar in het westen geen middeltje tegen?

Opnieuw kwamen de zaken pas aan het einde van de dag ter sprake. Hij weigerde mijn contractje te tekenen, omdat daarin stond dat hij zijn inkomsten zou krijgen via de RAO, de Russische auteursrechtenorganisatie. “Dan kan ik fluiten naar mijn geld”, bromde hij op een toon die veel zei over de reputatie van de RAO. We besloten tot een herenakkoord. Ik zou het geld in Nederland voor hem innen en het hem komen brengen. Als nog grotere vrienden namen we afscheid. Het was de laatste keer dat ik hem zag.

Regelmatig kwam ik sindsdien in Rusland. In Nederland lukte het me maar niet om zijn melodieën met mijn teksten aan de man te brengen, maar in eigen land werd Michail, die aardige ex-drinkeboer uit Tver, een ster van het volk. Het ontroerde me wanneer ik zijn donkere stem over straat hoorde schallen, uit een raam, een autoradio of bij een stalletje met cd’s. “Klasse, Michail”, zei ik dan zachtjes, “het is je gelukt.”

Ik zocht hem niet meer op. Ik kon hem geen buitenlandse successen melden en hij zou wel genoeg lastiggevallen worden. Hij kreeg een filmrol als bendeleider. Hij trouwde en kreeg een zoon. Om de zoveel tijd verscheen er een nieuwe cd, met weer nieuwe liedjes over mama, dieven en rozen, maar ons herenakkoord bleef onuitgevoerd.

Vorige week dinsdag floepte de internetversie van de Izvestija op mijn scherm. Michail Krug keek me aan. Even was er een vonkje blijdschap, totdat ik de kop boven de foto las: “Koning van het Russische chanson vermoord”. Hij had twee inbrekers verrast in zijn nieuwe huis buiten Tver. Twee schoten in zijn borst maakten een eind aan zijn leven.

Op grote afstand, via internet, lees ik over zijn begrafenis. Vladimir Zjirinovski is overgekomen uit Moskou. Hij heeft altijd cassettes van Krug in de auto, vertelt de populist.

Het centrum van Tver is afgesloten voor alle verkeer. De menigte loopt met bloemen, vooral anjers, want de prijs van rozen is die dag overal in de stad opeens verdubbeld.

------------------------------------

Aanvulling: Ik heb wel degelijk een simpele, getekende verklaring van Michail Krug liggen over onze samenwerking. De RAO, die hij wilde omzeilen, wordt daarin niet genoemd. Als mijn geheugen mij niet bedriegt, is die verklaring inderhaast opgesteld, nadat hij het uitgebreidere contract mét de RAO erin geweigerd had te tekenen. Of de verklaring enig juridisch-auteursrechtelijk gewicht heeft, weet ik niet. Het maakt ook niks meer uit.

Hier een kort programma over Michail Krug en zijn geboortestad Tver. Laat de eerste minuten zitten, kijk een stukje vanaf 3.50. Wat was het een aardige vent! En vanaf 13.55, met het door hem geschreven 'volkslied' van Tver. En vanaf 17.00 ...  Dat hele dievengedoe, hij had het ook zonder wel gered.

En hier het eerste nummer dat ik van hem hoorde en waarmee hij me meteen voor zich won. En ja, daar heb ik een Nederlandse tekst bij geschreven. En nee, die druk ik hier niet af.  

En tenslotte hier het nummer dat Michail had geschreven, die avond voordat ik hem voor het eerst ontmoette in Tver.

Een vriendelijk liedje over de hardvochtige jaren negentig: 'Het Kiev station', van Ivasjtsjenjko en Vasilev

Hoeveel aardige, aandoenlijke liedjes zijn er in Rusland geschreven over de hardvochtige, chaotische jaren negentig? Niet veel, vermoed ik, maar hier heb ik er toch eentje. Het heet Op het Kiev station en is van Aleksej Ivasjtsjenko en Georgi Vasilev, later het creatieve koppel achter de musical Nord-Ost. (Bij de gijzeling in 2002 zat Vasilev in de zaal, Ivasjtsjenko wist te ontkomen). Een vertaling van het lied staat onder de foto van de hoofdpersoon, de leider van het wereldproletariaat, die in 1917 per trein in Petrograd arriveerde om daar de boel eens flink op te stoken. Het station daar heette en heet het Finland station. Het Kiev station uit het liedje staat in Moskou.

На Киевском  вокзале все едут, кто отсюда, кто туда,
А он в перроном зале стоит и провожает поезда.
А рядом пассажиры сердито ищут временный  приют,
И, наливаясь жиром, довольные носильщики снуют.

Ах, как же все кричали, и от оваций паровоз дрожал,
Когда его встречали, когда он на Финляндский приезжал.
Но радость исчезала, накатывались волнами года,
И сам на всех вокзалах теперь он провожает поезда.

Все тронулось куда-то, поехала тихонько вся страна,
Ах, вождь пролетерьята, мы движемся в иные времена,
Простимся напоследок, пора уж провожающим отстать,
В края, куда все едут, мне будет вас немножко не хватать.

Op het Kiev station is iedereen onderweg, vertrekt, komt aan
En hij staat in de stationshal en doet de treinen uitgeleide
En vlak bij hem zoeken passagiers boos een tijdelijk onderkomen
En tevreden kruiers, met steeds meer vet op de botten, lopen af en aan

Ach, hoe riep iedereen, en trilde de locomotief van de ovaties
Toen ze hem begroetten, toen hij aankwam op het Finland station
Maar de vreugde verdween, als golven kwamen de jaren aangerold
En nu doet hij zelf op alle stations de treinen uitgeleide

Alles heeft zich ergens heen in gang gezet, stilletjes is heel het land op weg gegaan
Ach, leider van het proletariaat, we zijn onderweg naar andere tijden
We nemen een laatste keer afscheid, wie iemand uitgeleide doet, moet nu achterblijven.
In de streken waarheen iedereen op weg is, ga ik u een beetje missen.
---------------------------------------------------
 

Ik hoorde het liedje en dacht: bij mijn eerstvolgende bezoek aan Moskou ga ik dat beeld bekijken. Want dat komt dan toch een beetje tot leven, met zo'n aardig lied wat eraan is opgehangen. Maar helaas, Lenin is bij een verbouwing in 2003-2004 gedemonteerd en er is een vijf meter hoge klok voor in de plaats gekomen. Een beetje vreemd is dan wel dat ik daar geen foto van heb kunnen vinden. Mocht u in de buurt zijn - zelf kom ik in de nabije toekomst beslist niet in Moskou - maak even een foto van die klok en stuur 'm op. Het station is sowieso een bezoekje waard, vanwege het dak, een ontwerp van Vladimir Sjoechov. Over hem schreef ik al meerdere keren, onder meer hier.

View fullsize

De nieuwe film van Zvjagintsev? Eerst maar even - als tegengif - een nieuw lied van Rasterjaev!

View fullsize

In mijn Russische omgeving waart het rond: Zvjagintsev, Zvjagintsev, Zvjagintsev! Ga zijn nieuwste film zien! Hij heet Leviathan en moet geweldig zijn. Zo schrijft Raymond van den Boogaard op Facebook: "Leviathan van Andrje Zvjagintsev gezien. Intens deprimerende ervaring, fantastische film. Het komt nooit meer goed met Rusland, dat verzinkt in wodka, quasi-religieuze schijnheiligheid, en zijn macht misbruikend schurkendom, tot in het Kremlin aan toe."

Ik kan me er niet toe zetten. Ik heb geen zin meer in de lelijkheid, het cynisme, de schofterigheid, die in Rusland vrij spel lijken te hebben.

Ach nee, laat mij dan maar luisteren naar Igor Rasterjaev. Ik dacht: eens kijken op zijn site of hij niet weer iets nieuws heeft gemaakt. En jawel! Geen meesterwerk a la Zvjagintsev, maar hier krijg ik – gelukkig – geen genoeg van. (De tekst staat onder het tweede filmpje.)

En over een paar maanden is het weer lente!

Игорь Растеряев. Плясовая:

Эх, едрить-колотить!
Надоело горевать да грустить!
Надо песню сочинить, написать,
Чтобы просто под нее танцевать.
Чтоб до утра
В дикой пляске ушататься «в дрова»,
Чтобы мог подпеть буквально любой.
А вместо слов — один мотив заводной.

Брянск и Ижевск
Вдруг очнулись и танцуют уже.
Даже дедушка вприсядку пошел,
А это значит: старику хорошо.
Тверь и Ростов
Понимают эту песню без слов.
А чё мудрить-то? Тут пиши, не пиши:
Слов не нужно в пляске русской души!

А где-то там
Спросят: «Что это за шум, что за гам?»
А это просто мы в ушанках идем
С балалайкой и ручным медведём!
И можем в танке потом
На гастроли — в городок Вашингтон.
Нас, наверно, там заждались уже
И мечтают о большом кураже.

Эх, едрить-колотить!
Надоело горевать да грустить!
Надо песню сочинить, написать,
Чтобы просто под нее танцевать.
Жечь до утра
И в дикой пляске ушататься «в дрова».
Чтобы мог подпеть буквально любой,
Слов не надо — лишь мотив заводной…

Eerder liet ik al andere liedjes van Igor horen en zien: zie hier. En binnenkort ga ik toch maar naar die film van Zvjagintsev. Denk ik.

Nederland in het werk van Okoedzjava. "Tot aan Texel is het niet ver."

View fullsize

Ik meende het werk van Boelat Okoedzjava redelijk te kennen, en was dan ook behoorlijk verrast toen ik een gedicht van zijn hand over Nederland tegenkwam: Berega Gollandii (Kusten van Holland). Het was mij onbekend. Ik informeerde eens in mijn omgeving, bij vrienden die aanzienlijk beter thuis zijn in de Russische poëzie dan ik, en ook zij hadden er nooit van gehoord.

Okoedzjava’s gedicht is een vertaling uit het Georgisch. Het origineel is van de dichteres Makvala Mrevlishvili (1909-1968), die in Georgië vooral geliefd is om haar kindergedichten. (Ik heb het, zoals gewoonlijk, vertaald zonder enige poëtische aspiraties of pretenties.)

Берега Голландии

Из Маквалы Мревлишвили
Грузины, читайте стихи по-грузински,
соленую влагу вдыхайте легко...
Здесь берег в тумане виднеется низкий.
До острова Тексель -- недалеко.

И как бы туманы его ни скрывали,
он старой бедой шевелится во мне.
О, как наши юноши здесь тосковали
по родине, по тишине, по весне!

А сколько пришлось им томиться и мучаться
и всматриваться в рассветный дым...
Я в горсть соберу свое слабое мужество --
спасения позднего выпрошу им.

...А волны бегут торопливо и весело,
и море из синего дыма встает,
и к острову Тексель, к острову Тексель все тянется скорбное сердце мое.

Kusten van Holland

Georgiërs, lees gedichten in het Georgisch.
Adem de zilte vochtigheid lichtjes in …
Hier tekent zich een lage kust af in de mist.
Tot aan het eiland Texel is het niet ver.

En hoe de nevelen het ook verborgen hielden,
Als een oud onheil beweegt het in mij.
O, hoe verlangden onze jongens hier
naar hun moederland, de stilte, de lente!

Hoeveel kwellingen en pijn moesten zij niet verdragen
En hoe vaak tuurden zij niet naar de rook van de dageraad …
Ik verzamel een handjevol zwakke moed –
ik probeer voor hen een late verlossing gedaan te krijgen.

… De golven rennen haastig en vrolijk,
En de zee rijst op uit de blauwe rook,
En naar het eiland Texel, naar het eiland Texel
Reikt steeds mijn diep droevig hart.

Het gedicht is niet te begrijpen zonder enige kennis van de gebeurtenissen op Texel in april-mei 1945. Georgische soldaten in dienst van de Wehrmacht kwamen in opstand tegen hun Duitse bazen. De opstand, die zo’n duizend slachtoffers eiste, mislukte. De status van de Georgische opstandelingen is niet eenduidig. Waren het dappere verzetsstrijders? Of waren het collaborateurs die op het allerlaatste moment nog hun hachje probeerden te redden? In Georgië overheerst de eerste opvatting en het gedicht van Mrevlishvili sluit daarbij aan.

De vertaling van Okoedzjava is uit 1982. Van wanneer is het origineel? Dat heb ik niet kunnen achterhalen, maar vermoedelijk uit 1958, of kort daarna. Mrevlishvili schreef een gedicht (ook vertaald door Okoedzjava) over de Wereldtentoonstelling in Brussel in 1958, waar ze – te oordelen naar dat gedicht – zelf heeft rondgelopen. Ze zal lid zijn geweest van een officiële Sovjetdelegatie. Is die daarna doorgereisd naar Nederland?

Makvala Mrevlishvili

In de memoires van Mrevlishvili, zo heb ik me laten vertellen, is over een reis naar België of Nederland niets te vinden. Op Texel zelf zal ze niet geweest zijn, dan had ze een ander gedicht geschreven. Heeft ze in het noorden van Noord-Holland aan de kust gestaan? Dat zal in elk geval niet in Den Helder zijn geweest. Vanwege de marinehaven daar was die regio voor een Sovjet-delegatie niet toegankelijk. (Delegaties die in later jaren naar de Georgische begraafplaats op Texel gingen, reisden niet via Den Helder.) Heeft ze alleen in gedachten aan de ‘kusten van Holland’ gestaan? Dat zou dan dat meervoud (kusten) kunnen verklaren: of je in zo’n klein landje nou in Zandvoort aan de kust staat of in ’s Gravezande – Texel is nooit echt ver weg. 

Rest nog de eerste regel: Georgiërs, lees gedichten in het Georgisch. Wat daar de achterliggende betekenis van is, weet ik niet. 

View fullsize