Roermond en Palemiger Spatzen als voorbeeld voor feestende Russen

(Eerste publicatie: 28-11-2010)

Bijna elke dag neem ik een kijkje bij de Russische blogger Avmalgin, een veelgelezen azijnpisser. Tref ik me daar, bien étonné, opeens een filmpje aan over Roermond! In combinatie met een filmpje over Krasnogorsk, wat minder verrassend is op een weblog over Rusland.

In Roermond zien we een optreden van de Palemiger Spatzen met een gedreven uitvoering van (ik kende het nummer niet) Harmonikatied. In Krasnogorsk zien we een aangeschoten vrouw dansen op boem-boem-muziek. Avmalgin zet op zijn blog slechts één regel bij elk filmpje:

- Stadsfeest in Krasnogorsk, provincie Moskou, Rusland.
- Stadsfeest in Roermond, provincie Limburg, Nederland

Zijn boodschap is duidelijk: voor beschaafd feestvieren moet je niet in Rusland zijn.

Er staan zo’n honderd reacties onder, voorspelbare, maar ook verrassende. De een schaamt zich voor Rusland, de ander vindt het een simpel staaltje propaganda, eigenlijk net als in de jaren zeventig: “Toen had je op het nieuws ook van die items, ‘bij hen’ en ‘bij ons’. Bij u zijn alleen ‘wij’ en ‘zij’ omgedraaid.”

Aardig vind ik de lezer die, heel gewichtig, maar kennelijk niet geheel op de hoogte van de regionale en kerkelijke eigenaardigheden in Nederland, het Limburgse filmpje aanvoert als onomstotelijk bewijs van de heilzame invloed van de protestantse kerk.

Zelf kreeg ik de neiging om een ander Nederlands filmpje tussen de reacties te zetten. Van een leuk strandfeest in Hoek van Holland of zo. Maar om daar nou te koop mee te lopen.

Wilt u Palemiger Spatzen boeken, dat kan, belt u met 0497-360718.

Olga Berggolts en het lied over Transvaal

(Eerste publicatie: 17-10-10)

Ik ben pas halverwege, maar beveel het al van harte aan: Ольга. Запретный дневник (Olga. Verboden dagboek). Olga is Olga Berggolts, de dichteres die tijdens het beleg van Leningrad op de radio met haar gedichten de inwoners van de stad – er volgt nu een understatement – een hart onder de riem stak.

Over de inhoud van Verboden Dagboek schrijf ik binnenkort een stukje, hier eerst iets over een detail. Het is augustus 1942. Berggolts ervaart de enthousiaste reacties op haar gedichten deels als een last. Hoe kan ze aan de hooggespannen verwachtingen van de luisteraars (niet alleen de inwoners van Leningrad, ook de soldaten aan het front) blijven voldoen? Ze verzucht: “Kon ik maar iets schrijven als Transvaal … Maar hoe schrijf je zoiets simpels en groots!”

Bij de titel Transvaal openden zich onmiddellijk weidse perspectieven, brede verbanden! Hing bij mijn grootvader aan de muur niet een bordje met de Boerenspreuk Alles sal reg kom? Zong ik in mijn kinderjaren niet ook over Transvaal? Hadden Olga Berggolts, de stem van Leningrad in oorlogstijd, en ik in onze jeugd misschien hetzelfde lied gezongen? (Al ging bij ons de tekst een beetje anders: “Sarie Mareis, die zakte door het ijs”). Dit lied:

Een noot onderaan op de pagina blies het mooie vergezicht weg. Berggolts, zo las ik, doelde op het lied Трансвааль, Трансвааль, страна моя (Transvaal, Transvaal, mijn land). Het is gebaseerd op een gedicht van G. Galina uit 1899: Boer i ego synovja / Een Boer en zijn zonen, geschreven kort na het begin van de Boerenoorlog. In een ‘volkse’ versie en op muziek van A. Goebstjenko werd het populair. Het kreeg vier nieuwe beginregels en daarmee ook een andere titel: Transvaal, Transvaal, mijn land / Je staat geheel in brand. Het beschrijft hoe een oude Boer zijn zonen ‘afstaat’ aan de oorlog.

De Boeren konden net als in Nederland rekenen op sympathie. Er gingen Russische vrijwilligers naar Zuid-Afrika. Galina liet de opbrengst van de bladmuziek van haar origineel ten goede komen aan de Boeren. Konstantin Paustovski schrijft in zijn memoires hoe op de binnenplaatsen van Kiev de orgeldraaiers Transvaal, Transvaal, mijn land speelden. Het lied werd gezongen door Russische soldaten in de Eerste Wereldoorlog, maar de sprong naar de Tweede Wereldoorlog maakte het – voor zover ik weet – niet.

Was het te oud? Zeker niet. Het lied Afscheid van een Slavisch meisje, onlosmakelijk verbonden met de Tweede Wereldoorlog, stamt bijvoorbeeld uit 1912… De ideologie zal een rol hebben gespeeld. De Boeren konden onder de communisten niet meer op veel sympathie rekenen, het zingen van het lied zal niet zijn aangemoedigd.

Het was even zoeken naar bewegende beelden, maar ik vond een uitvoering van Transvaal, Transvaal in de film Kortik (1954). Op een Petersburgse binnenplaats van voor de oorlog treden artiesten op (vanaf 6.25) en vanaf 7.05 zingt één van hen het door Berggolts genoemde lied:

Helaas, de film is op YouTube niet meer beschikbaar. Hieronder een andere versie van het lied, die hopelijk openbaar blijft:

In een versie van Kortik uit 1973 komen de straatartiesten ook weer voor, maar dan wordt Transvaal, Transvaal niet meer gezongen. Was door de Apartheid het lied van de Boeren inmiddels te besmet?.

Valeri Agafonov (1941-1984) - op de binnenplaats en onder de trap.

(Eerste publicatie: 6-9-10)

View fullsize

Wandelend door de Mochovaja straat, op zoek naar de school van Vladimir Nabokov en Osip Mandelstam, hoor ik uit een luidspreker een Russische romance. Even later passeer ik een gedenksteen met verse bloemen: hier woonde Valeri Agafonov.

De naam Agafonov ken ik niet, maar ik vermoed een verband tussen de verse bloemen en de romance die klinkt. En inderdaad, schuin tegenover de gedenksteen, op een verlopen binnenplaats, is een concert gaande ter nagedachtenis aan zanger/gitarist Agafonov die op 5 september 1984 op 43-jarige leeftijd overleed.

Eerbiedig luistert het publiek naar een volgend lied. Ook dat klinkt uit een luidspreker, terwijl het kleine podium, op een stoel en wat bloemen na, leeg is. Agofonov kijkt toe vanaf een foto, zijn geest – dat móet ik nu wel schrijven – waart rond tussen de afbladderende gebouwen. Jongeren zijn nagenoeg afwezig, men gedenkt hier zijn jeugd.

Terwijl het voortdurend op regenen staat, treden er vervolgens diverse zangers en zangeressen op, met repertoire dat ook Agafonov zong: romances en zigeunerliederen. De ene stem is aangenamer dan de andere, maar alles wordt door het publiek eensgezind in dank aanvaard.

Thuis laat ik de foto’s aan mijn gastvrouw zien. “Ah, Agafonov. Die zong altijd onder de trap van het Theaterinstituut op de Mochovaja straat, toen mijn moeder daar studeerde. Knappe jongen, sympathiek. Dronk alleen erg veel.”

Ik zoek wat verder en vind het verhaal van die trap terug. Over de drank wordt gezwegen, wel wordt zijn zwakke hart genoemd. Agafonov had geen muzikale opleiding, maar beschikte over een ongekende dosis talent en werklust. Hij trad op in Hotel Astoria (generaal De Gaulle was onder zijn publiek), had wat filmrollen en wist zich langzamerhand het officiële circuit binnen te werken, wat in de USSR niet eenvoudig was. Roem kwam pas in zijn laatste levensjaar, de verschijning van zijn eerste LP maakte hij niet meer mee. Zijn hart begaf het toen hij vanuit Petrodvorets voor een concert onderweg was naar Leningrad.

Ik vond wat filmpjes van het concert van vorig jaar, op dezelfde plek aan de Mochovaja. Ik kies niet voor optredende zangers, maar voor de afsluiting. Het geeft de sfeer goed weer. De presentratrice is dezelfde. Ze spreekt de hoop uit dat het concert ook in 2010 weer plaats zal vinden.

Via Managuay naar componist Andrej Petrov

(Eerste publicatie: 31-8-2010)

Vandaag was er tijd om even langst te gaan bij het Cultureel Centrum van Managuay aan de Severnyi Prospekt in Sint-Petersburg. Om daar de groeten over te brengen van Roger Abrahams, die zich al jaren inzet voor betere betrekkingen tussen Rusland en Managuay. Helaas bleek het centrum gesloten. Door de scheefhangende luxaflex zag ik een Intourist-poster van de hoofdstad Mataquintos en op een leeg bureau een verlaten telraam.

Hier de vlag van het bij ons niet zo bekende Zuid-Amerikaanse land:

Jeetje zeg, de Severnyi Prospekt… Een enorm eind weg, taxi’s wilden er nooit naar toe. Ik kwam er rond 1980 regelmatig op bezoek bij mijn goede vriendin Tanja, collega-reisleider. Haar mama, vertelde de familie steeds, was de eerste trommelaarster van de Leningradse pioniertjes. Dan keek mama me streng aan, alsof ze vermoedde dat ik het niet geloofde.

De dag bleek gelukkig niet helemaal verloren, want vlakbij huis viel mijn oog op deze poster en mijn hart maakte een sprongetje:

Een aankondiging van een jubileumconcert in de open lucht ter ere van componist Andrej Petrov, overmorgen. Zijn naam zegt u misschien niks, maar als de zon meewerkt, is mijn donderdag goed.

Petrov (1930-2006) is (bij mij althans) vooral bekend door zijn filmmuziek. Dit is een van zijn bekendste melodieën, uit de film Beregis avtomobil (1966):

En deze muziek komt uit Osennii Marafon (1979), die moest je gezien hebben (met excuus voor de kitscherige beelden - die komen niet uit de film.):

Jubileumconcert Andrej Petrov, 2 september 15.00 uur, Kamennostrovski Prospekt 30.

Een gratis opera van Tsjajkovski aan de Finse Golf

(Eerste publicatie: 30-8-2010)

Mijn eerste dag ik Sint-Petersburg kreeg nog een onverwacht slot: een gratis opera van Tsjajkovski in de open avondlucht aan de Finse Golf. Op het toneel, tegen de achtergrond van een paar enorme cruiseschepen, stonden het Groot Symfonie Orkest van Sint-Petersburg en het koor van het Mariinski, onder leiding van Pavel Boebelnikov. Ze brachten voor ons Iolanta.

Ik ben geen operakenner, het redelijk talrijke publiek oogde zeer tevreden. Ik had wel een beetje te doen met de solisten. Ze zongen met flinke wind tegen, keken over het publiek heen uit op een wanstaltig hotel en kregen van dat hotel hun eigen geluid ongeveer een seconde later retour.

Ik kende de omgeving redelijk. Ik verbleef weleens in het hotel (voorheen Pribaltiiskaja, nu Park Inn geheten) en iets verderop zat ik een paar zomerse weken in een studentenflat. Een prachtige locatie, aan het water, maar morsig. Sovjetflats (onverwoestbare bouwvallen), afgewisseld met stevige nieuwbouw en onbestemde horeca. En daartussen zong het Mariinski koor over Iolanta. Het geluid was prima, het volume dik in orde. Aan de randen van het publiek was een huilend kind of een telefoon geen enkel probleem. Het maakte de sfeer extra ontspannen. En tweehonderd meter verderop, leunend in de zon tegen de muur van het hotel, kon je nog heel plezierig meegenieten.

Bono en Sjevtsjoek

(Eerste publicatie: 26-8-10)

Ik ben niet zo’n wilde concertganger meer. Santana, The Who (mét Keith Moon), The Rolling Stones, Led Zeppelin, Rory Gallagher, Joe Jackson, JJ Cale en The Boomtown Rats… Ik ging er voor naar Rotterdam, Den Haag, Utrecht. Vaak viel het een beetje tegen (Gallagher en Jackson uitgezonderd), maar je had zo veel voor je kaartje betaald, dat gaf je liever niet toe.

Tegenwoordig heb ik niet meer zo’n behoefte aan suizende oren, maar hier had ik toch wel heel graag bij willen zijn: Joeri Sjevtsjoek en Bono gisteren in Moskou.

Terzijde: vanaf zaterdag zit ik enkele weken in Sint-Petersburg. Mijn weblog krijgt gedurende die tijd een iets ander karakter. Ik ga debuteren als stadsverslaggever. Noteren wat ik zoal tegenkom. In opdracht van mijzelf, hoofdredacteur (en enig aandeelhouder) van dit blog.

Liza Skvortsova: waarom ooievaars van Holland houden - en tientallen slaapliedjes van over heel de wereld.

(Eerste publicatie: 13-8-2010)

Ik liet eerder een mooi filmpje zien bij het aanstekelijke liedje More (De Zee) van Pjotr Nalitsj. Hier nog maar een keertje, omdat ik er vrolijk van word:

Via de naam van een van de maaksters, Liza Skvortsova, kwam ik terecht bij nog een filmpje, met de titel: “Waarom ooievaars van Holland houden”. Dat moest ik zien!

Kort samengevat:

Op een keer ontstond er in de oceaan een eiland. En dat eiland viel in de smaak bij feeën, die bleven er voor altijd. Maar toen kwamen er opeens kikkers! De feeën moesten huilen en vlogen naar Egypte. Ze vroegen hulp aan de ooievaars daar en kregen die ook. De ooievaars vlogen naar het eiland. De kikkers zagen de ooievaars en renden meteen weg. De blije feeën dansten in een kringetje! Daarom houden ze in Holland allemaal van ooievaars.

Het filmpje heet Waarom ooievaars van Holland houden en je krijgt antwoord op de vraag waarom ze in Holland van ooievaars houden. Maar daar ga ik niet moeilijk over doen.

Over Liza Skvortsova vond ik al snel meer. Ze staat aan het hoofd van een prachtig project: Slaapliedjes van de wereld. Bij slaapliedjes uit tientallen landen worden tekenfilmpjes gemaakt, waarbij het liedje telkens in de originele taal wordt uitgevoerd. Russisch, Spaans, Zweeds, Congolees, noem maar op. Hieronder een Oekraïens, Jiddisch en Frans liedje.

En ja, er is ook een filmpje gemaakt bij een Nederlands slaapliedje, maar dat kan ik verdorie nergens vinden. Wel de tekening die bij het filmpje hoort. Om welk slaapliedje zou dat nou gaan ... ? 

View fullsize

(Het bijbehorende film is inmiddels gevonden, zie hier.)

Muzikant Pjotr Nalitsj en het recept voor een geslaagde dag

(Eerste publicatie: 30-7-2010)

Ik heb voor u het recept voor een geslaagde dag. Kan niet mislukken. Voor of na het ontbijt speelt u even onderstaand stukje muziek af… En wat kan er nog misgaan die dag? Helemaal niets!

Het heet Iz restorana (Uit het restaurant). De boodschap is zo ongeveer: wij stappen in de vroege morgen door storm en sneeuw, maar wat geeft ‘t, wij komen uit het restaurant, uit het restaurant komen wij! Droefheid en twijfel zijn voor ons geen obstakel. Wij komen uit het restaurant, uit het restaurant komen wij!

Het nummer is van Pjotr Nalitsj, die in Rusland met zijn Muzikaal Collectief volle zalen trekt.

Hier nog zoiets moois, More (De Zee). Het thema is wat somberder (de zeebodem wordt als rustplaats verkozen na bedrog door een dame), maar ook hier word je onweerstaanbaar vrolijk van:

Vladimir Vojnovitsj als liedjesschrijver - de ware vriend van de voetbal

(Eerste publicatie: 8-7-2010)

View fullsize

Eerder [linkje werkt niet meer] sprak ik de verwachting uit dat ik Avtoportret – Roman Moej Zhizni van Vladimir Vojnovitsj (877 pagina’s) nog tijdens het WK uit zou hebben, dankzij de matige kwaliteit van de wedstrijden in het begin van het toernooi.

Het is me niet gelukt.

Als u Vladimir Vojnovitsj kent, dan waarschijnlijk van zijn hilarische roman De merkwaardige lotgevallen van soldaat Ivan Tsjonkin. In het Westen vestigde hij met dat boek zijn naam. Het leverde hem bescherming op toen hij in botsing kwam met de Sovjet-autoriteiten én een aardige financiële basis toen hij in 1980 het land werd uitgezet.

Minder bekend is dat Vojnovitsj ook liedjes schreef. Zijn 14 minut do starta (14 minuten tot aan de start), over Sovjet-kosmonauten, op muziek van Oskar Feltsman, was vroeg in de jaren zestig een grote hit:

Dankzij Avtoportret weet ik nu dat Vojnovitsj ook een liedje geschreven heeft over – vroeg of laat kom je er altijd bij terug – voetbal. Futbolni mjatsj (De Voetbal), een alleraardigst werkje over een voetbal, die door iedereen over het veld wordt geschopt en die alleen in de doelman een ware vriend heeft. Een filmpje heb ik niet kunnen vinden, wel kwam ik dit tegen, een bewerking voor een tv-programma op oudejaarsavond. Een korte versie met een nieuwe tekst, waarin (schandalig!) Spartak wordt genoemd en niet ons FC Zenit (muziek: Arkadi Ostrovski):

Het pingel-deuntje aan het begin en eind is de tune van het Russische Studio Sport en wordt nog steeds gebruikt. En nu besef ik pas dat Futbolni mjatsj eigenlijk dubbelop is. Mjatsj betekent bal, futbolni mjatsj is dus eigenlijk: voetbalbal.

Op Vojnovitsj’Avtoportret kom ik hier nog tenminste twee keer terug.