(Eerste publicatie: 2-2-2009)
Op het eerste gezicht lijkt dit een normale foto: twee honkbalteams die zich voor of na de wedstrijd even laten vereeuwigen. Leuk voor later! Maar wacht even, kijk naar de shirtjes. Russische letters … Is er dan in Rusland ooit gehonkbald?
Ja zeker, door Amerikanen, die in de jaren dertig van de vorige eeuw de depressie in eigen land waren ontvlucht en in de Sovjetunie meebouwden aan het arbeiderparadijs. Ze namen hun nationale sport mee en organiseerden zelfs een echte competitie. De foto is gemaakt in het Moskouse Gorki Park. De jongens met de M op het shirt speelden ongetwijfeld voor een Moskouse ploeg, de jongens van ГАЗ (GAZ) waren vermoedelijk van de Горьковский Aвтомобильный Zавод, de Gorki Auto Fabriek. Arme jongens. Een paar later waren de meesten vermoord in de kelders van de KGB of rotten ze weg in de kampen van de Goelag. Dat was het lot van talloze buitenlandse (ook Nederlandse) ingenieurs en technici die hun beste krachten wilden geven aan het socialisme. Ze werden vermalen.
Historicus Timotheos Tzouliadis schreef een boek over de Amerikanen in Stalins USSR. Hij schat hun aantal op zes- à tienduizend. Ze werkten onder meer in Gorki (het huidige Nizjni Novgorod), waar volgens het Ford-procédé een autofabriek uit de grond was gestampt. Slechts een enkeling keerde in de jaren zeventig en tachtig naar huis terug.
Timotheos Tzouliadis: The Forsaken. (Penguin Press).
