transport/verkeer

GAZ51+Studebaker: vrachtwagens met reclame voor de Sovjetconsument

in ,

Uiteindelijk heb ik er ruim twintig van gevonden, kleine vrachtwagens uit de jaren vijftig van (vermoedelijk) hetzelfde type, met reclame op de zijkanten. Het zijn symbolen van een veranderende economie: lag de nadruk in de USSR decennia lang op de zware industrie, in de loop van de jaren vijftig kwam er meer aandacht voor de consument.

De vrachtwagens wierpen, in al hun aandoenlijkheid, een aantal vragen op. Van wie waren ze? Wie zette die reclames erop? En wat was, technisch gezien, hun achtergrond? Ik waarschuw meteen maar: u gaat van mij geen duidelijke antwoorden krijgen.

Om met de techniek te beginnen. We hebben hier steeds te maken met het chassis van de GAZ51, gefabriceerd door de Gorki Avtomobolinyi Zavod. (Gorki is het huidige Nizjny-Novgorod, Zavod betekent fabriek.) Daar had men voor de Tweede Wereldoorlog al een prototype gefabriceerd, maar toen de echte productie zo’n beetje kon beginnen, vielen de Duitsers het land binnen. Wat er tijdens de oorlog ook het land binnenkwam, waren – in het kader van het Lend-Lease-programma – Amerikaanse vrachtwagens, waaronder de befaamde Studebakers. En daar begint de verwarring. De vrachtwagens die in Gorki na de oorlog van de band rolden, hadden het een en ander geleend van de Studebakers, maar wat precies? Russische bronnen zijn bepaald niet eenduidig (sommige laten de Amerikaanse vrachtwagen, uit vaderlandsliefde vermoed ik, zelfs geheel onvermeld) en het interesseert me ook eigenlijk niet.  

Sovjetsoldaten op een Studebaker

Sovjetsoldaten op een Studebaker

Van wie waren die vrachtwagens? Van Mosgortrans, lees ik overal. Die naam is opgebouwd uit drie afkortingen (Mos=Moskou, gor=gorodskoj/stads-, trans=tranport), maar dat brengt me ook niet veel verder. Mosgortrans werd in 1958 opgericht om het openbaar vervoer (tram, bus, trolleybus) onder één dak samen te brengen. Deed Mosgortrans ook aan vrachtvervoer? Ik kom er op de site van het bedrijf – met een aparte pagina over de geschiedenis – niets over tegen. Werden de vrachtwagens ‘geleased’ aan andere sectoren? En zorgde Mosgortrans dan ook voor die reclames op de zijkanten? Dat zou me niet verbazen. Zoiets zal in de planeconomie van de USSR niet aan de creatieve geesten van steeds weer aparte bedrijven zijn overgelaten. Ook de gelijkenis van veel van de foto’s duidt op een centraal gestuurd beleid.

Ik ben nu een week bezig geweest met deze vragen. Mocht u echt een antwoord willen, zoekt u dan vooral zelf verder. 

Model

In de fotogalerij hieronder vindt u de 22 verschillende (qua reclame) vrachtwagens die ik heb gevonden, en helemaal onderaan nog, als een soort bijvangst, drie alleraardigste busjes (Russische bijnaam: boechanka/broodje). Die busjes nodigen uit tot een nieuw stukje, maar ik ga dat niet schrijven. Zoals ik ook niet ga schrijven over het schisma binnen de Russische automodelverzamelaarswereld – ergens schijnt een grove fout gemaakt te zijn met de cabine van een van die reclamevrachtwagentjes.      

Ik sluit af met een citaat uit Het gouden kalf van Ilf & Petrov, met excuus aan diegenen die het Russisch niet machtig zijn.

— Позвольте, — воскликнул он с юношеской назойливостью, — но ведь в пробеге нет никаких "лорен-дитрихов"! Я читал в газете, что идут два "паккарда", два "фиата"и один "студебеккер".
— Идите к чертовой матери со своим "студебеккером"! — заорал Остап. — Кто такой Студебеккер? Это ваш родственник Студебеккер? Папа ваш Студебеккер? Чего вы прилипли к человеку? Русским языком ему говорят, что "студебеккер" в последний момент заменен "лорен-дитрихом", а он морочит голову! "Студебеккер!"

O wacht, bijna vergeten. Je kon op dat GAZ51-chassis (zie boven) nog veel meer zetten dan alleen een vrachtwagenbak. Hier een paar aardige voorbeelden. Eentje met een verhoging voor het vervoer van zure room …

…. Je had ze ook met aanhanger, met deze werd brood vervoerd …

… En eentje voor ‘veterinaire desinfectering’, waar ik maar niet te dicht bij in de buurt zou komen.  

En hier nog de beloofde busjes:

Een boek is het beste geschenk

Een boek is het beste geschenk

Aeroflot

Aeroflot

Stoffen in ruime keus

Stoffen in ruime keus

Noodlanding op de Neva – Leningrad ontsnapt aan vliegramp

in , ,

Op 31 augustus 1963 ontsnapt Leningrad aan een vliegramp. Een Tupolev-124 met 44 passagiers aan boord maakt een noodlanding op de Neva en komt vlak voor de Finlandbrug tot stilstand op het water. Een sleepbootje, toevallig in de buurt, werkt het toestel naar de kant, alle passagiers en de bemanning blijven ongedeerd. Logisch, zo’n wonder, want aan boord bevond zich de latere patriarch Aleksi II. Of toch niet?

De TU-124, een nieuw type vliegtuig, was die woensdag opgestegen in Tallin voor een vlucht naar Moskou. Al snel bleek dat het voorste landingsgestel niet wilde inklappen. Het toestel werd naar het Leningradse vliegveld Sjossejnaja (het huidige Pulkovo) gedirigeerd voor een noodlanding buiten de landingsbaan, op zachte grond. Om alle brandstof op te gebruiken, werden rondjes gedraaid boven de stad, toen plots, kort na elkaar, beide motoren uitvielen. Waren de brandstofmeters niet precies genoeg geweest? Gaven die aan dat er nog een rondje gemaakt moest worden? Of had de bemanning – zoals de co-piloot jaren later op tv vertelde -  niet goed opgelet, omdat ze bezig was via een gat in de bodem dat verdomde landingsgestel los te krijgen?

Hoe dan ook, de TU-124 verloor snel hoogte en piloot Viktor Mostovoj koos voor de enige optie: een landing op het water van de brede Neva – met als hinderlijke obstakels, in volgorde van opkomst, de Litejnybrug, de Bolsjoj Ochtinskibrug, de Aleksandr Nevskibrug (gelukkig nog maar in aanbouw) en de Finlandbrug.

De eerste twee bruggen werden ruim genomen, bij de nog onvoltooide Nevskibrug scheelde het maar een meter of wat. De landing was relatief zacht en ruim voor de Finlandbrug kwam het toestel tot stilstand. Een stoomsleepbootje (bouwjaar 1898, melden de verslagen) wist het toestel naar een paar houtvlotten langs de kade te krijgen, waar de geschrokken inzittenden naar de kant konden komen. Het toegestroomde publiek werd op afstand gehouden. Wie foto’s maakte, moest zijn rolletje inleveren, waarbij, zo veel is wel duidelijk,  enkele onverlaten aan de aandacht van de ordehandhavers ontsnapten.

Er zal in de Sovjetmedia niet erg uitbundig over de noodlanding zijn bericht. Bijna een jaar na dato verscheen een verslag in het Engelse Flight International, dat daarbij vermeldde: “Full details of the Tu-124 ditching have only recently become available in the west through the publication of accounts in various Soviet newspapers and technical journals.” Het blad vermeldt foutief dat het incident ‘last october’ had plaatsgevonden.

Echte aandacht voor de knappe noodlanding kwam er in de Russische media pas in de jaren negentig en vorig jaar bij het vijftigjarig jubileum. De krant Izvestija spoorde de weduwe op van piloot Mostovoj. Die vertelde dat de bemanning bijna was vervolgd wegens nalatigheid. Mede dankzij de schrijver Vasili Ardamatski, die een korte schets van de bijna-ramp in de Izvestija gepubliceerd kreeg, draaide de wind en werd de piloot voorgedragen voor een onderscheiding. Die kwam er niet, volgens zijn weduwe door tegenwerking van vliegtuigontwerper Tupolev, die liever niet had dat er iets te veel nadruk zou komen te liggen op mogelijke gebreken aan het landingsgestel en de brandstofmeters van het nieuwe toestel. Een beloning kwam er uiteindelijk wel: van vliegtuigmaatschappij Aeroflot kegen Mostovoj en copiloot Vasili Tsjetsjenev een tweekamerflatje in Moskou.

Vrij klakkeloos wordt her en der neergeschreven dat de toekomstige patriarch Aleksi II zich aan boord van de Tupolev bevond. Aardig is nu dat juist het religieuze orgaan Pravoslavie daar een vraagteken bij zet. “Bevond zich aan boord een man Gods om wier wille de Heer erbarmen toonde?” Pravoslavie heeft er geen bewijzen voor gevonden, alle gegevens en ook de passagierslijst zijn verloren gegaan, wat ten zeerste wordt betreurd. “We zouden graag willen dat de mooie legende waar blijkt te zijn! En dat er aan de biografie van de grote ijveraar voor de Orthodoxie – de Allerheiligste Patriarch Aleksija II - nog een prachtige bladzijde kon worden toegevoegd.”       

De berging van het toestel. Net als de bovenste foto is deze genomen een dag na de bijna-ramp.

De berging van het toestel. Net als de bovenste foto is deze genomen een dag na de bijna-ramp.

En hier nog een kort ooggetuigeverslag:


Hoe de KLM in Rusland potentiële reizigers verleidt. Een reclamecampagne in vijf filmpjes.

in ,

KLM Следуйте за мечтой /  KLM – volg je droom. Met die leuze is onze eigen KLM in Rusland een reclamecampagne begonnen om de reiziger uit dat grote land te verleiden tot een vliegreis met de KLM. Maar een leuze alleen is tegenwoordig natuurlijk niet genoeg. Dus maakten ze er speciaal voor de Russische klant vijf mooie filmpjes bij.   

Ik weet weinig van de reclamewereld, maar ik vermoed dat ze er bij de KLM – of tenminste bij het ingehuurde reclamebureau – een serieuze studie van hebben gemaakt: wat spreekt onze potentiële klant in Rusland aan?

Het resultaat van dat onderzoek ziet u hieronder. De filmpjes laten vijf stappen zien die bijna iedereen op een vliegveld zet, maar zet u die met een KLM-ticket op zak, dan ziet de wereld (en vooral uw vrouwelijke medereizigers) er plots een stuk aantrekkelijker uit.

Zou de KLM zo’n campagne ook op Nederland durven loslaten? Ik betwijfel het. Het lijkt me veel te dik aangezet – waarmee ik  niks ten nadele wil zeggen van die ingehuurde actrice in haar werkelijk prachtige blauwe zomerjurk. Jammer dat ze niet in alle filmpjes meedoet.  


Het wat oudere stel heeft via internet geboekt:


Lieverd, vlieg je alleen? Ik ook, vroeger. Tot ik hem ontmoette. Waar? Hier in deze vertrekhal!:

 

En hier verschijnt ze – iets nadrukkelijker, al is het maar even – in volle glorie. Ik vermoed toch dat KLM Nederland hier een flinke streep door zou hebben gehaald:

 

En hier is ze nog wat voller in beeld. Prachtige muziek ook:


De Here in je oren en je voet op het gaspedaal. (Uit de serie Vrolijke Ongelukken Zonder Dodelijke Slachtoffers.)

in , ,
568678.jpg

Kalmpjes en gezegend rijd je in het vroege voorjaar door de straten van de Moskouse wijk Biroeljova. De Here in je oren en je voet op het gaspedaal. En alsof dat nog niet genoeg is, heb je ook nog een iconostase op je dashboard, die – goed voor extra punten – zachtjes weerspiegelt in de voorruit. Met jou kan niks gebeuren.

Nee, met jou misschien niet, maar de reikwijdte van Gods Woord blijkt beperkt. 

Ik moest het filmpje drie keer afdraaien, voordat ik het zag. Te veel afgeleid natuurlijk door die iconostase. (Een stevig argument, besef ik nu, voor iedereen die iets tegen godsdienst heeft. )

Met enige moeite heb ik de gesproken tekst gereproduceerd. Die staat onderaan. Mijn kennis van de liturgie schiet ernstig tekort, ik kan hier geen goede vertaling van maken. Maar nou ja, de klap van dat vrachtwagentje, zo dwars door die zalvende stem heen, en ook de stichtelijke woorden onder de beelden van de verschrikte passagiers die maken dat ze de bus uitkomen – ik vind het al grappig genoeg.

De chauffeur luistert ongetwijfeld naar Radio Radonezj. Wilt u dat ook, dan klikt u hier.

Kijkt u wel een beetje uit? Bij de commentaren onder het filmpje suggereert iemand dat de chauffeur van het vrachtwagentje naar dezelfde uitzending aan het luisteren was en even een kruis sloeg.

Zou kunnen. Hands-free krijg je dat niet gedaan.

 

Тем зову Ти:  … слава силе Твоей, Господи.

Сердце чисто созижди во мне, Боже, и дух прав обнови во утробе моей.

Восхотел еси, нас ради воплощься, Многомилостиве, заклан быти яко овча, грех ради человеческих: темже молю Тя, и моя очисти согрешения.

Не отвержи мене от лица Твоего, и Духа Твоего Святаго не отыми от мене

Исцели души моея язвы, Господи, и всего освяти: и сподоби, Владыко, яко да причащуся тайныя Твоея Божественныя вечери, окаянный.

Богородичен: Умилостиви и мне сущаго от утробы Твоея, Владычице, и соблюди мя нескверна раба Твоего и непорочна, яко да прием умнаго бисера, освящуся.

Света Подателю и веков Творче, Господи, во свете Твоих повелений настави нас: разве бо Тебе иного бога не знаем.

Een prachtige tramrit door een besneeuwde industriewijk van Perm. Met heel veel zen

in ,

Gaat u mee naar Perm in de sneeuw? Gaan we een ritje maken met tram nummer 2!

Mocht u aarzelen, kijkt u dan even naar het lijstje van de haltes onder het filmpje. Industriële, winterse poëzie. Mooier wordt het nergens. En dan dat geluid! Ik heb niks met zen als middel tot verlichting en zo, maar Tram 2 in Perm helpt me een aardig eindje op weg.

Perm, Tram 2, van Osentsy naar de Stachanovstraat.

(De cameraman - ik vermoed de bestuurder zelf met een dashcam - begint een paar haltes voor het eindpunt. Hij gaat gewoon verder nadat de tram is omgedraaid en weer de andere kant opboemelt. Dáár (vanaf 2.08) pakken we het op (Ostanovka = Halte).

2.08: Ostanovka Osentsy (de naam van de industriewijk)

2.50: Ostanovka Prombaza (= samentrekking van industriële / basis  )

3.33: Ostanovka Remstrojmasj (= samentrekking van reparatie / bouw / machine)

4.30: Ostanovka ZjBI (de afkorting staat voor: producten van gewapend beton)

5.30: Ostanovka Nefteorgsintez. (Nefte staat voor olie, sintez voor syntethisch, org, dat weet ik zo gauw niet)

(Even later zwenkt de camera naar links om een modern gebouw in beeld te nemen. Ik vind dat erg storend, je hele zengevoel raakt uit balans.)

6.28: Ostanovka TETS-9 (we zijn bij elektrische warmtecentrale 9)

7.49: Gambovski trakt (Grote Gambovskiweg)

8.35: Halte op verzoek. (Hier stopt de tram alleen wanneer daarom wordt verzocht. Opvallend, want Russische bussen en trams stoppen doorgaans altijd en overal, ook wanneer er niemand aan boord is en de halte leeg en verlaten. Waarom hier dan “uitsluitend op verzoek”? Ik weet het niet.)

9.17: Ostanovka Ljoebimova. (Dat lijkt me gewoon een achternaam)

(Er is hier duidelijk geknipt, het licht is opeens anders, maar dat is niet erg.)

10.17: Een tegenligger! (Ik denk niet dat de bestuurders naar elkaar hebben gezwaaid – dat heb ik trambestuurders in Rusland nog nooit zien doen.)

10.38: Ostanovka Teplitsjni Kombinat (Kassenfabriek)

11.46: Ostanovka Pervomaijskii (1 Mei)

13.05: Ostanovka Vjerchnemoellinskajastraat (vernoemd naar een oude nederzetting, vermoed ik)

13.38: We passeren de rivier de Moeljanka. Althans, het bordje waar de naam van de rivier de Moeljanka op staat.

14.40: Ostanovka Kljoetsjevaja. (Kan betekenen: Essentiële Halte. Dat vind ik mooi, daar houd ik het maar op.)

15.40: Hier komt de mededeling in beeld dat de industriewijk eindigt en er nu een woonwijk aankomt.

Wat me opvalt is dat er erg weinig mensen bij de haltes staan. Ik denk dat er op zondag gefilmd is. Of zouden al die bedrijven met die mooie namen al lang geleden gesloten zijn?

De industriewijk Osentsy en Tram 2 in het vroege najaar. Duidelijk veel minder zen:

En tenslotte, uit de serie Tramritten, nog deze klassieker, uit  Voltsjansk. Dat is het kleinste Russische stadje met een tram. (Ik schreef over dit lijntje al eens eerder. Over enige tijd is dat stukje te bekijken in mijn archief, maar dat is nog in opbouw.)