(Eerste publicatie: 4-1-2010)
Nog net in 2009 gelezen: Елтышевы / De Joltysjevs van Roman Sentsjin. Aanbevolen!
Zonder opsmuk beschrijft Sentsjin de ondergang van de Siberische familie Joltysjev, rond het jaar 2003. Vader Joltysjev werkt bij de politie, wordt na een ‘bedrijfsongevalletje’ (hij springt iets te ruw om met een paar dronkaards, waarvan er eentje toevallig journalist is), ontslagen en uit zijn flat gezet. Met zijn vrouw en oudste zoon (de jongste zoon zit gevangen) neemt hij de wijk naar een dorp 50 kilometer verderop, waar ze intrekken bij een oude tante.
Wat volgt is het logboek van een schipbreuk die zich genadeloos, uitgesmeerd over drie, vier jaar, voltrekt. Het dorpsleven wordt gekenmerkt door economische misère, onverschillige gewetenloosheid, een totaal gebrek aan solidariteit en een overvloed aan alcohol. Van een gemeenschap is geen sprake. Tegenslag stapelt zich op tegenslag en vader Joltysjev, die qua alcohol en gewetenloosheid zijn mannetje staat, mist de veerkracht om zijn gezin staande te houden. In Rusland is het dan vaak de vrouw die de boel nog draaiende houdt, maar ook die zakt hier weg in het moeras. Uiteindelijk is de enige hoop nog gevestigd op de jongste zoon die op een gegeven moment vrijkomt, maar die… Nou ja, dat moet u zelf maar lezen.
Is De Joltysjevs een karikatuur? Ik ben bang van niet. Gewetenloosheid, gebrek aan solidariteit, alcohol… Het zijn helaas dingen waar je in Rusland akelig vaak tegenaan loopt. Het land ontbeert een krachtige gemeenschap en dat is niet minder dan een ramp. Wat is daarvan de oorzaak? De chaos van de jaren negentig? De ‘leegheid’ van de jaren zeventig, toen de holle Sovjet-ideologie als een zware last op ieders leven bleef drukken? De ellende van de oorlog en de misdaden van Stalin, waardoor dorps- en familiestructuren werden vernietigd?
Of gaan de oorzaken van de huidige problemen nog verder terug? Van Tsjechovs verhalen over het Russische platteland word je tenslotte ook niet vrolijk…
De Joltysjevs werd genomineerd voor de Russische Bookerprijs en de Jasnaja Poljana-prijs, maar kreeg alleen de veel bescheidenere Evrika. Wat mij betreft had Sentsjin, die zijn lezer bij de keel grijpt en niet meer loslaat, alle drie de prijzen mogen winnen. Russische recensies hier en hier. Online is het boek in twee delen (in het Russisch) hier en hier te lezen. Ik kwam verder nog deze voor mij nieuwe term tegen die Sentsjins genre omschrijft: новый соцпессимизм / novyi sotspessimizm (nieuw sociaal pessismisme).
