(Eerste publicatie: 19-12-2009)

Mag je de vraag stellen wat erger was, de kampen onder Hitler of de Goelag onder Stalin? Dergelijk leed met elkaar vergelijken heeft iets onzindelijks.

Toch komt die vraag, althans een variant ervan, regelmatig bij me op. Waarom staan de kampen van Hitler dieper in ons collectieve geheugen gegrift? Hoe komt het dat de kampen van de Goelag ‘minder erg’ worden gevonden? Natuurlijk speelt de geografie een rol (Oost-Siberië of Dachau, dat scheelt een paar weken met de trein). En natuurlijk kwamen ook veel van de Nazi-slachtoffers uit de directe omgeving alhier.

Maar er is nog een reden: er bestaat heel wat verschrikkelijk beeldmateriaal van de Duitse concentratiekampen. Eén blik daarop en het onvoorstelbare is opeens voorstelbaar. Zulke beelden van Russische kampen zijn er niet. (Al weet je niet wat er diep weggeborgen ligt in de archieven van de NKVD/KGB/FSB).

Het enige beeldmateriaal zijn tekeningen gemaakt door overlevenden. Door Evrosinija Kersnovskaja bijvoorbeeld (over haar schreef ik eerder). En door de Amerikaan Thomas Sgovio, die de Goelag niet alleen overleefde, maar ook nog wist terug te keren naar zijn vaderland. De waarde van hun tekeningen is nauwelijks te overschatten. Sgovio schonk de zijne aan het Hoover Instituut in Stanford. Hier een kort overzicht:

Meer over Thomas Sgovio vindt u hier.

O ja, morgen, 20 december, is het in Rusland de Dag van de Geheime Dienst. Waarmee we de medewerkers van die dienst natuurlijk van harte feliciteren.