Liedjes uit Russische films en een lied over de oorlog van Mark Bernes - 2

(Eerste publicatie: 16-12-2011)

Na een relatief kort verbod, keert Mark Bernes in 1960 weer terug op het podium. In Moskou zingt hij op een muzikale avond in het Sportpaleis enkele nummers. Niet alleen Bernes maakt zijn comeback, ook het lied De vijand had zijn geboortehoeve in brand gestoken klinkt opnieuw. In 1946 was het een keer te horen geweest op de radio, waarna het werd verboden omdat het te droef was en geen enkel positief heldendom uitstraalde.

(Het lied plus de Russische tekst vindt u in deel 1.)

Lev Rybak beschrijft in zijn boek Mark Bernes wat er die avond in Moskou gebeurde, toen Bernes het lied inzette:

“Hij zag dat mensen in de zaal in uniform opstonden. Hoe mannen in burger opstonden, met hun onderscheidingen op hun feestelijke jasjes. Hoe er witte zakdoekjes opdoken in vrouwenhanden…  Iedereen in de enorme zaal stond. De hoofden gebogen. Onstuitbare tranen wegvegend (...) Hij voelde hun emoties, het benam hem de adem. Maar hij zong. Hij moest zingen – hier, in het openbaar, die ondraaglijke last op zich nemen die neerdrukte op de schouders van de duizenden voor hem staande vrienden, wapenbroeders, medeburgers.”

Bernes trad daarna op in meerdere steden en overal waar hij De vijand … zong, gebeurde hetzelfde: het publiek ging staan. Daarmee was de terugkeer van het lied een feit. Enkele jaren later schreef Bernes in een brief aan de krant ‘Televisie’ hoe hij talloze brieven kreeg met het verzoek om de bladmuziek en de tekst:

"Alleen op één dag krijg ik al zo’n dertig van zulke brieven. En dat op mijn weinig bekende huisadres. Er liggen stapels bij de radio en tv. En nu heb ik bedacht: wat zou het goed zijn als in uw krant, kameraad redacteur, de tekst en de bladmuziek van dit lied zouden verschijnen. Dat is mijn verzoek aan u. Omdat van dit lied noch de bladmuziek, noch de tekst, noch een grammafoonopname bestaat, zou uw krant een grote en goede daad verrichten door de vele mensen te helpen die zo van dit lied zijn gaan houden.”

De krant voldeed aan Bernes’ verzoek. Tekst en muziek van De vijand had zijn geboortehoeve in brand gestoken werden naast zijn brief afgedrukt.

Ik kwam het lied van Bernes tegen op de site pesnifilm.ru, die gewijd is aan Russische filmmuziek. Daar stuitte ik ook op het ijzersterkte Den pobedy (Dag van de Overwinning, voor de Russische tekst: zie beneden):



Dan zou je denken: zo’n vrolijke, optimistische mars, daar kan niks mis mee zijn. Nou, toch wel. Met het nummer deden dichter Vladimir Charitonov en componist David Toechmanov in 1975 deel aan een liederenconcours voor 9 mei, de Dag van de Overwinning. Het werd eenmaal uitgevoerd, maar daarna bleef het op de plank liggen. Er zaten syncopen in de uitvoering, het riekte allemaal lichtjes naar tango en foxtrot en de wijze waarop de basgitaar werd bespeeld, kon ook niet. (Ik weet niet of deze elementen ook in der versie hierboven aanwezig zijn - muziektheorie is niet zo mijn ding.)

Het kwam uiteindelijk nog helemaal goed met Dag van de Overwinning. In november 1975 werd het uitgevoerd op een concert ter ere van de Dag van de politie, en ook toen al werd dat concert – een prachtige traditie – rechtstreeks uitgezonden op tv. Sindsdien behoort het tot het standaard oorlogsliedjesrepertoire van Rusland.

En ik sluit af met heel wat anders: het liedje Aleksandra, Aleksandra, ook van de site pesni.ru uit de film Moskou gelooft niet in tranen. Dat krijg ik al  dertig jaar niet uit m’n hoofd. (Voor de Russische tekst: zie beneden): (Filmpje doet 't op YouTube prima.)

Dag van de Overwinning

День Победы, как он был от нас далек, 
Как в костре потухшем таял уголек, 
Были версты, обгорелые, в пыли, 
Этот день мы приближали, как могли. 

Этот День Победы порохом пропах, 
Это праздник с сединою на висках, 
Это радость со слезами на глазах, 
День Победы, День Победы, День Победы. 

Дни и ночи у мартеновских печей 
Не смыкала наша Родина очей, 
Дни и ночи битву трудную вели, 
Этот день мы приближали, как могли. 

Этот День Победы порохом пропах, 
Это праздник с сединою на висках, 
Это радость со слезами на глазах, 
День Победы, День Победы, День Победы. 

Здравствуй, мама, возвратились мы не все, 
Босиком бы пробежаться по росе, 
Пол-Европы прошагали, пол-Земли, 
Этот день мы приближали, как могли. 

Этот День Победы порохом пропах, 
Это праздник с сединою на висках, 
Это радость со слезами на глазах, 
День Победы, День Победы, День Победы.

 

Moskou gelooft niet in tranen

Не сразу всё устроилось, Москва не сразу строилась
Москва слезам не верила, а верила любви
Снегами запорошена, листвою заворожена
Найдёт тепло прохожему, а деревцу земли

Александра, Александра, это город наш с тобою
Стали мы его судьбою, ты вглядись в его лицо
Что бы ни было вначале утолит он все печали
Вот и стало обручальным нам Садовое кольцо

Москву рябины красили, дубы стояли князями
Но не они, а ясени без спросу наросли
Москва не зря надеется, что вся в листву оденется
Москва найдёт для деревца хоть краешек земли

Александра, Александра, что там вьётся перед нами
Это ясень семенами крутит вальс над мостовой
Ясень с видом деревенским приобщился к вальсам венским
Он пробьётся, Александра, он надышится Москвой

Москва тревог не прятала, Москва видала всякое
Но беды все и горести склонялись перед ней
Любовь Москвы не быстрая, но верная и чистая
Поскольку материнская любовь других сильней

Александра, Александра, это город наш с тобою
Стали мы его судьбою, ты вглядись в его лицо
Что бы ни было вначале утолит он все печали
Вот и стало обручальным нам Садовое кольцо