(Eerste publicatie: 16-12-2011)
Na een relatief kort verbod, keert Mark Bernes in 1960 weer terug op het podium. In Moskou zingt hij op een muzikale avond in het Sportpaleis enkele nummers. Niet alleen Bernes maakt zijn comeback, ook het lied De vijand had zijn geboortehoeve in brand gestoken klinkt opnieuw. In 1946 was het een keer te horen geweest op de radio, waarna het werd verboden omdat het te droef was en geen enkel positief heldendom uitstraalde.
(Het lied plus de Russische tekst vindt u in deel 1.)
Lev Rybak beschrijft in zijn boek Mark Bernes wat er die avond in Moskou gebeurde, toen Bernes het lied inzette:
“Hij zag dat mensen in de zaal in uniform opstonden. Hoe mannen in burger opstonden, met hun onderscheidingen op hun feestelijke jasjes. Hoe er witte zakdoekjes opdoken in vrouwenhanden… Iedereen in de enorme zaal stond. De hoofden gebogen. Onstuitbare tranen wegvegend (...) Hij voelde hun emoties, het benam hem de adem. Maar hij zong. Hij moest zingen – hier, in het openbaar, die ondraaglijke last op zich nemen die neerdrukte op de schouders van de duizenden voor hem staande vrienden, wapenbroeders, medeburgers.”
Bernes trad daarna op in meerdere steden en overal waar hij De vijand … zong, gebeurde hetzelfde: het publiek ging staan. Daarmee was de terugkeer van het lied een feit. Enkele jaren later schreef Bernes in een brief aan de krant ‘Televisie’ hoe hij talloze brieven kreeg met het verzoek om de bladmuziek en de tekst:
"Alleen op één dag krijg ik al zo’n dertig van zulke brieven. En dat op mijn weinig bekende huisadres. Er liggen stapels bij de radio en tv. En nu heb ik bedacht: wat zou het goed zijn als in uw krant, kameraad redacteur, de tekst en de bladmuziek van dit lied zouden verschijnen. Dat is mijn verzoek aan u. Omdat van dit lied noch de bladmuziek, noch de tekst, noch een grammafoonopname bestaat, zou uw krant een grote en goede daad verrichten door de vele mensen te helpen die zo van dit lied zijn gaan houden.”
De krant voldeed aan Bernes’ verzoek. Tekst en muziek van De vijand had zijn geboortehoeve in brand gestoken werden naast zijn brief afgedrukt.
Ik kwam het lied van Bernes tegen op de site pesnifilm.ru, die gewijd is aan Russische filmmuziek. Daar stuitte ik ook op het ijzersterkte Den pobedy (Dag van de Overwinning, voor de Russische tekst: zie beneden):