Zeg me wie je bent – en je krijgt het Sovjet-beeld dat bij jou past. - 2

in

----------------

Hier de tweede selectie van Sovjetbeelden, aangedragen door de prachtige site Soviet Visuals. Zij vroegen lezers om één kenmerk van zichzelf te noemen en beloofden daar een beeld (foto, poster, cartoon, filmpje) uit de USSR aan te koppelen. En hoewel lang niet alle ingebrachte kenmerken van zo’n beeld werden voorzien, was het resultaat toch prachtig – en ruim voldoende voor een tweede selectie. (De eerste vindt u hier.)

Het kenmerk dat gehonoreerd werd met bovenstaand beeld, luidde: - When I was younger, I fell over so often, I had a 'dangerous' amount of head xrays. De toelichting van Soviet Visuals: In the Soviet Union of the 50s, music lovers were banned from listening to their favorite Western records, so they printed their own records from old x-rays. (Niet alleen 'in the 50s, voeg ik daaraan toe, ook in the 60s.)
 

- I am 700 miles north of the Arctic Circle.

Pyramiden is an abandoned Soviet mining settlement located far above the Arctic Circle on Norway’s Svalbard archipelago

- I like apples.
 

Moge de Chinees-Sovjet-vriendschap eeuwig leven!

- I learned calculus from the local Soviet cultural center library

2+2 plus het enthousiasme van de arbeiders is 5

- I have a split right big toe nail.

De gezondheid van de mens is een nationale verworvenheid

- I don't drive.

Soviet vision of the future in the 1930's.

---------------

- I like colored hair. 
(Het ensemble hieronder heet Hallo, liedje. Zij brengen voor u: Doe geen belofte!

---------------

- Ik ben een alleenstaande moeder.

Soviet tank vs Czech mothers. Prague, 1968.

Soviet tank vs Czech mothers. Prague, 1968.


- I like to ride bikes.

"Saved money in the savings bank - bought bicycles!"

- I am a child of divorce.

Maak het weer goed! (Op de achtergrond: Rechtbank)

- I am a fan of Marina Ladinyna.

-----------------

 

- I am a catloging librarian at a midwestern public library.

Omsk State library

- I make YouTube videos.

- I pulled a body from a river.

Soviet world champion finswimmer Shavarsh Karapetyan who saved the lives of 20 people in 1976 when he saw a trolleybus plunge into a reservoir

-----------

Ook ik noemde een kenmerk van mijzelf (Johan Cruijff is my all time hero), maar dat werd niet beloond met een beeld. Terwijl ik toch zeker weet dat Johan diverse keren is afgebeeld in Sovjet-sportbladen. Andere aangemelde kenmerken die nog geen beeld hebben gekregen, zijn onder andere:  My grandfather was shot in the leg at Stalingrad so was evacuated back to Germany before the surrender... the only reason I exist... / Jesus often appears in my dreams / I have two different colored eyes / I work weekends playing guitar in a Johnny Cash tribute / I almost joined the Communist Party of Australia in my youth. But changed my mind.

En ter afronding onderstaand beeld, van iemand die een foto inbracht van zichzelf als drager van een Sovjetbeeld. Dat is natuurlijk niet volgens de spelregels, maar wij vinden haar gebaar zo sympathiek, dat we die foto hier toch afbeelden.

- I have a Soviet Union space design tattoo.

Leidraad voor Russische trollen na de moord op Arkadi Babtsjenko. De voorspelbare reacties van Rusland.

in

---------------

Aanvulling: Ik kan niet ontkennen dat ik me een beetje in m’n hemd gezet voelde, nog geen etmaal na de berichten over de moord op journalist Arkadi Babtsjenko. Die moord blijkt dus in scene te zijn gezet door de Oekraïense geheime dienst, met als doel de beramers van een echte aanslag te pakken te krijgen. Babtsjenko leeft gewoon nog. Er zullen nog heel wat woorden aan dit toneelstukje gewijd worden, en niet alleen positieve. Maar wanneer het inderdaad die echte aanslag heeft voorkomen, prima uiteraard. En verder heb ik, nooit bedreigd door, of zelfs maar in aanraking gekomen met, duistere krachten, en wonend in een land waar de bescherming tegen willekeur aanzienlijk beter op orde is dan in Rusland, bij zoiets bizars nauwelijks recht van spreken.   

Hieronder het ongewijzigde stukje zoals ik dat ik eerder vandaag plaatste, toen Babtsjenko nog 'vermoord' was. 

Arkadi Babtsjenko (1977-2018)

Gisteren is in Kiev journalist Arkadi Babtsjenko vermoord. Hij was een van de meest uitgesproken critici van het Russische bewind, van president Poetin en diens kornuiten, van Ruslands militaire inmenging in Oekraïne en de annexatie van de Krim. Babtsjenko was na bedreigingen uit Rusland naar Kiev gevlucht. Het maakte niet uit. Zoals filmmaakster Masha Novikova, die een korte documentaire over Babtsjenko maakte, vanmorgen bij Radio 1 zei: Rusland vindt je toch wel.

De reacties uit het kamp van de Russische overheid, van de Poetin-getrouwen, in de Russische media en op het internet zijn uit te tekenen. Dmitri Tsjernysjev (ontwerper, schrijver, blogger) deed dat vanmorgen op zijn blog alvast aan de hand van de reacties na de eerdere moord op politicus Boris Nemtsov. Alles zal zich nu, na de moord op Babtsjenko, volgens dezelfde lijnen afspelen, het draaiboek ligt klaar.

Na de moord op Nemtsov kregen de internettrollen vier opdrachten, aldus Tsjernysjev.

1. We moeten mensen naar de conclusie voeren dat de officiële machthebbers niets te winnen hebben bij de moord op oppositielid Nemtsov. Het is duidelijk dat het om een provocatie gaat.

2. We formuleren een negatieve houding tegenover vertegenwoordigers van de oppositie, die politieke punten proberen te scoren met de dood van een medestander.

3. We formuleren de mening dat Oekraïners betrokken kunnen zijn bij de dood van een Russisch oppositielid.

4. We bekritiseren Westerse politici wegens inmenging in binnenlandse aangelegenheden van Rusland. Ze proberen de moord op Nemtsov te gebruiken om druk uit te oefenen op Rusland.

“Alles gaat zich nu herhalen”, schrijft Tsjernysjev. “De Overheid heeft hier niets bij te winnen. Dit is speciaal gedaan in de aanloop naar het WK voetbal. Het is allemaal de schuld van Oekraïne. Dit is een provocatie tegen Rusland. Wij waren het niet, maar dit zal gebeuren met elke verrader.” Vervolgens citeert Tsjernysjev de weinig frisse motorrijder Chirurg (een bijnaam, uiteraard), die regelmatig opduikt in de media met fel-nationalistische uitspraken: “Aanstichters van Russofobie, jullie die dat allemaal doen, die Russofobie, ik zal jullie, ik richt me tot jullie – dit komt jullie duur te staan.”

Tsjernysjev: “Houd de koppen in de officiële media in de gaten.”

Zeg me wie je bent – en je krijgt het Sovjet-beeld dat bij jou past. - 1

----------------------


Ik kan verschrikkelijk jaloers worden – wanneer iemand met een idee komt dat ík had moeten verzinnen. Soviet Visuals (een site gewijd aan posters, films, foto's enzovoort uit de USSR) kwam met zo’n idee: Leave a comment with ONE FACT about yourself and we'll reply with a hand-picked Soviet visual. Go!

Ik kwam het tegen op Twitter, de reacties daar stroomden binnen (ik gaf ook ‘one fact’ over mijzelf) en Soviet Visuals deed wat ze beloofden. Hieronder een selectie, het wijst zich vanzelf.

-----------------

- I’m sad and tired!

UV lamp “lightbaths” were given to Soviet kids in an attempt to supply them with vitamin D during the winter

UV lamp “lightbaths” were given to Soviet kids in an attempt to supply them with vitamin D during the winter

- I grew up during the 90s in Moscow.

McDonalds opening in Moscow

- Я жил в Харькове. (Ik heb in Charkov gewoond.)



- I’m going to the dentist this afternoon. (Het liedje hieronder is uit de film Avonturen van een tandarts:)

------------

- Architect.

Polytechnic Institute of Minsk, Faculty of Architecture

- I think vegetarian borscht is as good.

Fruit and vegetable market in Tbilisi, USSR, 1977.

------------

- My 40-year career in IT was a total accident due to discovering as a teenager that word processor typists got paid $3 more an hour than typewriter typists.

‘Basqortostan’, mechanic typewriter 1937-1940

----------------------------

- I like to read about Pakistani history.

- My favorite colour is pink.

Fashion demonstration by the Leningrad Model House. USSR 1950-1975.

- I'm in Vietnam right now.
(Handen af van Vietnam!, 1969:)


- I am a licensed World Chess Federation Arbiter.

- I want to climb a mountain!
(Luister, bergen, 1969:)


- I'm an Englishman in Moscow.
.

"Chess tournament in Yalta", photo by Bruno Barbey, 1988.

David Bowie on Red Square, 1976

--------------

- I was human. I still am human. Not that I was ever not human.


- A grateful patient once offered me a cheap AK-47. (Seriously.)

Young Mikhail Kalashnikov

- Hilde Benjamin, minister of justice in de GDR, is for me a very strong symbol of female empowerment.

- I collect LZFI porcelain.


- I was robbed by the militsiya in St.Petersburg in 2001.

(Hier heeft Soviet Visuals even niet goed opgelet, want deze foto is genomen in Moskou.


- I don't know how to play Lego.

Het bordspel Chemische Oorlogsvoering, 1925.

------------

Tot zover deze eerste selectie. Er komt zeker nog een tweede deel en misschien zelfs een derde, want een flink aantal ‘facts’ zijn door Soviet Visuals nog niet beantwoord met een beeld. Bijvoorbeeld:

I’m Chinese. / I love Beethoven / I perform on stage a lot, I mostly sing, but I do some acting as well / I have no upper arm on this side / I work with dogs... and gymnasts / My mom made me join the Quaker church after the Iraq war started to get conscious objector status / I like turtles / I love Lenin and think I'm satan. Also, i play the recorder / I work in the foreign service / My dad always said you have to “lead, follow, or get out of the way.” I was always relieved that getting out of the way was an option.

Mijn eigen 'one fact' – nog niet beantwoord – is: Johan Cruijff is my all time hero. Nee, niet bijster origineel, maar ik weet dat er sportbladen waren in de USSR waarin foto’s van Cruijff stonden. En misschien kent Soviet Visuals de voetbalfilm uit de Sovjetunie waar in de kleedkamer zo maar opeens Nederlands wordt gesproken. We wachten af.

Deel 2.

Ik moet terug naar Kazan, want ik had mijn reis niet goed voorbereid. (Tien foto's.)

in , , ,

-----------------

Het gebeurde me vorig jaar in Sint-Petersburg en nu ook in Nizjni Novgorod en (hierboven) in Samara: ik liep tegen een oefening aan voor de militaire parade van 9 mei. In Samara mochten de kinderen in de legerauto’s en op de tanks. 

Nizjni Novgorod. Hier waren geen voertuigen, maar het was net zo spannend.

Wals van de Overwinning staat er op het doek. Het was 8 mei, er waren in Samara al wat festiviteiten aan de gang en dit jongetje danste op een pittig oorlogslied. De enthousiaste man op de voorgrond had op die overwinning al een glas of wat gedronken.

-----------

Ik was op een zondag in Kazan, precies de ene dag waarop ‘s ochtends in het Tintsjoerina park de wekelijkse rommelmarkt wordt gehouden. Ik kocht er een 'kantelkalendertje', die laat je kantelen en dan valt de volgende datum in het venstertje. Aan de dag en de maand moet je draaien. Van de markt zelf is op de foto inderdaad niks te zien. Het Leninmonument werd een paar jaar geleden gerestaureerd. 
 

In het Dinamo stadion van Nizjni Novgorod was een sportdag gaande van verschillende internaten in de stad. Deze vier moedigden hun ploeggenoten aan die de 300 meter aan het lopen waren.

 

Aan het begin van de Baumanstraat in Kazan probeerde deze man wat bij te verdienen met bloemen uit eigen tuin. Ik zie nu pas die krant onder zijn arm. Dat de kou niet optrekt, natuurlijk.

 

Ook aan de Baumanstraat staat de kerk waar Fjodor Sjalapin werd gedoopt, de Epifaniekerk. De ingang zit aan de ‘achterkant’, dat wil zeggen: niet aan de straatzijde. Er kwamen af en toe wat mensen voorbij, dit jongetje was de enige die de plas verkoos als route.

---------------

Op het pleintje naast de Hemelvaartkerk aan de Ilinskistraat in Nizjni Novgorod. Of het een kruiswoordraadsel of een sudoku was, weet ik niet.

-----------------

Op 9 mei, wanneer overal in Rusland het einde van de Tweede Wereldoorlog wordt herdacht en gevierd, was ik in het dorpje Rozjdestveno, aan de Wolga. Op het dorpsplein waar de plechtigheden plaatsvonden, ging de verkoop gewoon door. 

 

Ik moet terug naar Kazan, want ik heb niet goed op lopen letten en was ook nog eens slecht voorbereid. Uit de stadsbus zag ik een kerk en een kerkhof voorbijkomen en ik dacht: laat ik daar eens een kijkje gaan nemen. Ik zwierf rond op wat deels een van de mooist vervallen en verlopen kerkhoven ter wereld moet zijn. Soms kon ik niet verder, omdat ik tegen een ondiep ravijn aanliep of omdat er bomen over het steeds smaller wordende pad lagen. Die hadden in hun val een paar grafstenen omgegooid en/of wat grafhekje geplet. Het graf hierboven stond boven aan zo’n ravijn. En nu ben ik vergeten te kijken van wie die witte kop is. Geen idee dus wie daar ligt. En terug in Nederland ontdekte ik dat Vasili Stalin - de zoon van - op dit kerkhof ligt … Die heb ik dus gemist, want wist ik veel van die begraafplaats. Ik kwam thuis nog tal van mooie foto’s tegen van allerlei stenen en monumenten, van prachtig tot bizar, maar nu was het te laat. Ik moet dus terug naar Kazan. (Ik heb nog wel een foto gemaakt van het graf van een voetballer waar ik nog nooit van gehoord had, en daar schrijf ik misschien nog eens een stukje over, maar dat is natuurlijk klein bier vergeleken bij zoon Stalin. Die op voetbalgebied trouwens nogal wat fratsen op zijn kerfstok had staan, met zijn Dinamo - want vroeg of laat komen we altijd weer uit bij voetbal.)   

Aanvulling: Nou ja zeg! Blijkt de grafsteen van Vasili Stalin er nog te staan, op die begraafplaats in Kazan, maar zijn de stoffelijke resten verdwenen … Nee, daar is niks bovennatuurlijks aan, die zijn op verzoek van zijn dochter in 2002 naar Moskou overgebracht, waar ze begraven zijn op het Trojekoerovski kerkhof, naast zijn vrouw.

Hier ziet u links de grafsteen in Kazan, waardoor ik dacht: ik moet terug naar Kazan. In de gauwigheid was mij op de foto, bij het schrijven van bovenstaand stukje, de mededeling onder aan de steen ontgaan, dat de stoffelijke resten tegenwoordig dus in Moskou een rustplaats hebben gevonden (zie de foto rechts). Enigszins curieus wel, om dan die steen te laten staan. De drang om nogmaals naar Kazan af te reizen, is nu in elk geval een stuk minder.

Het is volbracht. In Samara nam ik plaats op de vip-tribune van het Dinamo stadion. (En ging ik ook die kerk binnen.)

in , ,

---------------

De Pokrovski kathedraal voor de renovering.

Het is volbracht. Ik nam plaats op de vip-tribune van het nog net niet volledig vervallen Dinamo stadion van Samara. Daarmee deed ik een belofte gestand uit twee eerdere stukjes (zie hier en hier) en was de belangrijkste opdracht voor mijn reis naar Nizjni Novgorod, Kazan en Samara uitgevoerd. 

Het enige wat een beetje knaagt: het ging alles bij elkaar wel érg makkelijk. Ik had me met enige voorpret voorbereid op een dicht hek en een moeizame discussie met een verveelde bewaker, die ik dan uiteindelijk zou winnen, maar niets van dat alles: de deur van het gebouw aan de Lev Tolstojstraat stond open en de vrouw die binnen de boel bestierde, wees me meteen de weg naar het veld: die trap af en dan naar rechts.

De lokale elite op de vip-tribune ...

... en uw verslaggever.

En daar stond ik dan, in het Dinamo stadion, gebouwd met Duitse krijgsgevangen, waar bij de openingswedstrijd op 3 september 1948 zo'n 20.000 toeschouwers zagen hoe de lokale trots Krylja Sovetov (Vleugels van de Sovjets) Dinamo Kiev met 1-0 versloeg. Er waren wat jonge atleten aan het trainen, een eind verderop stond een eenzame figuur - ik vermoed een bokser - touwtje te springen. 

Toen ik vorig jaar besloot dat ik plaats zou gaan nemen op de vip-tribune, waren er plannen voor een renovatie van het stadion. Of die er nog steeds zijn, weet ik niet, maar wat ik zag, deed me vermoeden dat hier geen redden meer aan is. ‘Vergane glorie’, zelfs daar doe je het historische bouwsel (ooit het belangrijkste stadion van de stad) te veel eer mee aan. Mijn hemel, die blauw-witte vip-tribune waar ik op oude foto’s verliefd op was geworden … Van een afstandje lijkt het misschien van steen allemaal, maar niks hoor. Het zijn dakplaten die de boel bijeenhouden. Ik wilde er graag nog wat nostalgie bij voelen, maar zelfs dat lukte niet meer.

Het oude hoofdgebouw aan de korte zijde (tegenover de ingang aan de Lev Tolstojstraat) zag er - ook van een afstandje - goed uit, maar dat ging dan weer grotendeels schuil achter een schutting. Het lijkt gerenoveerd. Zou er van binnen ook wat aan gedaan zijn? En heeft die kop van Lenin daar altijd gezeten? Of was dat eerst Stalin? En waar is die klok dan gebleven?  

Het hoofdgebouw in vroeger tijden met de klok boven op het puntdak.

Het hoofdgebouw achter de schutting ...

... met Lenin waar ooit de klok zat.

De toegangspoort aan de Lev Tolstojstraat heeft nog allure ...


.... de achterkant van de vip-tribune niet meer.


Ik ging - ik moest er eerst het stadion weer voor uit - maar eens een kijkje nemen bij de Pokrovski kathedraal, aan dezelfde korte zijde van het veld, die - jazeker - gerenoveerd wordt. De mooie koepels, te zien op de foto boven aan dit stukje, gingen schuil achter hout. De kathedraal stond er al lang, toen in 1947, zo’n beetje in de voortuin, het stadion werd aangelegd. Ergens moest hier het familiegraf zijn van de Sjichobalovs, kooplieden die, ver voor de revolutie, de bouw van de kathedraal mogelijk hadden gemaakt. Ik vond het - ook weer zonder enige moeite - drie meter bij de ingang van het kerkwinkeltje vandaan.

In de kerk was een dienst gaande. Vrouwen met hoofddoeken stonden her en der als kleine eilandjes verspreid over de ruimte. Er klonk een koor en telkens op een bepaald moment in de tekst - voor mij volledig onvoorspelbaar - sloegen de vrouwen (en een enkele man) een kruis. Mijn blik viel op een jonge vrouw met de gestalte van een hoogspringster. Waar anderen bij het slaan van weer een kruis een beetje vooroverbogen, raakte zij hups, zo uit stand, met de drie vingers de punt van haar schoen aan. Ik kreeg het vermoeden dat zij zo uit de kleedkamer van het stadion ernaast naar de dienst was gekomen. Of misschien was dit wel haar voorbereiding op de training. Toen ik weer buiten stond, viel het me plots op dat de kerkgebouwen blauw-wit waren geschilderd, de kleuren van Dinamo - maar dat zal toeval zijn.  

Het winkeltje. Het koepeltje is op de foto bovenaan nog net rechts zichtbaar. 
Op het graf staat:
KERKBOUWERS EN WELDOENERS VAN DE STAD SAMARA
ANTONI, JEMELIAN, MICHEJ, MATVEJ SJICHOBALOV

Ik ontvluchtte de 9 mei-viering in de grote stad en belandde bij een 9 mei-viering in een klein dorp

in ,

-----------------

Dit prachtige paar walste rond de fontein van het Vysotksi Park in Samara, aan de Wolga. Het was 8 mei, één dag dus voor de viering van de Dag van de Overwinning, maar op sommige plekken in de stad waren al wat kleine festiviteiten gaande. In het park dansten scholieren en werden op een podium oorlogsliedjes gezongen. Op de ochtend van 9 mei ontvluchtte ik de stad. Ik had de dagen ervoor in Nizjni Novgorod, Kazan en ook in Samara de voorbereidingen voor de feestdag meegemaakt, met tanks, trommels en ander militair gedoe, en ik had het een beetje gehad. 

Repetitie voor de militaire parade in Samara 

Enkele dagen voor de parade in Samara stonden de tanks al klaar

Ik nam een veerboot de Wolga over, ging in het dorpje Rozjdestveno van boord, en … belandde in een 9 mei-viering. Maar hier geen trommels, en al helemaal geen tanks. Op het pleintje bij het oorlogsmonument vormden scholieren een erewacht. Ze losten elkaar om de zo veel minuten af, netjes, maar zonder paradepas. Op een bankje in de zon zaten een paar hoogbejaarden. Ze kregen tulpen en voor een van hen, een vrouw met een mooie rode hoofddoek om, was er een plastic tas met geschenkjes. Ze kwam ervoor naar het podium, ondersteund door, neem ik aan, haar dochter.  


Het zogeheten Onsterfelijke Regiment, waarbij portretten van familieleden worden meegedragen, was mooi. Hier geen foute uniformen, verdachte symbolen en geen commercie die deze jonge, prachtige traditie in de grote steden af en toe ontsieren. Aandoenlijk was de vrouw die bloemen legde bij het monument en een traan wegveegde. Ik zag haar dat daarna nog een paar keer doen.

Na een uurtje nam ik de boot terug de Wolga weer over, naar Samara. Uit de verte zag ik boven de stad twee vliegtuigjes een looping maken. Er vlogen nog andere toestellen over. Dat was natuurlijk boven de grote parade, die zo te zien in volle gang was. 

Het blinde meisje in het museum van Samara

in , ,

-------------------

Op de tweede verdieping van het Kunstmuseum van Samara zag ik haar zitten, voor een ezel met daarop iets wat leek op een plaquette van metaal. Ze had een koptelefoon op en liet haar handen gaan over het oppervlakte. Het was, in reliëf, het schilderij Ossen van David Boerljoek, dat ernaast in het echt aan de muur hing. Ik ging zitten, keek toe en was even de weg kwijt. Medelijden, ik denk niet dat een blinde daarop zit te wachten. Maar ik kreeg tranen in mijn ogen en voelde, met al die mooie schilderijen om me heen, juist dat: een onstuitbaar medelijden. 

Er stonden vijf van dit soort reliëfschilderijen, in meerdere zalen, elk voor een ander genre, vertelde een medewerkster van het museum. Even later hoorde ik haar tegen het blinde meisje zeggen: “Wil je nog een schilderij beluisteren?” 

----------------------

Een verdieping hoger was de afdeling West-Europese kunst, drie bescheiden zaaltjes. Topstukken zag ik niet, maar wat is het leuk om ver van huis Vlaamse en Hollandse namen (Hendrik van Steenwijck de Jonge, Thomas Wijck) tegen te komen. In een hoek hing achter glas een porseleinen tafereel. Rotterdam, vermeldde het bordje - kenners van de stad brengen het kerkje ongetwijfeld meteen thuis, als het nog bestaat. Ik zei tegen de dame van de zaal (ik schreef het al eerder: verwart u deze lieve vrouwen in de Russische provincie niet met onze suppoosten): “Dat is vlak bij waar ik geboren ben.” En ze antwoordde: “Vot eto da!” (Nou ja zeg!)

Ik had meteen een persoonlijke gids voor de rest van de zalen op de derde verdieping. Daar was ook een tentoonstelling van toegepaste Japanse en Egyptische kunst, ooit bijeengebracht door de oprichter van de lokale bierbrouwerij. Ik had er geen kaartje voor. “Wilt u het echt niet zien? Het is is prachtig, hoor”, zei de lieve vrouw. “Nou, ik werp even een blik om de hoek”, zei ik. Dat deed ik, en toen ik daar zo stond, mijn blik werpend om de hoek, zei ze samenzweerderig: “Gaat u maar naar binnen, hoor, gaat u maar kijken.” Zo zag ik de toegepaste kunst van de bierbrouwer, zonder dat ik er een kaartje voor had. 

Ik kreeg het leven van de brouwer en zijn familie nog verteld en de vrouw verzuchtte, het thema onverwacht verbredend naar de wereldpolitiek, dat het zo jammer was “dat niemand van ons houdt”. “Dat valt wel mee hoor”, zei ik. “De meeste mensen bij ons zien echt wel het verschil tussen de regering van Rusland en de gewone mensen.” Dat vond ze fijn om te horen.