(Eerste publicatie: 1-12-2009)
Weet alles maar eens van tevoren in je leven…
Robert Robinson is een zwarte Amerikaan, arbeider in Detroit. Eind jaren twintig – het is crisis in zijn land, alom vallen ontslagen – emigreert hij, net als duizenden andere Amerikaanse arbeiders, naar de Sovjetunie. Hij belandt op de tractorfabriek van Stalingrad.
In Stalingrad krijgt hij te maken met racisme van zijn mede-immigranten. Op straat wordt hij bedreigd door twee Amerikanen, een zekere Lewis en Brown: “You have twenty-four hours to leave this place or you’ll be sorry”. Er ontstaat een vechtpartij, Lewis en Brown worden opgepakt, er komt een rechtszaak. Collega’s van de twee arrestanten richten een steuncomité op. “What they are trying to do with this trial is to force on us something no white American will stand for: social equality with the colored race”, noteert een Amerikaanse verslaggever.
Lewis en Brown worden door de rechtbank het land uitgezet. Zij lijken de verliezers en Robert Robinson de winnaar, maar in werkelijkheid is het andersom. Hun uitzetting redt Lewis en Brown het leven. Ze ontkomen aan de Stalinterreur die talloze Amerikaanse immigranten vermorzelt. Hun collega’s die achterblijven, zitten in het land gevangen (vaak zijn hun paspoorten ingenomen), worden opgepakt en verdwijnen voorgoed in de Goelag.
Robinson wordt een soort propaganda-pop. Hij wordt gekozen in de Moskouse stadssovjet, als bewijs dat kleur in de USSR géén obstakel is voor succes. Het maakt hem in de ogen van de Amerikanen onbetrouwbaar, de ambassade weigert hem een nieuw paspoort. Time Magazine noemt hem in 1934 de pikzwarte beschermeling van Josef Stalin.
De kampen blijven Robinson bespaard, maar hij kan geen kant meer op. Pas in 1973 weet hij te ontsnappen, wanneer hij toestemming krijgt voor een vakantie in Oeganda. Hij krijgt zijn Amerikaans staatsburgerschap terug en vestigt zich in Virginia.
Bovenstaand verhaal komt uit The Forsaken. From the Great Depression to the Gulags: Hope and Betrayal in Stalin’s Russia van Tim Tzouliadis. Ik schreef er al eerder over. Robert Robinson schreef het boek Black on Red. My 44 years inside the Soviet Union.
