(Eerste publicatie: 9-4-2013)
Vroeger op school had je dat ook: er was altijd wel íemand in de klas die vervelend ging zitten doen. Bij het Nationaal Dictee van Rusland was het dit keer de gouverneur van Oeljanovsk. Hij veroorzaakte een schandaaltje – wat de dictee-pret elders in het land niet mocht drukken.
Het Nationaal Dictee in Rusland is veel leuker dan in Nederland. (Het heet er officieel trouwens Totalny Diktant, het Totale Dictee, wat ik onaangenaam vind klinken.) In Nederland wordt geen normale tekst gebruikt, in Rusland wel. En zie, op een vrije zaterdag in het vroege voorjaar trekken tienduizenden Russen naar een les- of collegezaal in de buurt om hun kennis van spelling en interpunctie te testen.
Dina Roebina
Het begon tien jaar geleden in Novosibirsk. Min of meer als grap onderwierp een groepje studenten van de letterenfaculteit zich daar aan een dictee. Andere onderwijsinstellingen volgden, meer steden sloten zich aan en bekende schrijvers werd gevraagd om de tekst te leveren. Afgelopen zaterdag bogen zo’n 30.000 Russen zich over het dictee, dat dit keer was opgesteld door Dina Roebina.
S. Morozov
En toen kwam er gedonder. Dina Roebina heeft Russisch wel als moedertaal, maar is Joods en dus (dat luistert in Rusland vrij nauw) geen Russin. En ze woont ook nog eens in Israël. Een columniste in de Komsomolskaja Pravda vroeg zich vorige maand al af waarom “een onderdaan van Israël ons Russisch leert”. En op de dag van het dictee bleek in Oeljanovsk gouverneur Sergej Morozov (een volbloed-Russische naam) de tekst van Roebina vervangen te hebben door eentje van schrijver-journalist Vasili Peskov (ook deze naam is van vreemde smetten vrij). Volgens gouverneur Morozov gebruikt Roebina in haar werk – niet in de tekst van het dictee - schuttingtaal en “zonder eerbied voor de eigen taal is oprechte liefde voor het Moederland ondenkbaar”.
Moet ik de goede man nog verder citeren? Nou, vooruit. “Taal is de ziel van een volk. In elk woord en in elke uitdrukking gaat een unieke kracht schuil, de diepste gevoelens en de eeuwenoude wijsheid van onze voorvaderen. Dat bezit niet koesteren is een heuse misdaad”.
Roebina, naar Novosibirsk gekomen om daar het dictee voor te lezen, haalde haar schouders op. Is schuttingtaal nodig in een tekst, dan is ‘ie nodig. (“Stel je een bootsman voor die opdracht heeft gegeven om het dek te schrobben. En het dek is niet geschrobd. Wat zegt die tegen de bemanning?”) Aan de antisemitische achtergrond van Morozovs zorgen maakte ze geen woorden vuil.
De lichte commotie rond het optreden van gouverneur Morozov leverde mij in elk geval nog een prachtig woord op. De organisatie van het Nationaal Dictee omschreef de eigenzinnige actie als samopiar. Dat is nog eens een leuke samenstelling! Het eerste deel (we denken aan samogon en samizdat) is taalkundig gezien volledig van vreemde smetten vrij, het tweede deel (piar = PR) bepaald niet.
De gebruikte tekst van Roebina vindt u op de site van het Nationaal Dictee. (Er zijn drie delen, elk voor een verschillende tijdzone. Zo werd voorkomen dat deelnemers in het oosten de moeilijke woorden gingen doorbellen naar het westen.) Op de site kunnen alle deelnemers ook hun score bekijken. Over Roebina schreef ik eerder hier.