(Eerste publicatie: 25-5-2010)
Buitenlanders in Moskou: “Er is hier zo’n ruime keus aan levensmiddelen, meneer de correspondent, en u levert ons alleen maar eenden [verzinsels]”.
Een karikatuur uit de USSR van 1953 van de vermaarde tekenaar Boris Jefimov. Hij werd onlangs nog eens geplaatst door een van mijn mijn favoriete Russische bloggers Amalgin. Interessant om te zien wat er voor reacties op kwamen. Zelfs bij zo'n eenvoudige tekening wordt de blik van de waarnemer gekleurd door diens herkomst en omgeving. Ik durf er wat onder te verwedden dat niet één van míjn lezers op één van onderstaande reacties was gekomen:
- Boris Jefimov had toch wel talent. Kijk naar de vrouw links en je begrijpt meteen: een buitenlandse. Uit een vrij land. De Sovjet-mensen bij de toonbanken herken je zelfs aan hun silhouetten :)
- Op de tekening zijn eerlijk geen levensmiddelen te zien, maar je ziet wel een rij. Een dappere tekenaar.
- Hoezo dapper? Wist híj veel hoe een winkel eruitzag zonder volk dat elkaar verdringt bij de toonbank. En wat er nog meer in de etalage van de levensmiddelenafdeling kon staan behalve weegschalen en flessen.
- Brood is er niet, maar bij de levensmiddelen staan wel een soort flessen.
- Voegen we hier nog aan toe de informatie over zijn broer die voor de oorlog werd geëxecuteerd, en het beeld van huichelachtigheid en lafheid wordt nog duidelijker.
- Hij had helemaal geen keus.
- Je hebt altijd een keus. Maar wanneer wij afzien van ons recht om te kiezen, nemen ze ons ook alle andere rechten af.
- De donkere eenkleurige massa, die zich bij de levensmiddelen richting een soort flessen dringt maakt wel indruk. Glavlit (de censuur – EH) heeft zitten slapen.
-----
Boris Jefimovitsj Jefimov (1900-2008) maakte ruim 70.000 tekeningen. Vooral bekend zijn zijn tekeningen over de Tweede Wereldoorlog. Hij was aanwezig bij het proces van Nürnberg. Zijn werk, dat vooral werd gepubliceerd in de Izvestija, weerspiegelde steeds haarscherp de politieke lijn van dat moment.