(Eerste publicatie: 5-12-2012)
Het moederland roept! Dit zal toch wel de bekendste Sovjet-poster zijn uit de Tweede Wereldoorlog. Minder bekend is dat de vrouw die haar landgenoten via de poster ten strijde roept, getekend is naar een levend iemand:
Het is Tamara Toidze, de Russische vrouw van de Georgische ontwerper Irakli Toidze. Het verhaal wil dat Tamara op 22 juni 1941 het atelier van haar man binnenkwam met de kreet ‘Het is oorlog!’ Waarop Irakli zei: niet bewegen!, haar trekken vastlegde op papier en meteen gebruikte voor zijn beroemde poster.
De poster van Toidze blijkt – zoals wel meer zaken uit de Tweede Wereldoorlog – onderwerp te zijn van een Historikerstreit. Want is die poster echt wel getekend ná de Duitse inval in Rusland en niet ervoor? Viktor Soevorov weet het in zijn – voorzichtig uitgedrukt – omstreden boek Den M (Dag M) zeker: de poster Het moederland roept! werd al voor de Duitse inval bij de kunstenaar besteld. Voor Soevorov het zoveelste bewijs dat de USSR zich voorbereidde op een aanvalsoorlog tegen Duitsland. De poster lag overal klaar voor de dag van de Sovjet-aanval, maar kon nu plots en meteen worden gebruikt bij de Duitse inval. Volgens Soevorov werd de poster in meerdere steden al op de 22ste juni opgehangen, maar enig concreet bewijs daarvoor geeft hij niet. Dan is er ook nog Igor Boenitsj, die in zijn boek Groza de datum noemt waarop de poster naar de drukker mocht: 25 december 1940. Dat zou te bewijzen moeten zijn – die datum zou dan op de eerste druk van de poster staan - maar Boenitsj laat dat na.
Dit bewijs is er wel:
Ik vond het bij blogger Rubetsky. Het is het oudste exemplaar dat bewaard wordt in de Nationale Russische Bibliotheek in Sint-Petersburg. Onderaan de poster staat duidelijk vermeld: 4/VII/1941:
De aanhangers van Soevorov/Boenitjs vinden dat helemaal geen bewijs. Dat is de oudste versie die wordt bewaard, maar dat wil niet zeggen dat er geen oudere is of is geweest! Ja, duh.