(Eerste publicatie: 22-10-2011)
Aleksej Navalny, wie is dat? Zijn naam dook deze week regelmatig op in de Nederlandse media. Premier Mark Rutte sprak met hem tijdens zijn bezoek aan Moskou. Navalny is een klokkenluider en bestrijder van corruptie, populair in liberale kringen en onder jonge Russen die hun informatie vooral van internet halen.
Een soort moderne Robin Hood, die het in zijn eentje opneemt tegen het verstikkende Russische bureaucratendom, zo ongeveer is het imago van Navalny. Voor Rutte genoeg reden voor een ontmoeting. De premier kreeg het verzoek mee om de corruptie en wetteloosheid aan te kaarten in zijn ontmoeting met president Medvedev en premier Poetin.
Het is misschien nuttig om een paar kleurtjes toe te voegen aan het beeld van Aleksej Navalny. In 2007 werd hij uit de partij Jabloko gezet, wegens ‘nationalistische activiteiten’. Dat hij het zelf ook wel had gehad met Jabloko, moge blijken uit een uitspraak uit die tijd: “De democratische beweging kan alleen weer tot leven worden gewekt, wanneer wordt afgezien van de doodlopende, bekrompen links-liberale ideologie en wordt overgegaan tot de vorming van een nationaal-democratische beweging”.
Navalny liet zich zien bij de Russische Mars, een jaarlijks terugkerende, weinig verheffende betoging van nationalisten en fascisten in de straten van Moskou. Dit jaar trad hij zelfs toe tot het organisatiecomité van de mars, gepland voor 4 november, maar vooralsnog verboden door de autoriteiten. De mars is het visitekaartje van (verboden) organisaties als de Slavische Unie en de DPNI, de Beweging Tegen Illegale Immigratie. “Tegen de etnische occupatie!”, “We geven Rusland terug aan de Russen!”, om een paar nog gematigde leuzen uit deze kringen te noemen.
In liberale kringen weet men zich niet goed raad met deze kant van Navalny. Waarom schurkt hij zo aan tegen groeperingen, die graag het vele positieve onderstrepen dat Stalin en Hitler voor de mensheid hebben gedaan? Navalny trekt zich niks aan van die bedenkingen. “Als het je niet bevalt wie er aan de Russische Mars meedoen, kom dan zelf en maak ‘m beter.”
Nationalisme, aldus Navalny, dient de kern te zijn van de Russische politiek. Een ‘verlicht’ nationalisme, dat wel, een ‘nationalisme met een menselijk gezicht’. Hij hoopt daarbij het ‘toerekeningsvatbare deel’ van de nationalisten te verenigen, wat mij knap lastig lijkt.
Mij is niet recht duidelijk wat Navalny in dit verband precies verstaat onder ‘verlicht’ en ‘toerekeningsvatbaar’. Ik denk ook dat Mark Rutte hem daar niet naar heeft gevraagd.