(Eerste publicatie: 11-4-2009)
Tijd voor een toezegging, maar eerst iets over Vasili Sjoeksjin (1929-1974).
Najaar 2007 was ik in het kleine Brodjatsjaja Sobaka-theater in Sint-Petersburg bij een voorstelling van de acteur Vladimir Borisov, die vijf verhalen voordroeg van Sjoeksjin, mijn favoriete Russische schrijver van na de oorlog. Ik genoot, maar verliet het zaaltje toch met gemengde gevoelens. Het had niet vol gezeten, er waren misschien vijftien man op afgekomen. Was er in het moderne, gehaaste Rusland, in de ban van gas en snelle rijkdom, geen plaats meer voor de ‘kleine’ verhalen van ‘mijn’ schrijver uit de Altaj?
Sjoeksjin portretteert in zijn korte verhalen gewone mensen, meestal met een dorpse achtergrond, kwetsbaar en in verwarring door de moderne tijd. Waar veel Sovjet-literatuur – om over de Sovjet-media nog maar te zwijgen - industrialisatie en mechanisatie verheerlijkte, koos hij onverholen partij voor het kleine, het menselijke, dat in de verdrukking was geraakt.
Meer schrijvers plaatsten vraagtekens bij de ronkende vijfjarenplannen, de onderwerping van dorp en natuur aan de heilige vooruitgang. Fjodor Abramov, Valentin Raspoetin en Boris Mozjaev, bijvoorbeeld. Zij maakten echter van hun werk – veel meer dan Sjoeksjin – een vehikel voor een programma, voor een idee. Het maakte hun boeken tot spannende lectuur (je speurde tussen de regels door naar de verboden boodschap), maar de literaire kwaliteit leed daar onder.
Altijd had ik het idee dat Sjoeksjin boven de andere derevensjtsjiki, de dorpschrijvers, uitsteeg, dat zijn werk, zonder die ideologische ballast, overeind bleef en eeuwigheidswaarde had. Daarom was ik zo teleurgesteld over die lage opkomst, die avond in Sint-Petersburg. (Mij bleek later dat Brodjatsaja Sobaka niet is aangesloten bij het centrale ticket-systeem, waardoor het moeilijker reclame kan maken).
Maar zie, een nieuw toneelstuk gebaseerd op verhalen van Sjoeksjin, op de planken gebracht door het Theater van de Naties, trekt volle zalen! Er wordt over geschreven, gediscussieerd, de zalen (het stuk is op tournee) zitten vol, al zijn de kaartjes bepaald niet goedkoop. Titel: Rasskazi Sjoeksjina (Verhalen van Sjoeksjin). Het beleefde vorig jaar al zijn première. Tot mijn schande moet ik bekennen dat mij dat was ontgaan. Maar dat krijg je, met een weblog dat van ‘veraf’ wordt bijgehouden.
En dan nu mijn toezegging. Vanaf volgende week verwacht ik wat meer tijd te hebben voor dit weblog. Die extra tijd wil ik gebruiken om iets meer aandacht te besteden aan literatuur (fictie en non-fictie). Zo’n première als van Rasskazy Sjoeksjina zal me geen tweede keer ontgaan.
Voor het Sjoeksjin Museum hier.
(Bij Google zal Shukshin als zoekopdracht meer hits opleveren dan Sjoeksjin)
Update: In de zomer 2010 trok het toneelstuk in Amsterdam, opgevoerd in het kader van het Holland Festival, volle zalen.
