metro

Guus Hiddink en de wraak van de verliefde Rabinovitsj

———————-

Bas reliëf door I.M.Rabinovitsj

——————

Op een Russisch weblog las ik de aardige klacht dat er zo weinig legendes bestaan over de Moskouse metro. Dat overweldigende, nog altijd uitdijende netwerk, waarvan de eerste stations in de jaren dertig van de vorige eeuw werden aangelegd, leent zich uitstekend voor allerlei mythische verhalen – maar die zijn er dus bijna niet. De blogger riep zijn lezers op om dat hiaat op te vullen. Zelf gaf hij het goede voorbeeld en kwam met een legende waarin een rol is weggelegd voor onze eigen Guus Hiddink. Over de wraak van een verliefde kunstenaar. Waar gebeurd!

————————-

“In 1949 werd metrostation Gorki Park voor Cultuur en Ontspanning (Ringlijn) gebouwd. De vormgeving was toevertrouwd aan de vermaarde Sovjet-theaterkunstenaar Isaak Moisejevitsj Rabinovitsj. Hij was hoofd artistieke vormgeving van het Paleis der Sovjets, dat uiteindelijk niet werd afgebouwd, en was ook betrokken bij de inrichting van het Sovjet-paviljoen op de Wereldtentoonstelling in New York. De leiding twijfelde niet over zijn talent.

Maar vlak voor het begin van de werkzaamheden liet de vrouw van Isaak Moisejevitsj hem in de steek. Ze verliet hem voor een bekende voetballer van het elftal van de Luchtmacht, dat Vasili Stalin als patroon had. De ongelukkige, verliefde Rabinovitsj, een telg uit het gezin van de legendarische kabbalist, van wie een voorvader in de leer was geweest bij Simeon bar Yochar zelf, schrijver van het boek Sefer ha-zoar, besloot daarop wraak te nemen.

Op een van de bas-reliëfs van wit marmer die het station opsieren, beeldde hij een blinde voetballer uit en las bij hem Midras ha-neelam voor. De magie van de kabbala trad in contact met het tetragrammaton van de [afgekorte] naam van het station: TsPKO, wat ertoe leidde dat de Russische voetballers in de eerste plaats uitblonken in ‘culturele ontspanning’. Het team van de Luchtmacht werd korte tijd later ontbonden en de vloek ging over op het nationale elftal.    

Het verhaal gaat dat Guus Hiddink voorafgaand aan het duel met de Nederlanders in de kwartfinales [van het EK-2008] persoonlijk naar Moskou is gevlogen en met een zwarte viltstift pupillen in de ogen van de voetballer heeft getekend. De volgende ochtend was daar niks meer van te zien.

Sommige kenners zeggen dat de vloek van de oude man, die zo teder verliefd was op zijn vrouw, niet kan worden opgeheven – hij kan alleen overgaan op een ander object. Een kabbalist vertelde dat er vijf jaar geleden een ritueel heeft plaatsgevonden op station Park voor Cultuur en dat de naam in het geheim is veranderd in Station De Krim – zoals aanvankelijk ooit de bedoeling was.”

——————

Een lezer van het weblog wees in een reactie overigens op het inderdaad opvallende feit dat de contouren en ook de dikte en lengte van de Moskouse Ringlijn een wel erg opvallende gelijkenis vertonen met die van de Hadron deeltjesversneller in de buurt van de Frans-Zwitserse grens. En dat in die versneller deeltjes worden versneld met een energie van 3,5 TeV, via twaalf tussenstations. En hoeveel stations telt de Moskouse Ringlijn? Juist ja! Oftewel: de USSR was al in de jaren dertig bezig met de bouw van een deeltjesversneller. Geen speld tussen te krijgen. Waar de lezer nog aan toevoegt dat mensen die aan de ringlijn wonen vaker last hebben van hoofdpijn en dat de metrotreinen op de bewuste stations steevast 2-4 seconden te vroeg arriveren. De goede man gaat nog zo’n twintig alinea’s door, maar leest u dat vooral zelf. Ik vond het erg overtuigend.

De Moskouse Ringlijn-deeltjesversneller. (Foto: Russos-Livejournal)

Vladimir Frolov, maker van de mooiste metro-mozaïeken, krijgt zijn welverdiende eerbetoon

------------

1.jpeg


Goed nieuws: het eerbetoon aan Vladimir Frolov is klaar. Het is een plaquette uitgevoerd in (uiteraard) mozaïek en zal geplaatst worden in het Moskouse metrostation Novokoeznetskaja. 

Frolov, die woonde en werkte in Leningrad, was de schepper van de indrukwekkende reeks mozaïeken die metrostation Novokoeznetskaja sieren. Het was zijn laatste opdracht. Hij overleed in 1942 tijdens het beleg van Leningrad, nadat zijn laatste werk voor het station naar Moskou was vervoerd. Frolov is ook de maker van de monumentale mozaïeken in de Kerk van de Verlosser op het Bloed in Sint-Petersburg. De rode vaandels op de muren in het mausoleum op het Moskouse Rode Plein zijn eveneens van zijn hand. 

Afgelopen week kon ik, dankzij het onvolprezen Nederlands Instituut in Sint-Petersburg, een kijkje nemen in het atelier in de Kunstacademie, waar Frolov werkte en de laatste jaren van zijn leven ook woonde. Hij werd in 1929 uit zijn huis gezet, waar hij ook een eigen werkplaats had gehad. Mozaïek was vooral een religieuze kunstvorm en opdrachten kreeg hij niet meer - op de bijdrage aan het mausoleum na. Pas dankzij de aanleg van de Moskouse metro kon hij weer volop aan de slag. 

In 2010 werd besloten om Frolov te eren met een plaquette. (Ik schreef er hier over.) Nu ik zeven jaar later, samen met collega-vertalers (allen deelnemers aan een nascholingscursus op het Nederlands Instituut), plots zo maar in het atelier stond waar Frolov zijn metro-mozaïeken had gemaakt, moest ik natuurlijk wel informeren hoe het stond met dat eerbetoon. “Dat is klaar”, luidde het laconieke antwoord van Pavel Stepanov, de hoofd-medewerker die ons een korte rondleiding gaf. Hij liep naar achteren en kwam met deze foto hier links voor de dag.

De tekst luidt: Op dit station zijn mozaïeken aangebracht die gemaakt zijn in het belegerde Leningrad in het Mozaïek-atelier van de Nationale Russische Kunstacademie onder leiding van professor Vladimir Aleksandrovitsj Frolov.

Of de foto op ware grootte is, durf ik niet te zeggen - dat ben ik vergeten te vragen. In een filmpje uit 2010 (te zien in mijn eerdere stukje), kondigt artistiek leider Aleksandr Bystrov nog met enige bravoure aan dat het eerbetoon een portret zou gaan worden van wel twee bij drie meter. Die ambitieuze doelstelling lijkt me in elk geval niet gehaald. 
 

Leuk was nog dat we Aleksandr Bystrov aan het werk konden zien. Hij en zijn collega’s zijn druk in de weer met mozaïeken voor een nieuw metrostation in Sint-Petersburg. Dat gaat Prospekt Slavy (Heldenlaan) heten. Aleksandr was gaarne bereid tot een praatje, waarbij meteen bleek dat hij zijn bravoure nog niet had verloren. “Onze helden!”, zei hij, wijzend op een enorm doek met Afgantsy, Sovjetsoldaten die vochten in Afghanistan. “Amerikanen hebben geen helden. Die zijn alleen helden als je ze betaalt.” Ik gaf hem meteen gelijk, en liep nog even naar Pavel Stepanov. Wist hij ook wanneer de plaquette voor Frolov in Moskou geplaatst zou worden? Nee, dat was nog niet bekend. 

Er zal ongetwijfeld over bericht worden, en dat doe ik dan op mijn beurt uiteraard ook hier op dit weblog.

Tel maar: zes soldaten - elf benen. En nog veertien andere opvallende details in de kleurrijke decoraties in de Moskouse metro.

Moskouse metro station Otradnoje

De Moskouse metro is overweldigend. Voor alle pracht en paal kom je ogen tekort. Vijftien ondergrondse details die u bij een eerste bezoek zeker zijn ontgaan. (Ietsje meer toelichting bij alle vijftien – in het Russisch -  vindt u hier.) Om te beginnen: station Otradnoje. Zes soldaten, elf benen. De derde van links mist er eentje.

 

Majakovskaja metro Frolov zeppelin mozaïek

Majakovskaja. Geopend in 1938. De bogen zijn gemaakt op machines die eigenlijk bestemd waren voor de bouw van zeppelin-karkassen. Die zijn er nooit gekomen. Gooi je met kracht een muntje langs de boog, dan haalt dat de grond aan de andere kant. Over de maker (niet de ontwerper) van de prachtige mozaïeken in het plafond schreef ik hier.)  

metrostation Revolutieplein Plosjtsjad Revoljoetsi beelden matrozen

Plosjtsjad Revoljoetsi. Voor deze matroos-vlaggenseiner stond Olimpi Roedakov model. Later, als kapitein 1ste klasse, danste hij een wals met koningin Elizabeth op de dag van haar kroning. (Dit moet ik nog eens natrekken – eerder schreef ik al over de opmerkelijke geschiedenis van Arkadi Gidrat, de hoogspringer die model stond voor een ander beeld op het station.)

 

Ochotny Rjad decoraties metro Rusland

Ochotny Rjad. Deze tegeltjes zijn met opzet onbedekt gelaten, om te laten zien hoe de muur er tussen 1935 en 2007 uitzag. Ze zitten ter hoogte van de eerste wagon in de richting van Boelvar Rokossovskogo.  

 

metrostation Moskou Dostojevskaja Dostojevski

Dostojevskaja. Hier kunt u een tiental lijken op de muren zien. 

 

Koerskaja cirkellijn Moskou

Koerskaja. Het bord vermeldt: Koerskaja Grote Ringlijn. Toen het station gebouwd werd, waren er nog plannen voor twee ringlijnen, een kleine en een grote. Het is er bij eentje gebleven en die heet gewoon Ringlijn.

 

beeld hond zwerfhond metro Moskou Mendelejevskaja

Mendelejevskaja. Beeldje van de zwerfhond die rond het station leefde en in 2001 werd doodgestoken. Het is gewijd aan alle zwerfhonden.

 

kroonluchters metrostation Marksistskaja

Marksistskaja. Het ontwerp van de kroonluchters symboliseert de spiraalvormige ontwikkeling uit het dialectisch-materialisme .

 

marmer metro Moskou station Park Pobedy

Park Pobedy. In het marmer dat her en der in de metro is gebruikt, zijn veel fossielen te zien. De grootste, met een doorsnee van 50 cm, zijn te vinden op station Park Pobedy.

 

soldaat mobieltje Kievskaja metrostation Moskou

Kievskaja. Een soldaat in de Burgeroorlog met mobieltje en laptop.

 

Tsereteli kerken Moskouse metro Troebnaja kruizen kruisjes

Troebnaja. Glas-in-lood van Zoerab Tsereteli. Op de koepels ontbreekt een kruis, tot ergernis van vele passagiers, die na de opening van het station in 2007 her en der op Tsereteli’s creaties zelf maar een kruisje aanbrachten.

 

metro Dobryninskaja mozaïek Gagarin Stalin

Dobryninskaja. Hier wordt Gagarin meegedragen, maar die was in 1950 bij de opening van het station 15 jaar oud … Drie keer raden wie er eerst op het mozaïek stond afgebeeld.

 

Romulus Remus metro Moskou station Rimskaja

Rimskaja. Romulus en Remus op een omgevallen pilaar, onderdeel van de enige fontein in de Moskouse metro.

Petrovsko-Razoemovskaja marmer metro Rusland Moskou

Petrovsko-Razoemovskaja. Uit de toelichting wordt mij niet duidelijk hoe dit hoofd in het marmer is ontstaan, maar het effect was onbedoeld.  
 

Novokoeznetskaja metrostation banken marmer kerk

Novokoeznetskaja. De grote banken zouden afkomstig zijn uit de eerste Christus Verlosserkathedraal. Volgens een andere versie zijn ze gemaakt van marmer uit de kerk. 

Arkadi Gidrat: de bronzen student-hoogspringer van het Moskouse metrostation, vermist in de oorlog, zestig jaar later opgegraven.

Het is de schuld van die hond en die kip, natuurlijk, beneden in de hal van metrostation Revolutieplein in Moskou. Die krijgen alle aandacht, die kent iedereen, die hond met z’n glimmende snuit en die kip met z’n blinkende vleugel. Die blinken en glimmen, omdat iedereen ze even wil aanraken. Dat brengt geluk.

Alle andere beelden op het station, en dat zijn er nogal wat, zijn daardoor een beetje ondergesneeuwd geraakt – onterecht, zoals mag blijken uit het verhaal van de in brons gegoten student, die met een boek op zijn schoot zit bij doorgang nummer zeven naar het eigenlijke perron.

Olga Gidrat, de dochter van Arkadi

Olga Gidrat, de dochter van Arkadi

Dat verhaal, dat ik niet kende (door toedoen van die hond en die kip dus), kwam ik onlangs tegen, op 3 december om precies te zijn. Dat is de Dag van de onbekende soldaat, een gedenkdag die dit jaar voor het eerst op de Russische kalender staat. Het metrostation werd voor de oorlog aangelegd. Na de oorlog kreeg de bronzen student beneden regelmatig bezoek van een jonge vrouw, zíjn vrouw, en van zijn dochter, die hoopten dat zij hem ooit ook nog eens in het echt zouden zien. In 2001 kreeg die dochter een telefoontje: haar vader, al die jaren vermist, was opgegraven in de provincie Leningrad, bij de Sinjavski hoogten, waar in de oorlog zwaar was gevochten.

 

De beelden in metrostation Revolutieplein zijn van de hand van Matvej Manizer. Hij gebruikte echte modellen. Dat de opgegraven stoffelijke resten van de bij Sint-Petersburg opgegraven soldaat gekoppeld konden worden aan het bronzen beeld in Moskou, was te danken aan een papiertje dat hij in een medaillon bij zich had gedragen. Het kon, aangetast door vocht, met moeite worden ontcijferd. Zijn naam stond erop: Arkadi Antonovitsj Gidrat. Dankzij de niet erg alledaagse achternaam was de speurtocht naar nabestaanden relatief eenvoudig.

Arkadi Gidrat werd in 1911 geboren in Kaloega. In de jaren dertig was hij een succesvolle atleet. Als hoogspringer was hij meervoudig kampioen van Moskou en met 1.91,5 meter was hij recordhouder van de Sovjetunie. Hij vocht in de Finse oorlog, hij was docent aan het Moskouse Instituut voor Lichamelijke Opvoeding, totdat de Tweede Wereldoorlog voor de Sovjetunie begon. Arkadi Gidrat sneuvelde in de herfst van 1941.

De volgende keer dat ik op het Moskouse metrostation Revolutieplein ben, loop ik de hond en de kip voorbij en breng ik een groet aan Arkadi Antonovitsj Gidrat.

(Ik werd op Arkadi’s verhaal geattendeerd door Iryna Savenko.)