---------------

Onderstaand artikel verscheen op 14 oktober in het Russisch op de website van blogger, fotograaf en activist Ilja Varlamov.

Vroeger gingen oorlogen om gebieden, in de 20ste eeuw werd er vooral oorlog gevoerd om natuurlijke hulpbronnen, in de 21ste eeuw wordt er oorlog gevoerd om hersens. En de oorlog van de 21ste eeuw zijn we aan het verliezen. Laten we eerlijk zijn: het is totaal onbelangrijk of de Krim is teruggekeerd in de thuishaven of niet. Het doet er niet toe of Poetin de Koerillen weggeeft of niet. Zelfs als we morgen Alaska terughalen, verandert er globaal gezien niets. Olie en andere hulpbronnen zijn ook niet zo belangrijk, zoals de laatste crisis heeft aangetoond. We hebben veel natuurlijke hulpbronnen, nou en? Wat kunnen we ermee? Smeer je olie op je brood? En als de prijzen dalen, is het meteen ellende. Meteen wankelt de begroting, iedereen loopt bedroefd rond en zit met z’n handen in het haar.

Maar je hebt ook Singapore, bijna net zo groot als Moskou. De economie is een van de minst corrupte ter wereld en bezet de bovenste plaatsen op de ranglijsten van economische vrijheid. In dat land zijn de prijzen stabiel en is het BNP per hoofd van de bevolking een van de hoogste ter wereld. Het heeft geen hulpbronnen, het heeft geen grondgebieden. Zelfs zoet water kopen ze in Maleisië. Maar het levenspeil van de lokale bevolking is zeer behoorlijk. En naast de lokale bevolking gaan er uit heel de wereld mensen naartoe om er te werken. En je hebt Japan, niet het grootste land ter wereld en niet het rijkste aan hulpbronnen. Het is net zo groot als de provincie Tomsk. Maar het is een van de sterkste economieën ter wereld. Kort geleden bezette het de tweede plaats achter de VS. De beste techniek, uitstekende auto’s. Maar dat weet u allemaal zelf ook, dat hoef ik u niet te vertellen.

In de moderne wereld gaat het om hersens. Het land dat goede werk- en levensomstandigheden creëert, overwint. De moderne mens is mobiel en heeft een opleiding. De culturele barrière wordt lager. In de 19de en zelfs de 20ste eeuw was verhuizen naar een ander land nog een grote stap en een zeer zware beproeving voor een mens. Tegenwoordig is het een beetje stress, en voor jongeren is het helemaal een fluitje van een cent. Dankzij de moderne technologieën voelt u zich bijna waar ook ter wereld thuis. U raakt uw kennissenkring niet meer kwijt, zelfs uw taxi bestelt u in Moskou en New York met één en dezelfde app, en uw favoriete koffie drinkt u in één en dezelfde Starbucks. Vroeger moest je op een nieuwe plek een nieuw leven beginnen. Wanneer u tegenwoordig een baan wordt aangeboden, koopt u in twee klikken een ticket, in nog twee klikken huurt u woonruimte en morgen gaat u in Londen naar uw werk. Voor jongeren zijn er sowieso geen grenzen. Voor hen is het makkelijker om naar Londen te vliegen dan naar Omsk. Zij kiezen voor waar het beter is.

Ik heb geen contact met al mijn oud-klasgenoten, maar onlangs werd ik nieuwsgierig naar hoe iedereen zijn weg in het leven had gevonden. Ik ging naar ze op zoek op de soiale media. De slagvaardigsten en meest getalenteerden waren vertrokken. Naar Europa, naar de VS, naar Israël. En dat is een probleem. Ze hadden in Rusland kunnen blijven, maar zijn vertrokken.

Ik probeer elk jaar naar Silicon Valley te gaan en jongens van ons te ontmoeten die vertrokken zijn om daar te gaan werken. Ze zijn vertrokken omdat daar meer mogelijkheden zijn. Omdat ze daar minder risico’s lopen. Omdat hun bedrijf daar niet onder wild-westomstandigheden wordt ingepikt. Omdat daar een rechtbank is die niet na een telefoontje een zaak afstempelt. Zulke voorbeelden zijn er volop. Grote en kleine. Ze trainen nu de nationale skiselectie van de VS, omdat in Rusland niemand op hen zat te wachten. Anderen werken gewoon bij bekende it-bedrijven en creëren producten die u elke dag gebruikt. En dat is een nederlaag voor Rusland.

Van Doerov *) hebben ze het bedrijf afgepikt en hij is vertrokken uit het land – dat is een nederlaag voor Rusland. Sjarapova, de trots van Rusland, die woont en traint in de VS, dat is een nederlaag voor Rusland. Ja, formeel is ze Russisch staatsburger. Maar haar werk komt ten goede aan de Amerikaanse economie. Haar trainingsschool ontwikkelt ze in de VS. U kunt ongetwijfeld de lijst zelf moeiteloos aanvullen.

Zulke nederlagen vallen niet zo op, vergeleken bij het verlies van bijvoorbeeld grondgebieden. Grondgebieden kan je aanwijzen op de kaart. Maar verlies van hersens kan je niet aanwijzen op kaarten en in schema’s. Maar die nederlagen doen het land veel meer pijn dan u misschien denkt.

De wereld vliegt tegenwoordig in Amerikaanse en Europese vliegtuigen en rijdt in Japanse en Duitse auto’s. En wij kunnen zelfs geen werkbanken meer maken. U wist dat misschien niet, maar loop binnen bij een willekeurige moderne fabriek en u ziet er geen Russische werkbanken. Ik sprak een keer met een plaatsvervangend directeur van één van onze defensiefabrieken. Ze waren net onder de sancties gevallen. “Het ergste is niet dat we nu geen kredieten meer krijgen van buitenlandse banken; geld dat vinden we wel. Het ergste is dat we niet op tijd voldoende hogeprecisie-werkbanken hebben kunnen kopen.” Dat is het.

Je kunt je zo veel als je wilt op de borst kloppen met de Boelava en de Iskander, maar er zijn geen mensen. Ze zijn er gewoon niet. Er is niemand om de ruimte in te vliegen. Er is niemand om de steden te besturen.

De vampiers die in de Doema zitten, doen een wedstrijdje ‘wie de idiootste wet aanneemt’. Vertrekt het volk? “Laten we uitreisvisa invoeren! Laten we eisen dat alle buitenlandse rekeningen worden opgeheven! En de dubbele nationaliteit moet ook worden afgeschaft!” En telkens bij zo’n voorstel is er wel een groep mensen die zijn koffers pakt en een enkeltje koopt.

Gisteren werd ik gebeld door een journaliste die vroeg wat ik dacht van het zoveelste voorstel. Het ging over iets onzinnigs, dat ze alle messengers willen verplichten om de gebruikers te identificeren en te controleren dat niemand bij het berichten versturen de wet overtreedt. En diezelfde verplichting willen ze opleggen aan sites waar commentaren geplaatst worden. Wat ik daarvan denk? Ik denk er niks over. Ik denk dat er weer een groep jongeren, getalenteerde en ondernemende lui, die van Rusland houden, die hier zouden willen leven en werken, hun koffers pakken en in de VS of Europa gaan werken. Omdat niemand een bedrijf wil opbouwen, dat morgen door een zwakzinnige vampier van Staatstelecomtoezicht (Роскомнадзор) of de FSB plots wordt gesloten.

Omdat je vandaag de dag in het land rechter Serebrjannikova hebt van de regionale rechtbank in Tsjernojarsk (provincie Astrachan), die bepaalt dat Wikipedia geblokkeerd moet worden vanwege een onschuldig lemma over charas. En omdat je Staatstelecomtoezicht hebt, die gaan lopen zwaaien met een knuppel en een project dreigen te blokkeren dat dagelijks door miljoenen mensen wordt gebruikt. En ergens zit een toekomstige Elon Musk of Steve Jobs en denkt: “Moet ik in Rusland wel een nieuw project lanceren?”

Elk ticket voor een enkele reis is een nederlaag voor Rusland. Wat #wegwezen (#поравалить) **) betreft is het al een hele tijd duidelijk. Zelfs als de FSB morgen alle uitreispaspoorten inneemt, Rusland uitreisvisa invoert en de grenzen sluit, verandert er niets wezenlijks. Want voor een modern, sterk land is het niet alleen belangrijk dat zijn burgers zich thuis kunnen ontplooien, maar is ook de aanvoer van vers bloed van belang. Wie van overal de beste krachten verzamelt, wie de omstandigheden creëert waarop die beste krachten af komen, die zal overwinnen. Elke succesvol project in de VS, Europa of China, is een internationaal team van de besten op hun gebied. Of het nou een of andere it-startup is of de Large Hadron Collider. En hier heeft Rusland helemaal niets te bieden.

Alle ontwikkelde landen strijden met elkaar om de meeste hersens aan te trekken. Ook China heeft zich in de strijd gemengd. Gewoon kopieën maken, dat deden ze daar vroeger. Nu is een leidende rol in de wereld hun doel. China is niet meer tevreden met de rol van fabriek-voor-de-wereld. En de omstandigheden gaan ze creëren. En men gaat naar China om te werken, om er een bedrijf te openen. En China begint langzaamaan met de ellebogen de oude leiders opzij te duwen.

Ik wil niet eindigen in mineur. Maar ik zie voorlopig niet dat mijn land er op de een of andere manier voor aan het zorgen is dat getalenteerde, slimme, jonge mensen hier zouden willen wonen en werken. Ik heb het niet over stokoude acteurs en zangers die voor geld nog bereid zijn om het staatsburgerschap van Somalië in ontvangst te nemen. Ik heb het over hersens. Over die mensen die nieuwe producten kunnen scheppen, die een bedrijf tot ontwikkeling kunnen brengen, die raketten de ruimte in kunnen sturen, die onze steden kunnen besturen. Ze zijn er niet.

Hebben ze u bang gemaakt met de derde wereldoorlog? Hoe stelt u zich die voor? Radioactieve as? Laserstralen uit de ruimte? Robots? Nee. De derde wereldoorlog is al begonnen. Het is een oorlog om hersens. En die zijn wij vooralsnog aan het verliezen.

(Vertaling: Egbert Hartman)

------------------------

*) Pavel Doerov, één van de oprichters van Vkontakte, zeg maar: het Russische Facebook.
**) Deze hastag was enkele jaren geleden populair als noemer voor de discussies over de vraag of je maar beter kon emigreren of niet.