Er zijn foto’s die je maar één keer hoeft te zien om ze nooit meer te vergeten. Dit is er zo eentje, van Alexey Titarenko:
Titarenko (1962) maakte de foto in 1993 in Sint-Petersburg bij de ingang van metrostation Vasileostrovskaja. Een aantal jaren was dat ‘mijn’ metrostation wanneer ik in de stad verbleef – maar dat doet er nu even niet toe.
De foto maakt deel uit van de serie Stad van Schaduwen. De beelden uit die serie dateren uit de chaotische jaren negentig, maar hebben door de gebruikte techniek iets tijdloos. De mensen zijn vrijwel allen onherkenbaar en zijn teruggebracht tot schaduwen die zweven door een stad waar het leven zwaar is en het onmogelijk lijkt om je thuis te voelen.
De verleiding is groot om over de mystiek van Sint-Petersburg te beginnen, een thema dat sinds haar stichting in 1703 aan de stad gekleefd zit. Zelf houd ik daar niet zo van, maar Titarenko doet dat (zie de documentaire hieronder) onomwonden, met verwijzingen naar de ziel van de stad, naar schaduwen die uit een andere wereld lijken te komen en – uiteraard - naar het werk van Dostojevski. (De foto's hieronder komen ook uit andere series van Titarenko.)
Titarenko zet zijn werk, en dan met name zijn winterfoto’s, af en toe wel erg zwaar aan. Te zwaar? Je ziet onbestemde dreiging en onzekerheid, groepen mensen die plots alle zekerheden van het bestaan kwijt zijn en die – niet voor het eerst in de twintigste eeuw - maar moeten zien te overleven. Sommige beelden doen denken aan het Leningrad van de Tweede Wereldoorlog. Dat je als kijker die link legt, is geen toeval. De associatie met de oorlog drong zich aan Titarenko op en dat gevoel legde hij vast in zijn foto’s. Op zijn site beschrijft hij hoe hij in de jaren negentig door de stad liep en uitgeputte, ondervoede, op schaduwen lijkende mensen zag, op de grens van waanzin, op zoek naar eten. “Zoiets had zich niet meer voorgedaan sinds het beleg van de stad door de Nazi’s.” Dat gevoel geeft hij in zijn somberste foto’s op fascinerende wijze weer, maar mij zijn die inderdaad te zwaar aangezet.
Hieronder, in drie delen, een documentaire over Titarenko (helaas met een Amerikaanse voice-over). Op 6.19 in deel 2 praat hij over de foto waarmee het hem naar eigen zeggen gelukt is om de sfeer van Sint-Petersburg vast te leggen. Tegen het einde van deel 2 en in deel 3 gaat het over het ambacht: hoe maakt hij zijn foto’s en wat gebeurt er allemaal nog mee in de – Titarenko werkt met film – donkere kamer.
De foto die volgens Titarenko de sfeer van Sint-Petersburg vangt
Titarenko woont tegenwoordig in New York. Meer over hem kunt u lezen op zijn site.