Stalingrad

Een nieuw wapen voor de provincie Volgograd?

(Eerste publicatie: 10-4-2011)

Ik vind dit wel een aardig wapen, maar er zijn nogal wat mensen die daar anders over denken. Wat we hier zien is een ontwerp van kunstenaar Vladislav Koval voor een nieuw wapen van de provincie (dus niet de stad) Volgograd. Hieronder staat het huidige wapen en daar deugt volgens Vladislav helemaal niks van:

Герб Волгоградской области.jpg

Wat is volgens Koval het probleem? Dat standbeeld, die vrouw met dat zwaard. In het echt torent dat beeld hoog uit boven de hoofdstad Volgograd, ter nagedachtenis aan de Tweede Wereldoorlog, toen Volgograd nog Stalingrad heette. De regels van de heraldiek staan volgens Koval een menselijke afbeelding op een wapen niet toe. Daarom is het wapen van de provincie Volgograd nooit officieel geregistreerd door de presidentiële wapencommissie. En dat kan natuurlijk niet. 

Als lid van de Publieke Kamer diende kunstenaar Kovalov bij de provinciale Doema zijn voorstel in voor een nieuw provinciaal wapen. Hij baseerde zich daarbij op het oude wapen van Tsaritsyn, de stad die in 1925 werd omgedoopt in Stalingrad (en in 1961 in Volgograd). Hier dat oude stadswapen:

In het ontwerp van Koval voor het provinciale wapen – zie bovenaan dit stukje - komt de steur dus weer terug. De twee nieuwe exemplaren symboliseren volgens de kunstenaar de Volga en het Volga-Donkanaal.

Een van de bekendste symbolen van de Tweede Wereldoorlog (die vrouw met dat zwaard) vervangen door twee vissen, dat is vragen om problemen. Boze reacties kwamen er van de Unie van Sovjetofficieren, de Beweging ter ondersteuning van leger, defensie-industrie en militaire wetenschap, de Nationale vakbond van militairen, de Club Stalingrad en de sectie deelnemers aan de Slag van Stalingrad van de Veteranenraad van Volgograd. Wij denken dat Kovals voorstel voor een nieuw wapen het niet gaat halen. 

Verkijkt u zich overigen niet op die Koval. Hij is een gevestigde naam (hij ontwierp onder meer mooie Sovjet-postzegels) en is in elk geval een doorzettertje. Zijn eerste ontwerp voor een nieuw provinciaal wapen dateert al van 1998 (iets met een blauw Andreaskruis – ik heb er geen afbeelding van gevonden). Het werd afgewezen. En in 2007 leverde hij dit mooie ontwerp af voor een nieuw stadswapen (ook afgewezen):

Ik kan het niet laten om nog even een heel ander wapen te laten zien. Het is van de stad Magnitogorsk, waar ik ooit eerder over schreef. (U kunt klikken op dat driehoekje wat u wilt, er start géén filmpje. Het is het symbool van ijzererts.):

n wat dacht u van dit wapen? Kamtsjatka! 

De Madonna van Stalingrad

(Eerste publicatie: 10-12-2009)

Een schrijnende titel: de Madonna van Stalingrad… De tekening werd gemaakt door Kurt Reuber op kerstavond 1942 in het door de Russen omsingelde Stalingrad, op de achterkant van een Russische landkaart. Reuber schreef er zelf nog over aan zijn familie:

"Dann habe ich für den Generals-, die sechs Mannschafts- und die beiden Offiziersbunker gemalt - ich habe lange bedacht, was ich malen sollte - und dabei herausgekommen ist eine "Madonna" oder Mutter mit Kind... Meine Lehmhöhle verwandelte sich in ein Atelier. Dieser einzige Raum, kein nötiger Abstand vom Bild möglich!.. Dauerndes Anstoßen, Hinfallen, Verschwinden der Stifte in den Lehmspalten. Für die große Madonnenzeichnung keine rechte Unterlage. Nur ein schräggestellter, selbstgezimmerter Tisch, um den man sich herumquetschen musste, mangelhaftes Material, als Papier eine russische Landkarte ...

Das Bild ist so: Kind und Mutterkopf zueinander geneigt, von einem großen Tuch umschlossen. "Geborgenheit" und "Umschließung" von Mutter und Kind. Mir kamen die johanneischen Worte: Licht, Leben, Liebe. - Was soll ich dazu noch sagen? Wenn man unsere Lage bedenkt - in der Dunkelheit, Tod und Hass umgehen - und unsere Sehnsucht nach Licht, Leben und Liebe, die so unendlich groß ist, in jedem von uns ..."

Misschien is het ongepast, maar ik moet opeens denken aan een voorval in Rotterdam in de meidagen van 1940. Een Duitse soldaat zegt op straat bezorgd tegen een inwoonster: Gehen Sie nach Hause. Waarop de inwoonster hem toevoegt: Gehen Síe nach Hause!

Kurt Reuber kwam in elk geval nooit meer thuis. Hij overleed begin 1944 in een krijgsgevangenenkamp in Jelaboega, waar hij ook nog een Madonna had getekend: de Gefangenen-Madonna:

De Madonna van Stalingrad werd – samen met een brief van Reuber aan zijn familie – door een gewonde officier op een van de laatste vluchten uit Stalingrad meegenomen naar Duitsland. In 1983 werd de tekening door de familie geschonken aan de Gedächtniskirche in Berlijn, waar hij sindsdien hangt als symbool van verzoening. Een kopie hangt in de kerk van de katholieke gemeenschap van Stalingrad, dat tegenwoordig Volgograd heet.

Update: In februari 2013 was ik in Berlijn en natuurlijk bracht ik een bezoek aan de Gedächtniskirche. En in 2019 was ik in Wolgograd/Stalingrad in de kerk waar de kopie hangt.