(Eerste publicatie: 10-12-2009)
Een schrijnende titel: de Madonna van Stalingrad… De tekening werd gemaakt door Kurt Reuber op kerstavond 1942 in het door de Russen omsingelde Stalingrad, op de achterkant van een Russische landkaart. Reuber schreef er zelf nog over aan zijn familie:
"Dann habe ich für den Generals-, die sechs Mannschafts- und die beiden Offiziersbunker gemalt - ich habe lange bedacht, was ich malen sollte - und dabei herausgekommen ist eine "Madonna" oder Mutter mit Kind... Meine Lehmhöhle verwandelte sich in ein Atelier. Dieser einzige Raum, kein nötiger Abstand vom Bild möglich!.. Dauerndes Anstoßen, Hinfallen, Verschwinden der Stifte in den Lehmspalten. Für die große Madonnenzeichnung keine rechte Unterlage. Nur ein schräggestellter, selbstgezimmerter Tisch, um den man sich herumquetschen musste, mangelhaftes Material, als Papier eine russische Landkarte ...
Das Bild ist so: Kind und Mutterkopf zueinander geneigt, von einem großen Tuch umschlossen. "Geborgenheit" und "Umschließung" von Mutter und Kind. Mir kamen die johanneischen Worte: Licht, Leben, Liebe. - Was soll ich dazu noch sagen? Wenn man unsere Lage bedenkt - in der Dunkelheit, Tod und Hass umgehen - und unsere Sehnsucht nach Licht, Leben und Liebe, die so unendlich groß ist, in jedem von uns ..."
Misschien is het ongepast, maar ik moet opeens denken aan een voorval in Rotterdam in de meidagen van 1940. Een Duitse soldaat zegt op straat bezorgd tegen een inwoonster: Gehen Sie nach Hause. Waarop de inwoonster hem toevoegt: Gehen Síe nach Hause!
Kurt Reuber kwam in elk geval nooit meer thuis. Hij overleed begin 1944 in een krijgsgevangenenkamp in Jelaboega, waar hij ook nog een Madonna had getekend: de Gefangenen-Madonna:
De Madonna van Stalingrad werd – samen met een brief van Reuber aan zijn familie – door een gewonde officier op een van de laatste vluchten uit Stalingrad meegenomen naar Duitsland. In 1983 werd de tekening door de familie geschonken aan de Gedächtniskirche in Berlijn, waar hij sindsdien hangt als symbool van verzoening. Een kopie hangt in de kerk van de katholieke gemeenschap van Stalingrad, dat tegenwoordig Volgograd heet.
Update: In februari 2013 was ik in Berlijn en natuurlijk bracht ik een bezoek aan de Gedächtniskirche. En in 2019 was ik in Wolgograd/Stalingrad in de kerk waar de kopie hangt.