(Eerste publicatie: 27-11-2009)
Aanbevolen: Похороните меня за плинтусом (Begraaf me achter de plint) van Pavel Sanajev. Nieuw is het niet. Het werd al in 1996 gepubliceerd in het tijdschrift Oktjabr, zeven jaar later verscheen het in boekvorm en het deed nogal wat stof opwaaien. Volgende week gaat de film in première.
Mij was het boek ontgaan, de ophef heb ik niet gevolgd. Daardoor begon ik er aan zonder enige voorkennis. Gelukkig maar, want zelden ben ik al lezend zo geweldig op het verkeerde been gezet.
De achtjarige Sasja – de hoofdpersoon – krijgt dagelijks scheldkanonnades te verwerken van zijn oma. Oma doet dat virtuoos, het effect is hilarisch, je hoopt dat het nog pagina’s doorgaat. Maar al snel gaat het wringen. Je wordt een familiedrama ingezogen dat beschreven wordt vanuit een achtjarig kind. Sasja is het onderwerp van een machtsstrijd tussen zijn oma en zijn moeder. Oma heeft hem in huis genomen, omdat zijn moeder het houdt met een ‘bloedzuigende lilliputter uit Odessa’. Door die ‘lilliputter’ raakt ze de invloed over haar dochter kwijt. Gaandeweg blijkt die ‘lilliputter’ de enige normale volwassene in het leven van Sasja. Hij zorgt er uiteindelijk voor dat Sasja weer terugkomt bij zijn moeder.
Oma wekt – ondanks haar toverachtig taalgebruik – afkeer op. Totdat ze aan de telefoon iemand vertelt over haar eigen leven, mede mislukt door de oorlog en andere ellende onder Stalin. Dan mengt mijn afkeer zich met medelijden.
Volgens Pavel Sanajev is zijn boek een vrij accurate beschrijving van zijn jeugd. De ‘lilliputter’ is in werkelijkheid zijn stiefvader, de vermaarde acteur/regisseur Rolan Bykov, aan wie het boek is opgedragen.
Enkele meningen over het boek, de meeste geplukt uit deze recente discussie op internet:
- Dit boek brengt de literatuur, en dus het hart van de lezer, alleen kwaadaardigheid en haat
- Dit is een boek over hoop en vergeving
- Dit boek heeft het niveau van een opstel uit de derde klas
- Het eerste geniale boek over een jeugd sinds The catcher in the rye
- In potentie gaat in ons allen een oma als die van Sasja schuil
- Iedereen die oma gaat worden, moet dit lezen
- Ik kreeg het aangeraden als komisch boek. Maar na het lezen verkeer ik in een shock. Die oma is niet uniek, er wordt niets overdreven, ik heb zoiets meermalen gezien.
- Dit boek gaat over ons, over onze mentaliteit en ons volk, dat is het verschrikkelijke en het geniale ervan.
De film ga ik zeker niet zien, die kan alleen maar tegenvallen.
