(Eerste publicatie: 7-4-2013)
Ik voorzie dat een zekere stad in Rusland, zo’n zes uur met de trein van Moskou, een pelgrimsoord gaat worden voor lezers van Russische literatuur. Oorzaak: het boek Описание города (Beschrijving van een stad) van Dmitri Danilov.
Danilov neemt zich aan het begin van zijn boek voor om de bewuste stad, die nergens met naam wordt genoemd, een jaar lang, een keer per maand te bezoeken en simpelweg te beschrijven wat hij ziet. De stad moet in zijn vezels gaan zitten. (Een betere vertaling voor войти в печенки heb ik zo gauw niet.)
En meteen vanaf de eerste pagina, er is geen ontkomen aan, vraagt de lezer (die dan wel in een paar Russische provinciesteden moet zijn geweest) zich af: waar zijn we hier? Dit ken ik, is dit niet …? Ja, dit moet … zijn, of wacht even, dat kan niet want … Danilov voedt de lezer met topografische aanduidingen die je onmiddellijk herkent. Zo loopt hij regelmatig door de “straat vernoemd naar een maand”, die niet ver is van de “straat vernoemd naar een Bulgaar”. Over de perrons van het station loopt een hoge voetgangersbrug, er is een breed water, er zijn steile oevers en sluimerende bossen in de buurt. Er is een busstation vlak bij een kerkhof en van het oude vliegveld is de verkeerstoren nog te zien. Door deze laatste details, en nog tal van andere die precies klopten, dacht: dit móet Voronezj zijn, de Russische provinciestad die ik het beste ken …
Dmitri Danilov
Danilov maakt tal van ritjes per elektritsjka en bus, pakt de taxi, belandt in een “dorp van twee woorden” (bij Voronezj heb je zo’n dorp: Novi Oesman), bezoekt voetbalwedstrijden en somt keurig op wat hij zoal ziet. Ontroering, spanning of mooie zinnen ontbreken in het boek. Wat je bij de les houdt, is het vervreemdende effect van al die opgestapelde details. Je loopt door een stad die je kent, maar waarvan je de naam niet weet, en je ervaart de Russische provincie: veelal slaapverwekkend, met meer dan genoeg absurdisme om klaarwakker te blijven.
Eén voorbeeld. In de rust van een voetbalwedstrijd komen cheerleaders het veld op. Ze maken “gematigd wanstaltige” dansbewegingen en Danilov citeert zonder verder commentaar regeltjes tekst van het lied dat daarbij uit de muziekinstallatie klinkt: “Johnny, la gente esta muy loca. What the fuck”. Overkomt mij zoiets, dan is mijn dag goed en verzoen ik me ter plekke met alles en iedereen in Rusland.
Iets dergelijks geschiedt met Danilov. In de loop van zijn bezoeken constateert hij al dat de stad inderdaad in zijn vezels is gaan zitten, om aan het einde te concluderen: “Het is me gelukt om te gaan houden van deze stad, die, ronduit gezegd, niet de vrolijkste en mooiste op Aarde is. Want in de loop van een jaar twaalf keer in een stad verblijven en er dan nog niet van gaan houden – dan moet je wel een buitengemene, onberispelijke, door en door ijzeren ellendeling zijn.”
De stad die Danilov beschrijft is niet Voronezj. Wilt u weten welke stad het wel is – en daarmee bij voorbaat uw leesplezier bederven – klik dan op deze link.
Van Dmitri Danilov verschenen in een Nederlandse vertaling De horizontale stand en Zwarte en groene (uitgeverij Douane). Die heb ik niet gelezen.