(Eerste publicatie; 12-7-2013)
Op 16 augustus 1945 legt het Japanse Kwantung-leger in Mantsjoerije de wapens neer. Zo’n 600.000 Japanse soldaten raken krijgsgevangen en worden naar de Sovjetunie getransporteerd. Pas in 1956 keren de laatsten van hen weer terug naar hun vaderland.
Een van de soldaten is Kiuchi Nobuo. Terwijl de meeste Japanners in kampen in Siberië belanden, is voor Nobuo de Oekraïne het eindstation. Hij overleeft zijn gevangenschap en deed er in de vorm van tekeningen verslag van.
Zij zoon beheert een website waarop de tekeningen te zien zijn. Helaas zijn de feitelijke gegevens op de site schaars en is de kaart met de lange weg die Nobuo heeft afgelegd in het Japans. Bij een van de tekeningen staat vermeld: “Aan het eind van 1947 werden we van het kamp in Slavjansk [de stad ten noorden van Donetsk, neem ik aan - EH] overgebracht naar een kamp met Hongaren”. Concreter wordt het nergens en hoeveel jaar hij in de USSR heeft vastgezeten en waar verder precies – ik heb het niet kunnen vinden. Het maakt de tekeningen niet minder boeiend.
"Davai, davai!"(Move, move!) - 40 men were hustled into 18-ton freight car and the doors were shut tight from outside. Every other car was secured by machinegunners. 50-car train departed west.
From North Korean port of Heungnam we went to small soviet port of Posyet. After that we had some forced march along longest 20 km fields. It was pretty hard for some of us and mud was all over them.
De tekeningen schetsen een beeld dat overeenkomt met de verhalen die ik elders over de Japanse krijgsgevangenen en hun woon- en werkomstandigheden tegenkwam. Honger en andere ontberingen genoeg, maar ook contacten met de lokale bevolking (de arbeid werd vaak buiten de kampen verricht) die het verblijf in dat verre land draaglijker maakten.
"Here, "japanese", have a potato."
Girls are very kind in every country. They say that Ukraine has very fertile grounds that's why they plant so many potatoes.
Every country has so called executives. There was an eccentric old man among german soldiers who distributed duties among Japanese soldiers.
Men and women took part in rebuilding the city after the end of WWII. Valiant women were handling even the most dangerous jobs. It was hard to imagine something like this in Japan those days. Some of russian women were even attracted to japanese soldiers. Those were beautiful moments.
Op het Japanse kaartje van Kiuchi Nobuo kan ik niet zien of hij ook in Jelaboega heeft gezeten. Dat kamp wordt veel genoemd in verhalen over de Japanse gevangenen in de USSR. Er zaten ook Duitsers. Het is het kamp waar Kurt Reuber overleed, de maker van de Madonna van Stalingrad (zie mijn verhaal over hem hier.)
En er is nog een naam die meteen bij me opkwam: Efronsinija Kersnovskaja. Zij bracht twaalf jaar door in de Goelag en legde haar ervaringen ook in tekeningen vast. Over haar schreef ik hier. Dit is een tekening van haar:
Wordt vervolgd