(Eerste publicatie: 17-8-2010)
Iedereen dient verplicht om de tien jaar zijn boekenkast te herlezen. Je ontdekt zoveel nieuws! Zo had ik het nooit echt op Nikolaj Gogol. Tot ik vorige week zijn verhalen De Neus en De Mantel nog eens ter hand nam. Wat een genoegen!
Een paar dingen zijn aardig om te vermelden. De voor- en vadersnaam van de arme ambtenaar in De Mantel kende ik natuurlijk nog wel: Akakij Akakijevitsj. Gogol gaf hem ook nog een achternaam: Bajsmatjskin. Dat was ik vergeten.
Op pagina 12 van mijn mooie Russische uitgave uit 1952 gaat Akakij Akakijevitsj langs bij de kleermaker. Die zit op een tafel, in (logisch) de kleermakerszit. Zijn benen, schrijft Gogol, waren, zoals gebruikelijk bij kleermakers die aan het werk zijn, spiernaakt. Daar keek ik van op. Wat ik bijna meteen erg dom vond van mezelf. Blote benen? Blote voeten, natuurlijk! Ik was op het (sorry) verkeerde been gezet door het Russisch, dat één woord heeft voor been én voet: нога. Ik vond het extra dom van mezelf, omdat in mijn uitgave uit 1952 die kleermaker op een tekening staat afgebeeld, met duidelijk zichtbaar een blote voet.
Op pagina 20 staat Akakij Akakijevitsj in zijn nieuwe mantel stil voor een etalage. Hij ziet er een plaatje van een vrouw die haar hele been heeft ontbloot… dacht ik te lezen. Maar het waren mijn verdorven mannehersens die mij hier (opnieuw) op het verkeerde been zetten. Niks geen bloot been, slechts een ontblote voet! Het verhaal speelt in 1842… Dit was extra dom van me, omdat Gogol nota bene eerst nog schrijft dat de dame in kwestie haar schoen had uitgetrokken. Dat signaal bleek kennelijk niet sterk genoeg om mijn hersens weg te houden bij het beeld van een ontbloot damesbeen.
In De Neus kwam ik één van mijn favoriete Russische uitdrukkingen tegen. Majoor Kovaljov komt thuis, in alle staten – want zonder neus – en ziet tot zijn niet geringe ergernis hoe zijn bediende Ivan lui op de divan een beetje naar het plafond ligt te spugen. Laat ik nou altijd gedacht hebben dat die uitdrukking voor onbekommerd lui zijn – op de bank naar het plafond liggen spugen – van na de oorlog was. Of van niet lang daarvoor. Nee, Gogol gebruikt ‘m al! Rest dan de vraag: heeft Gogol die uitdrukking zelf uit het Russisch geplukt of heeft Gogol die uitdrukking aan het Russisch geschonken? Als dat laatste het geval is, er zijn slechtere geschenken denkbaar
De Neus van Majoor Kovaljov, Voznesenski prospekt, Sint-Petersburg