———————
————————-
Hij verdween als een dief in de nacht en er werd sindsdien weinig meer van hem vernomen: Boris Onisjtsjenko, in 1976 in Montreal op weg naar Olympisch goud op de moderne vijfkamp. Hij gokte, speelde vals, werd ontmaskerd en verloor alles. Onisjtsjenko joeg een complete sportnatie het schaamrood op de kaken en wordt in de sportwereld wel de ‘grootste bedrieger ooit’ genoemd. Een geluk voor hem bij een ongeluk: er zijn van zijn bedrog geen beelden. Die hadden hem het leven na zijn diepe val alleen nog maar lastiger gemaakt.
Onisjtsjenko mijdt de pers en heeft zich nooit meer uitgelaten over zijn diskwalificatie. Nooit heeft hij willen uitleggen wat hem bezielde; een 38-jarige sportman, gelauwerd en in de USSR genietend van allerlei privileges. Wereldkampioen in zijn tak van sport en ook al in het bezit van een gouden olympische medaille, al was die dan (in 1972) veroverd in de landenwedstrijd en niet als individu.
De moderne vijfkamp is geen olympisch topnummer, het speelt zich, met dat wat eigenaardige mengelmoesje aan onderdelen, altijd een beetje af in de schaduw. Maar juist in de Sovjetunie stond de sport wel hoog aangeschreven, in elk geval bij de autoriteiten. Dat had te maken met de duidelijk militaristische inslag. Wie kent de onderdelen van de moderne vijfkamp uit zijn hoofd?... Schermen, zwemmen (200 meter vrije slag, was in 1976 nog 300 meter), een concours hippique en 3.000 m hardlopen gecombineerd met laserpistool-schieten (lopen en pistoolschieten waren in 1976 nog afzonderlijke onderdelen). De drie man sterke Sovjetploeg was in Montreal de huizenhoge favoriet.
Schermen was het sterkste onderdeel van Onisjtsjenko. Hij had in Montreal van weinig tegenstanders wat te vrezen, maar nam het zekere voor het onzekere. Bij het schermen licht een lampje op het scorebord op wanneer de punt van het wapen voldoende contact maakt met het lichaam van de tegenstander. Onisjtsjenko betrad het strijdperk met een bewerkte degen: in het handvat had hij een knopje aangebracht. Drukte hij dat in, dan lichtte het scorebord op, alsof er contact was gemaakt met de schermer tegenover hem. Tegen de Engelse ploeg (die uiteindelijk het goud pakte) viel de gelauwerde sportman door de mand. “Ik moet niks meer van hem weten”, verklaarde ploeggenoot Boris Mosolov jaren later in een documentaire. “Hij heeft mij en het hele land bedonderd. Het is erger dan doping.”
Onisjtsjenko won zijn drie partijen tegen de Engelsen, volgens verwachting. Maar in zijn tweede duel, met Danny Nightingale, had een score van hem de Engelse wenkbrauwen al doen fronsen; er leek geen contact te zijn gemaakt. In het volgende gevecht tegen Jim Fox werd het nog gekker. Op het moment dat Onisjtsjenko de Engelsman dacht te raken, boog deze nog net naar achteren. Toch lichtte het lampje op: een score voor de Sovjet-schermer! De coach van de Engelsen protesteerde en Onisjtjenko’s degen werd ingenomen voor controle. De partijen gingen verder en met een andere, onbewerkte degen, boekte Onisjtsjenko tegen andere landen de ene na de andere overwinning. De volgende dag kwam de uitslag van de controle: het geheime knopje was ontdekt. Onisjtjenko werd gediskwalificeerd en dat lot trof ook de twee andere leden van de Sovjetploeg, Mosolov en Pavel Lednjov. Zij mochten nog wel meedoen aan het individuele toernooi. Lednjov won daarin zilver. Hier legt Jim Fox uit wat er gebeurde in zijn gevecht met Onisjtsjenko:
——————-
De leiding van de Sovjet-delegatie (kom daar nog eens om tegenwoordig) gaf het bedrog zonder omwegen toe en diende geen protest in. Voor Mosolov en Lednjov waren de druiven zuur. Op hun accreditatie was te zien dat ze moderne-vijfkampers waren en in het olympisch dorp werden ze nagewezen. Mosolov vertelt in de documentaire: “Onze volleyballers kwamen op me af en vroegen: waar zit ie?” Ze hadden Onisjtsjenko mores willen leren. De gevallen vijfkamper werd voor zijn eigen veiligheid, en ook al bij wijze van straf, weggestopt op een schip.
De officier Onisjtsjenko werd uit het leger ontslagen, verloor zijn sportieve eretitels en werd voor het leven geschorst. The Guardian zette hem in een lijstje van bedriegers in de sport op de eerste plaats. Niet alle bronnen zijn er duidelijk over, maar Onisjtsjenko (Oekraïner van geboorte) zou in Kiev nog wel een baan hebben gekregen als directeur van een sportcomplex.
Blijft de vraag waarom hij in Montreal zo veel op het spel zette, juist bij het onderdeel waarop hij toch al uitblonk. Daar komt geen antwoord op, zolang hij zelf zwijgt. In de documentaire vertelt een sportjournalist nog wel hoe Onisjtsjenko mogelijk op het idee was gekomen. Twee jaar voor de Spelen van Montreal verscheen het boek ‘Vijf dagen en een heel leven’ van Igor Novikov, tweevoudig wereldkampioen moderne vijfkamp. Novikov schrijft daarin: “Wapens worden altijd streng gecontroleerd. En terecht, want er zijn geslepen vijfkampers, die moet je goed in de gaten houden. In Oekraïne had je een vijfkamper, een heel inventief persoon, die steeds iets aan het uitvinden was met een degen en een pistool. Wat hij met het pistool deed, was niet tegen de regels, maar met de degen was duidelijk iets niet in de haak.” De ‘uitvinder’ won van tegenstanders die hun wapen minder goed ‘op orde’ hadden. Die “inventieve” schermer was niet Onisjtsjenko, maar hij zal het boek van Novikov ongetwijfeld gelezen hebben…
Hier de genoemde documentaire: