Een koninkrijk voor bewegende beelden! … Van deze majestueuze vaartuigen, die je rond 1900 nog voorbij kon zien komen drijven over de Wolga. Slechts één kant uit, stroomafwaarts, en elk machtig exemplaar slechts één keer. Bij aankomst werd zo’n beljana – zo heetten ze – afgebroken. Er bleef geen spaan van over.
Bewegende beelden, het had gekund, want beljani (de meervoudsvorm in het Russisch) werden nog tot in de 21ste eeuw gebouwd. Ze dreven vooral over de Volga en haar zijrivieren en vervoerden hout, dat in het lagere stroomgebied schaars was en in het hogere volop aanwezig. Verder dan Astrachan kwamen ze niet. Op de plaats van bestemming werd de lading boomstammen verkocht als bouwmateriaal en de boot zelf als brandhout. ’s Winters werden stroomopwaarts nieuwe beljani gebouwd, nieuwe lading opgetast en wanneer de rivier ijsvrij was, kon de enkele reis beginnen.
Dat optasten van de boomstammen was nog een hele kunst. Echt stevig waren de bajani niet en tussen de lading en de bodem moest genoeg ruimte overblijven om in geval van lekkage snel bij het lek te kunnen. Was bij het stapelen de rand van de bajan bereikt, dan liet men de lading buiten boord verder uitdijen, wat de gevaartes, samen met hun lengte (honderd meter was geen uitzondering) zo’n indrukwekkend voorkomen gaf. Een beljana werd niet geteerd – beetje zonde voor één reis – en de gebrekkige stevigheid was ook geen toeval: hij moest wel weer makkelijk uit elkaar te halen zijn. Boven op het gestapelde hout werd een dek gelegd van planken met daarop hutjes voor de bemanning. Bij een groot exemplaar kon daartussen nog een loopbruggetje worden gemaakt met een hokje voor de loods.
Een beljana en zijn opvarenden werden niet helemaal overgeleverd aan de grillen van de stroom. Een lood (ik hoop dat ik het goede woord gebruik) sleepte aan een kabel over de rivierbodem, als een soort rem. Met een enorm roer, een verticaal vlot van boomstammen, kon worden gestuurd. In het weinige materiaal dat ik over deze Wolgakastelen gevonden heb, wordt steeds benadrukt dat bij een beljana de achtersteven met het roer aan de voorkant zat en dat een beljana dus met de achtersteven vooruit voer (кормой вперед). Waarom de achtersteven in dat geval niet gewoon voorsteven werd genoemd, weet ik niet.
Na bovenstaande uitleg kan het voor niemand een verrassing zijn dat er geen enkele bejlana bewaard is gebleven. Voor schaalmodellen kunt u terecht in het Riviervlootmuseum in Nizjny Novgorod.