(Eerste publicatie: 30-5-2013)
Ik stuitte op deze prachtige foto, ik kwam er nog een paar tegen uit hetzelfde genre en dacht: daar schrijf ik een stukje over.
Toen liep het uit de hand.
Er is zó veel materiaal te vinden, en ongetwijfeld ligt er nog heel veel meer in archieven (zou men daar beseffen dat ze op een goudmijn zitten?) … Ga dat maar eens ordenen, schrijf daar maar eens een bondig stukje over. Ik ben eraan begonnen, maar tot een goed einde heb ik het niet gebracht. U moet het maar zien als een uitnodiging om zelf verder te zoeken.
De foto bovenaan dit stukje is uit 1952 en is van Isaak Toenkel, die vooral voor het tijdschrift Ogonjok werkte. Juist van Toenkel is er niet zo heel veel te vinden op het web, dus richt ik me vooral maar op hem. Je krijgt bij foto’s van dit soort de neiging om ze toe te lichten, zoals bij een schilderij uit de zeventiende eeuw. Ze zijn uit een ander tijdperk.
De namen van het jonge echtpaar zijn bekend: Ljoedmila en Vladimir Kisiljov. Beiden zijn ontwerpers, zij op een machinefabriek, hij op een fabriek voor optische apparatuur. Het glas wordt geheven bij de Zags, de burgerlijke stand, waar een aangeklede ceremonie een alternatief moest bieden voor het kerkelijk huwelijk. De heer en dame rechts aan de met stemmig rood afgedekte tafel zijn, neem ik aan, de dienstdoende ambtenaren. Aandoenlijk is de jongedame links, die het trouwboekje bekijkt en denkt: wanneer valt mij dit geluk ten deel? De bloem in haar hand (is dat een roos?), staat ongetwijfeld symbool voor haar stralende toekomst.
Toenkel was, als ik het goed zie, niet vies van een beetje fotoshoppen. De man precies in het midden, met z’n glas omhoog, moet in het echt toch op een meter of tien hebben gestaan, misschien nog wel verder. Toenkel heeft hem een stukje naar voren gehaald, waardoor z’n hoofd op de foto mij onnatuurlijk klein voorkomt. Die twee dames ervoor, daar steek ik m’n hand ook niet voor in het vuur. Wat me dan wel van Toenkel tegenvalt, is dat hij het paarse gordijn niet even netjes heeft geshopt. Boven in het midden hangt het los van het haakje!
En dan deze foto, uit 1951, ook van Isaak Toenkel, daar kan ik helemaal uren naar kijken:
Alleen de titel al nodigt uit tot een referaat: «Рабочие Коломенского ордена Ленина и ордена Трудового Красного Знамени паровозостроительного завода им. В.В. Куйбышева подписывают обращение Всемирного совета мира о заключении Пакта мира». Zal ik een poging wagen om dat te vertalen? Nou, vooruit: “Arbeiders van de met de Leninorde en de Orde van het Rode Arbeidsvaandel onderscheiden locomotieffabriek genaamd V.V. Koejbysjev in Kolomenskoe ondertekenen de petitie aan de Internationale vredesraad over het sluiten van het Vredespakt”. Welke, ongetwijfeld eminente, historische gebeurtenis dit betreft, ben ik even kwijt. Ik ga dat ook niet uitzoeken, ik kijk liever naar die foto.
Die vent met die pet, rechts op de voorgrond, die als een soort G.B.J. Hilterman de toestand in de wereld duidt voor Tamara van de lasafdeling… In de rode ster op de locomotief zien we natuurlijk Stalin. (Heeft die arbeider helemaal links nou een peuk in z’n mond? Dat zal toch niet?)
Ach, en dan deze. Die kan wel zonder toelichting. (Al doe ik daar de jongedame mee tekort: het is Galja Sjoestikova – ‘beste kalverenverzorgster’.)
Over Isaak Toenkel heb ik niet zo veel kunnen vinden. Geboren in 1912, had een eigen atelier in Moskou, is naar Israël verhuisd, waar hij inmiddels zal zijn overleden.
Hier een foto van een collega van Toenkel, Jakov Rjoemkin. Een dorpswinkel in 1951:
Ook deze foto zet de deur open naar een heel verhaal, zeg maar gerust: een serie colleges, waarin economie en schaamteloze propaganda behandeld kunnen worden. Het was de tijd dat de Sovjet-economie zich weer een beetje ging richten op consumentengoederen, en dat moest worden getoond. Dat de stoffen op deze foto in geen enkele dorpswinkel te krijgen waren, en dat iedereen dat ook wist, dat is een verhaal apart.
Wie verder wil op dit fotografisch pad, kan hier en hier beginnen. Daar staan fotografen genoemd waarvan genoeg werk te vinden is op het net. Ik sluit af met nog een tafereel uit 1951, omdat het zo’n mooi contrast oplevert met al het kleurenwerk hierboven. Ook hier wordt die petitie voor dat vredespact ondertekend, maar vergelijk dat eens met die foto van Toenkel. Die behoort tot een apart genre, waar ik geen genoeg van kan krijgen.
