————————
——————-
Wie vanachter zijn computer een overzicht probeert te krijgen van het werk van tekenaar Leonid Sojfertis, heeft een paar problemen. Lang niet al zijn werk is op internet te vinden, en bij wat je wel aantreft, ontbreek niet zelden een jaartal. Tekeningen kom je tegen met verschillende titels, soms – in geval van een karikatuur – met een toegevoegd tekstje, maar even zo vaak ook weer zonder, en vaak zijn er meerdere varianten van een en hetzelfde tafereel. Daarnaast moet het aantal onaffe, maar toch al vaak fraaie schetsjes op losse blaadjes ontelbaar zijn.
Sojfertis (1911-1996) verhuisde in 1934 uit Charkov (waar hij al naam had gemaakt als tekenaar en illustrator) naar Moskou. Hij werkte voor meerdere tijdschriften en behoorde tot de vaste medewerkers van het belangrijkste satirische blad van de USSR, Krokodil. Na de oorlog (over Sojfertis’ werk in de jaren 1941-1945 schreef ik in mijn vorige stukje) verwierf hij zich bij Krokodil zo’n status, dat hij – en dat was uitzonderlijk – ook tekeningen kon inleveren zonder de gebruikelijke tekstjes of dialogen, die kenmerkend waren voor de cartoons in het blad. De tekst werd dan bedacht door andere medewerkers.
Voor mij is niet vast te stellen welke tekeningen door Sojfertis ‘kaal’ werden aangeleverd en welke met tekst. Duidelijk is wel dat de toegevoegde teksten een tekening niet altijd ten goede kwamen. Zie bijvoorbeeld het tafereeltje hieronder. Op een station verkoopt een kleine dorpbewoonster bessen aan passagiers. Niet een van Sojfertis’ topstukken, maar treffend genoeg. Toch moest er kennelijk nog een boodschap bij, in dit geval over de inefficiëntie van de boerenbedrijven. Onder de rechtervariant staat: - Waar zijn de ouderen? – Die zijn nog aan het vergaderen wanneer met de bessenpluk te beginnen... Je krijgt een extra boodschap onder je neus geduwd, waar je, kijkend naar zo’n tekening, helemaal niet op zit te wachten.
Een uitzondering is dan weer onderstaande tekening, die als onderschrift meekreeg: “Recensie van een toneelstuk”. Omdat je daarmee als kijker niet belerend wordt toegesproken, zit zo’n regeltje je ook niet in de weg.
Recensie van een toneelstuk
Wat overigens opvalt zijn de zeer spitse neusjes op veel van de karikaturen (zie hieronder). Was dat typerend voor Sojfertis’ bijdragen aan Krokodil? Of voor zijn werk in een bepaalde periode? Ik heb het niet kunnen vaststellen. In het oorlogswerk van Sojfertis kwam ik ze in elk geval niet tegen. En ook op de warmste, ontroerendste tekeningen van voor en na 1941-1945 ontbreken ze. Zou het zo zijn dat Sojfertis zelf ‘zachter’ werd, minder scherp, wanneer hij zonder expliciete, ideologisch getinte boodschap tekende? In elk geval zijn het die zachtere tekeningen die de meeste indruk maken. Hier eerst nog een paar karikaturen. (Van de twee linker heb ik ook de bijbehorende tekst, maar die laat ik mooi weg.)
———————
En hier tekeningen van Sojfertis op zijn best - simpele beelden van een virtuoos (en zoekt u vooral op internet ook zijn werk op; er is nog heel veel meer):
Een leuke vondst was nog onderstaand filmpje, gemaakt door een bezoeker van een tentoonstelling over Sojfertis in de Nazarov Galerie in Lipetsk. Er komen een paar prachtige tekeningen voorbij die ik niet op internet aantrof: bij 08.10, 09.00 (kinderen op weg naar school, mijn favoriet!), 09.30, 17.12 en 19.04. Opvallend genoeg zijn nergens de tekstjes toegevoegd waarmee een aantal tekeningen ooit werden gepubliceerd. Kennelijk werden die door de samenstellers van de tentoonstelling – net als door mij dus – overbodig geacht. Diezelfde mening is kennelijk ook de rondleidster toegedaan: ze praat vol liefde over Sojfertis’ werk, maar bespreekt ze als zelfstandige, ‘tekstloze’ kunstwerken.
———————
En tenslotte: ik hoop dat ik nou eindelijk ergens eens het boekwerk История глазами Крокодила. ХХ век kan vinden. En ook naar een boek (boeken?) gewijd aan Sojfertis ga ik op zoek.