Is Rusland een voetballand? Je zou denken van wel, want de sport is populair, de verrichtingen van de nationale ploeg op het WK in Brazilië worden met passie gevolgd. Maar Rusland mist de lokale, bijna folkloristische voetbalcultuur die in landen als Engeland en Nederland zo vanzelfsprekend is.
Een jong talentje in Nederland, waar elk dorp wel een voetbalclub heeft, wordt vroeg of laat opgemerkt. De weg richting de top ligt er, aan de slag! Voor een jong talent in Rusland is de weg naar de top vaak niet te vinden. Enkele jaren geleden sprak ik in Sint-Petersburg met Henk van Stee, hoofd jeugdopleiding van FC Zenit, waar met geld van sponsor Gazprom een jeugdprogramma is opgezet. Van Stee: “Er was totaal geen aandacht voor kinderen onder dertien jaar. We hebben verspreid over de stad twintig satellietclubjes opgezet. Dat zijn geen verenigingen zoals in Nederland, maar er ligt kunstgras en alle kinderen uit de buurt kunnen er komen trainen. En twee keer per jaar hebben we hier op de Academy selectiedagen, daar is ook iedereen welkom. Vandaag is er zelfs een jochie gekomen uit Petrozavodsk, 450 kilometer verderop.”
Rusland kent geen verenigingscultuur zoals Nederland, maar gevoetbald op lokaal niveau wordt er natuurlijk wel. Zie de mooie foto’s van Sergej Novikov. Hij reist door Rusland en fotografeert voetbalvelden. Hij heeft er inmiddels meer dan dertig bezocht in dertig regio’s, wat gezien de grote afstanden in Rusland al een behoorlijke klus moet zijn geweest. Hij gaat er de komende jaren mee door, het fotoproject moet klaar zijn in 2018, wanneer Rusland gastheer is van het WK.
Natuurlijk doen de foto’s van Novikov onmiddellijk denken aan het geweldige fotoboek Hollandse Velden van Hans van der Meer. Het zou me niet verbazen als Novikov bekend is met Van der Meers werk, de gelijkenissen tussen de Nederlandse en Russische foto’s zijn opvallend. De verschillen overigens ook.
De Hollandse voetbalvelden van Van der Meer roepen vertedering op. Er speelt zich iets af wat op de Russische foto’s ontbreekt: klein, dorpsachtig drama en simpel vermaak. Veel figuranten op die foto’s kunnen nauwelijks voetballen, iedereen weet het, maar wat geeft het. De velden van Van der Meer zijn onderdeel van die folkloristische voetbalcultuur die Nederland tot een echt voetballand maken.
Op de foto’s van Novikov wordt veel meer gevoetbald. Van der Meer zou in Rusland moeite hebben gehad om ‘zijn’ dorpse beelden te vinden. Voor wie zo maar wat wil aanrommelen is in dat uigestrekte land veel minder plek. Rusland is geen echt voetballand.
FC Volga Rybinsk
Voor een eerder project, FC Volga United, reisde Novikov langs de Volga en bezocht hij wedstrijden van negen clubs die de naam van de rivier dragen.