Het lijk in de kast van Vladimir Poetin - in 1992 werd in Sint-Petersburg zijn ontslag geëist.

(Eerste publicatie: 27-8-2009)

Een van mijn favoriete Russische bloggers is Andrej Malgin, oud-medewerker van onder meer de Literatoernaja Gazeta en ooit lid van de Moskouse stadsdoema. Onder de titel Aantekeningen van een misantroop schrijft hij onder meer over de Sovjet-geschiedenis en over muzikale nostalgie.

Eerder deze week kwam hij met onderstaand artikeltje uit de Megapolis-Ekspress van 8 april 1992, pagina 15:

Hier mijn vertaling. (Ik weet niet wat redkozemelnykh betekent, maar dat is voor het verhaal niet belangrijk). Met Piter wordt Sint-Petersburg bedoeld:

KOLONEL BRENGT PITER TOT BEDELSTAF

Het zoveelste schandaal in Petersburg: een commissie van gedeputeerden, geleid door Marina Salye, heeft het ontslag geëist van de voorzitter van het comité voor buitenlandse betrekkingen van het stadbestuur, Vladimir Poetin.

De voormalig kolonel van de KGB verstrekte, zonder volmacht van de overheid, exportlicenties voor barterdeals met olie, hout, non-ferro en [redkozemelnych] metalen aan dubieuze en obscure firma’s, die vaak aan de vooravond waren opgericht. Daarnaast werden de licenties in de meeste gevallen van tevoren verstrekt – voordat de contracten met de buitenlandse partners waren afgesloten en zonder dat documenten over de aanwezigheid van de goederen waren overlegd. En er werden dumpprijzen gerekend – tweeduizend keer lager dan de bestaande.

De douane liet de goederen echter niet door. De commissie overhandigt het onderzoeksmateriaal aan het Openbaar Ministerie en aan het Russische departement voor personeel, zodat Poetin zich mogelijk zal moeten verantwoorden tegenover de organisatie waar hij ooit kind aan huis was, voor het feit dat de stad door hem 122 miljoen dollar armer is geworden.

Natalija SJOELJAKOVSKAJA.

Blogger Andrej Malgin vraagt of iemand weet hoe het Marina Salye is vergaan, die het onderzoek tegen Poetin leidde. (Hoe het Poetin is vergaan, is bekend). De antwoorden van zijn lezers geef ik hier binnenkort door, mogelijk met de resultaten van een klein eigen onderzoekje.

Trouwens, toen ik voor de zekerheid het woord polkovnik/kolonel opzocht in het woordenboek (ik ben niet zo thuis in rangen en standen), zag ik dat polkovnik nog een tweede betekenis heeft: syfilislijder. Dat wist ik niet.

De kommoenalka's en de Nederlandse consul in Sint-Petersburg

(Eerste publicatie: 8-8-2009)

View fullsize

Nina Vasilievna en Anna Matveevna zijn bijna hun hele leven lang buurvrouwen achter dezelfde voordeur. Hun adres: een kommoenalka op de Kamennoostrovski Prospekt in Sint-Petersburg.

De foto is uit 2006. Ik kwam ‘m tegen in het Kommoenalka museum op internet, een site (Russisch/Engels) gewijd aan de ‘communale appartementen’, de kommoenalka’s. De site noemt zichzelf een online etnografisch museum, en dat is niets teveel gezegd. De kommoenalka’s vormen een wereld op zich, met een eigen geschiedenis, eigen regels, een eigen vocabulaire en specifieke omgangsvormen.

De kommoenalka’s ontstonden al snel na 1917. De woningnood werd bestreden door complete families in te kwartieren bij welgestelde bewoners van ruime appartementen. Eén kamer per familie, zonder eigen sanitair, dat moest net als de ene keuken met de overige bewoners worden gedeeld. De oorspronkelijke bewoners hadden geen keus, ze waren plots niet meer dan medebewoners achter de ene gedeelde voordeur.

Generaties groeiden op in deze benauwende omstandigheden, met een rij voor de badkamer, de gang volgestouwd met kasten, waar de buurman alcoholist kon zijn of psychisch niet helemaal in orde, waar de eetlucht van de ander onverdraaglijk kon zijn, luidruchtig bezoek of een verdwenen fles melk kon leiden tot schreeuwerige ruzies en ellendige vetes.

Met de bouw van nieuwe woonwijken onder Chroesjtsjov begon het aantal kommoenalka’s terug te lopen, maar nog altijd zijn ze geen uitzondering. Omdat ze doorgaans in het oude centrum van de stad zitten, zijn het gewilde objecten – mits leeg opgeleverd. Vooral in de jaren negentig werden veel bewoners uitgekocht en werden de uitgewoonde appartementen verbouwd en teruggebracht tot wat ze oorspronkelijk waren: woningen voor welgestelden.

Een mooi voorbeeld is de ambtswoning van de Nederlandse consul in Sint-Petersburg aan Admiraltejskaja kade. Ook daar werden de bewoners uitgekocht, wat nogal wat voeten in de aarde had. Het leverde in elk geval genoeg stof op voor een complete afstudeerscriptie, van Charles Hoedt, student Ruslandkunde, tegenwoordig directeur van het Neso, afdeling Moskou.

Het Moskou Station in Leningrad. Het Leningrad Station in Moskou. Het Moskou Station in Sint-Petersburg. Het Nikolaj Station in Moskou. En in Sint-Petersburg.

(Eerste publicatie: 10-7-2009)

Het is verwarrend: als je per trein vanuit Moskou naar Sint-Petersburg moet, dan doe je dat vanaf het Leningrad Station. In Sint-Petersburg kom je vervolgens aan op het Moskou Station.

Het Moskou Station in Sint-Petersburg

Het Leningrad Station in Moskou 

Vroeger, lang geleden, was dat eenvoudiger. Het station in Moskou heette Nikolaj Station (Nikolajevski Vokzal), het station in Petersburg ook. Je reisde dus, in beide richtingen, van het Nikolaj Station naar het Nikolaj Station. Kon niet missen.

Toen kwamen de communisten. De spoorlijn – die heette uiteraard Nikolaj Spoorlijn – werd omgedoopt in Oktober Spoorlijn en het Moskouse Nikolaj Station werd omgedoopt in Leningrad Station (omdat je daar de trein nam naar Leningrad – voorheen Sint-Petersburg). Het Nikolaj Station in Leningrad moest natuurlijk ook een andere naam krijgen en dat werd – logisch – het Moskou Station.

Gisteren meldde de Oktober Spoorlijn in een persbericht dat het Leningrad Station in Moskou voortaan weer Nikolaj Station zou gaan heten. En dat ook de rode Sovjet-ster op het gebouw zou plaatsmaken voor het Russische staatssymbool, de tweekoppige adelaar. Directeur Vladimir Jakoenin bevestigde het bericht nog eens op de radio.

Diezelfde avond werd het bericht plotseling weer ingetrokken. Het persbericht was door een technische fout ten onrechte verspreid, de naamsverandering was wel onderwerp van gesprek, maar een beslissing was nog niet genomen, aldus de Oktober Spoorlijn. En onze excuses voor de verwarring.

Staat directeur Jakoenin met zijn eerdere bevestiging op de radio toch even lelijk in z’n hemd. Wat is er nou precies gebeurd? Hij zal toch niet geschrokken zijn van de – voorspelbare - boze reacties van de communisten? Het lijkt er eerder op dat hij van hogerhand op de vingers is getikt. Is hij met het voorbarige persbericht in de val gelokt? Vergis je niet, directeur van de Oktober Spoorweg is een hoge post (heel wat hoger dan directeur van de NS) en dan kan je zo maar verstrikt raken in allerlei intriges binnen de hogere echelons van de Russische macht.

Hoe dan ook: het lijkt me dat de dagen van Jakoenin als spoorwegdirecteur zijn geteld.

Update: Daar heb ik me toch even lelijk in vergist. Vijf jaar later is Jakoenin nog altijd hoofd van de spoorwegen en een van de machtigste figuren in Moskou, met een stevig zakenimperium en tientallen miljoenen aan onroerend goed.   

Monumenten van Sovjet-architectuur in Sint-Petersburg

(Eerste publicatie: 27-6-2009)

De Archtitectenbond van Sint-Petersburg heeft een lijst opgesteld van naoorlogse gebouwen die de status van momument verdienen. Enige juridische status heeft de lijst (nog) niet, maar dat maakt haar niet minder boeiend. Er staan twintig gebouwen op, alle uit de Sovjettijd.

Aanleiding voor de lijst zijn de plannen om de passagiersterminal aan de Finse Golf te slopen.

Op de lijst staan onder meer ook vliegveld Pulkovo en de markt aan de Dybenkostraat:

Bij sommige gebouwen trek ik mijn wenkbrauwen op. Wat te denken van de Oktjabrski concertzaal? Beroemde artiesten traden (en treden) er op, maar het beschermen waard?

Dat voor dit hoekige blok de Griekse kerk moest wijken, maakt mijn sympathie voor het Sovjet-bouwsel niet groter.

Niet op de lijst staat de Rode Vaandel fabriek aan de Pioniersstraat 53, want dankzij de energie-centrale met zijn ronde waterreservoir heeft dit gebouw al de status van regionaal monument. Het is een prachtig voorbeeld van het constructivisme uit de jaren twintig (Architect: Erich Mendelsohn).

De monumentenstatus is geen garantie voor behoud. Het gebouw verkeert in zeer slechte staat. Zakenman Igor Boedinski, de huidige eigenaar, wil in de oude fabrieksgebouwen woningen, een zakencentrum en een hotel onderbrengen. In de ronde ‘kopconstructie’ moet een museum komen voor moderne kunst. Dat klinkt sympathiek, maar mogelijk moet daarvoor wel eerst alles worden afgebroken om compleet te worden herbouwd. Dat lijkt een onzeker avontuur.

Wie het gebouw van binnen wil zien kan er tussen 29 juni en 15 juli terecht. Dan houden veertig Russische en Franse kunstenaars er een tentoonstelling van moderne kunst, getiteld: Пространство тишины (Ruimte van de stilte) . Sta ook even stil bij het monument met de ster ter ere van de eerste Pioniertjesbrigade van de stad, opgericht op de Rode Vaandelfabriek. Hier nog een mooie panoramofoto van de ‘kop’ van de fabriek.

De lijst van beoogde monumenten vindt u hier (Russisch).

Een feestje van Prochorov op de Avrora

(Eerste publicatie: 11-6-2009)

Tja, wat moet je daar nou van maken.

Het tijdschrift Russische Pionier, opgericht met geld van miljardair Michail Prochorov, bestaat een jaar en viert een feestje. Je nodigt een paar collega-miljardairs/miljonairs uit, wat ministers en ook de onvermijdelijke gouverneur van Sint-Petersburg Valentina Matvijenko komt langs. Locatie: de Avrora, het schip dat in 1917 met een paar losse flodders het sein gaf voor de bestorming van het Winterpaleis. Waarbij u moet weten dat in de USSR een Pionier een lid was van de communistische jeugdbeweging.

Valentina Matvijenko

De keuze van de lokatie, is dat ironie? Verfrissende luchthartigheid? Of juist het toppunt van slechte smaak en minachting voor de geschiedenis?

Michail Prochorov is de miljardair die in het Franse wintersportoord Courchevel korte tijd werd vastgehouden, omdat de lokale autoriteiten vraagtekens zetten bij het invliegen van een stoet Russische dames van plezier. Aan het begin van dit filmpje komt Prochorov de loopplank van de Avrora opgelopen:

Zou hij verantwoordelijk zijn geweest voor het programma? Halverwege komt op een soort ponton Sergej Sjnoerov met zijn band aangedreven. Een voorbeeld van zijn teksten: “Ik ben een wilde man / ballen, tabak, een kegel en een stoppelbaard”. De band barst los, aan boord van de Avrora staat het publiek, onder wie dus ook mevrouw Matvijenko. Mij lijkt dat je daar als gouverneur niet gezien wilt worden, maar te oordelen naar de brede glimlach van Matvijenko aan het eind van het filmpje, heeft ze zich prima vermaakt. Of is ze eerder van boord gegaan? (De mensen die aan het eind van boord de Neva inspringen, zijn geen gasten, maar leden van een theatergroep.)

Intussen stikken de communisten van de provincie Leningrad bijna van nijd. Op hun site lezen we dat de vodka, tequila en champagne van de loop van de Avrora dropen. “De onzichtbaar op het schip aanwezige revolutionaire matrozen uit het verre oktober van 1917 spreken een vloek uit over de losgeslagen kapitalisten, en alle deelnemers aan het feestje verliezen hun business, hun bewegingsvrijheid, gaan failliet, gaan financieel en geestelijk bankroet.”

Een mooi beeld. We volgen de ontwikkelingen op de voet.

De militaire aanklager van het district Leningrad is in elk geval met een onderzoek begonnen. De Avrora is officieel nog altijd een militair object.

De toren van Gazprom en de angstaanjagende perspectieven van de Russische markt

(Eerste publicatie: 7-6-2009)

Op mijn vorige stukje over de toren van Smolny en de toren van Gazprom in Sint-Petersburg kwam een reactie van Olaf Koens. Op zijn weblog doet hij verslag van een bezoekje aan de bouwput aan de Neva waar het megalomane hoofdkantoor van Gazprom moet verrijzen. Zijn conclusie: die toren komt er voorlopig niet.

Hij sprak met wat werklui en ook met een buurtbewoner, die zei: “We hebben er alles aan gedaan om dit te voorkomen, we hebben hemel en aarde bewogen, de stad wou niet naar ons luisteren. En nu is het geld op. We hebben gewonnen”.

Prettig om te lezen, maar ik zou er mijn geld niet op zetten.

Eens kijken wat mevrouw Valentina Matvijenko erover zegt. De gouverneur van de stad prijkt op de omslag van het tijdschrift Itogi en mag een aantal pagina’s blaken (bijna schreef ik: blaten) van optimisme. Ja, het is crisis, ja, een paar grote projecten staan voorlopig on hold, “maar de crisis is een tijdelijk verschijnsel en de perspectieven van de Russische markt zijn eeuwig”. Prachtig gezegd, maar uit de mond van mevrouw Matvijenko klinkt zo’n zin toch vooral angstaanjagend.

De plannen voor een tunnel onder de Neva zijn voorlopig geschrapt. Wel verder gaat de bouw van het nieuwe Zenit-stadion en ook de modernisering van vliegveld Pulkovo gaat door. Over de Gazpromtoren zegt Matvijenko: “… een erg belangrijk project voor de stad. De plannen zijn voorlopig niet gewijzigd, de noodzakelijke procedures van afstemming en bevestiging zijn nu gaande …”

Misschien moeten we het lot een beetje de goede kant opduwen. Misschien helpt het als we met z’n allen héél, héél hard nadenken over een alternatief, aan iets anders wat aan de Neva, tegenover het Smolnyi, gebouwd kan worden. Mijn suggestie: een openluchtzwembad. Daar is onder vergelijkbare omstandigheden in Rusland al eens eerder ervaring mee opgedaan, in Moskou, waar het idioot-megalomane Paleis der Sovjets evenmin verder kwam dan een bouwput.  

Update: Zo ongeveer op de plek van de hoge duikplank vergaarden de dames van Pussy Riot wereldfaam. Maar dat was pas nadat de kerk die hier ooit stond (door de goddelozen communisten opgeblazen) weer was herbouwd. 

De torens van Smolny en Gazprom

(Eerste publicatie; 5-6-2009)

Het gerucht gaat dat de Smolny kathedraal in Sint-Petersburg zal worden afgebouwd. Dat zou tijd worden, want dat bouwwerk aan de oever van de Neva dateert uit de tweede helft van de achttiende eeuw. Hier hebt u het:

Het oorspronkelijk ontwerp van architect Rastrelli voorzag ook nog in een 140 meter hoge toren. Dat wist ik niet. Of beter: dat was ik vergeten. Een aantal jaren geleden werd ik door een Petersburgse kennis rondgeleid door de eerbiedwaardige Kunstacadamie (de excursie bevatte onder meer een wandeling over het dak) en in een van de zalen stuitte ik op prachtige, historische maquettes. Onder andere stond daar de Smolny kathedraal, mét toren. Dit is wat Rastrelli in zijn hoofd had:

Er zijn twee verklaringen waarom de toren nooit is gebouwd: 1. geldgebrek, 2. Rastrelli overleed te vroeg. Ik houd het op de eerste verklaring, want die komt me voor dit stukje beter uit. Denk je eens in dat die toren daar was neergezet, dan zou het hoofdgebouw van de kathedraal in de schaduw zijn beland en bijna uit het zicht zijn verdwenen. Dan zou je, aan komen lopend vanuit het centrum, alleen die toren hebben gezien. Zonder toren lijkt het gebouw mij veel evenwichtiger en eleganter.

Nu doet zich een boeiende parallel voor. Zo’n beetje tegenover de Smolny kathedraal, aan de overzijde van de Neva, wil het sympathieke Gazprom … een toren bouwen. Iets hoger dan die van Rastrelli: 396 meter. Dat gaat er ongeveer zó uitzien:

De weldenkende mens zegt natuurlijk: niet doen, vooral niet doen. En wie weet gebeurt het ook niet. Vanwege … geldgebrek! De economische crisis heeft de financiering in gevaar gebracht. Of het tot afgelasting van de bouw komt, is onduidelijk, maar de parallel met de toren van Rastrelli is te mooi om er geen hoop uit te putten.

Dat gerucht van het afbouwen van de Smolny kathedraal zal trouwens wel niet kloppen, want geruchten in Rusland kloppen nooit.

Verkiezing 'Eerloze Burger van Sint-Petersburg'

(Eerste publicatie: 21-5-2009)

In de aanloop naar de Dag van de Stad (27 mei) zijn er weer Ereburgers van Sint-Petersburg benoemd. Ditmaal metropoliet Vladimir en leider van het Filharmonisch Orkest Joeri Temirkanov

Leuker (en hopelijk nuttiger) is de verkiezing van Eerloze Burger (Непочетный гражданин) van Sint-Petersburg. Die wordt georganiseerd door Живой Город (Levende Stad), de organisatie die strijdt voor het behoud van historische gebouwen. De kandidaten (onder wie Gazprom-hoofd Aleksej Miller) vindt u hier, met motivatie. U kunt er ook stemmen. [Het linkje verwijst inmiddels naar een recentere verkiezing.]

Levende Stad verzet zich tegen nieuwbouw die het aangezicht van Sint-Petersburg onherstelbaar beschadigt 

Ik citeer uit de reglementen:

- De titel Eerloze Burger is het hoogste teken van ondankbaarheid van de inwoners van de stad, bestemd voor personen die een vooraanstaande rol hebben gespeeld in de vernietiging van Sint-Petersburg.

- De titel Eerloze Burger wordt toegekend voor het leven. De drager van de titel kan deze elk moment verspelen door daden die de erkentelijkheid en achting van de burgers verdienen.

- De Eerloze Burger krijgt een diploma, onderscheiding en andere versierselen, die hem makkelijk herkenbaar maken in een menigte. Deze worden hem persoonlijk uitgereikt bij een ontmoeting, per post of op andere volkswijze, aan de vooravond van of op de stichtingsdag van Sint-Petersburg, of wanneer het uitkomt, maar niet later dan een week na de Dag van de Stad.

- De gegevens van de Eerloze Burgers van Sint-Petersburg worden opgeslagen in het Boek van Eerloze Burgers, dat bewaard wordt in het volksgeheugen.

- Eerloze Burgers van Sint-Petersburg kunnen gaan en staan waar zij willen, maar bij een ontmoeting adviseren wij u om hen geen hand te geven en uw hoed of enig ander hoofddeksel niet af te nemen.

- De onderscheiding Eerloze Burger bestaat uit een stukje triplex met ongelijke randen met in het midden een muntje van 5 kopeken. Het triplex is ingelegd in een montuur van roestig prikkeldraad. Bij de onderscheiding hoort een diploma. Naast genoemde versierselen krijgt de Eerloze Burger van Sint-Petersburg een baksteen uitgereikt van een vernietigd gebouw.

Stemmen in de metro van Sint-Petersburg: de winnaars zijn ...

(Eerste publicatie: 4-5-2009)

Zanger Joeri Sjevtjsoek heeft het niet gehaald, mijn andere favoriet wel: de stem van sportverslaggever Gennadi Orlov zal te horen zijn in de Petersburgse metro. Zijn sonore stemgeluid, waarmee hij doorgaans de doelpunten van Zenit begeleidt, gaat de stations aankondigen op de paarse lijn:

De andere winnaars van de verkiezing (ik schreef er hier [linkje werkt niet meer] over) zijn: zangeres Edita Pecha (op de rode lijn), zanger Aleksandr Rozenbaum (blauwe lijn), zanger/acteur – en supporter van Zenit - Michail Bojarski (groene lijn), actrice Alisa Frejndlich (gele lijn).

Hier een voorproefje van het genot dat de reizigers te wachten staat op de paarse lijn. Gennadi Orlov:

Hier Michail Bojarski met zijn bekendste nummer:

En mocht u Edita Pecha uit de luidsprekers horen, dan weet u: we zitten op de rode lijn:

Wilt u bovengenoemde stemmen horen, dan dient u uw reis naar Sint-Petersburg wel zorgvuldig te plannen. Zij komen alleen op feestdagen aan de beurt, de eerste keer op 27 mei, de Dag van de Stad. Op de andere dagen blijft tv-presentator Michail Bykov de stations aankondigen, zoals hij dat al 35 jaar doet.